Αξιότιμε κύριε Πρύτανη,
H ευνοιοκρατία, η αναξιοκρατία και η οικογενειοκρατία είναι λυπηρά φαινόμενα. Συμβαίνουν όμως στα πανεπιστήμιά μας και τα χαρακτηρίζουν αρνητικά. Όπως γνωρίζετε καλύτερα από τον καθένα, ένα άνευ προηγουμένου παγκοσμίως υψηλό ποσοστό καθηγητών που εκλέγεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει συγγενή που έχει διατελέσει καθηγητής. Σας παραπέμπω σε γνωστά σε εσάς άρθρα εφημερίδων και σε ανεπιτυχείς πρωτοβουλίες κατά της οικογενειοκρατίας υπουργού προηγούμενης κυβέρνησης. Σταχυολογώ μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τον ημερήσιο τύπο και δημοσιεύματα σε ιστοσελίδες: «Συνολικά 53 παιδιά και γαμπροί, 22 σύζυγοι, 12 ανίψια και 10 αδέλφια παλαιών καθηγητών πανεπιστημίου... Αυτοί συνθέτουν σήμερα το δένδρο της οικογενειοκρατίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, μία από τις πιο περιζήτητες σχολές της χώρας και ταυτόχρονα αυτή που βρίσκεται στο επίκεντρο κριτικής για φαινόμενα νεποτισμού», «Το ποιος έχει σημαντικότερο έργο ή το ποιος έχει αναγνωρισθεί από τη διεθνή κοινότητα ή το ποιος διαθέτει πιο πρωτότυπη σκέψη κτλ. σε πολλές κρίσεις δε διαδραματίζει κανένα ρόλο», «...η κοινωνία [...] αγνοεί την άβυσσο των μηχανορραφιών και των εκβιασμών από τις οποίες συχνά συνοδεύονται οι πανεπιστημιακές κρίσεις». O ομότιμος καθηγητής της ιατρικής κ. Χαράλαμπος Μουτσόπουλος έχει παρατηρήσει: «Στην Ιατρική Αθηνών το πρόβλημα του νεποτισμού έχει εξελιχθεί σε επιδημία... Η πλειοψηφία των κλινικών και των εργαστηρίων στελεχώνεται από έναν ή και δύο υιούς, θυγατέρες, γαμπρούς, συζύγους και ανίψια μελών που υπηρέτησαν ή και υπηρετούν στο διδακτικό προσωπικό της σχολής».
Στα σημερινά ελληνικά πανεπιστήμια των ανεπαρκών οικονομικών πόρων θριαμβεύει το βόλεμα των δικών μας, του γιου, της κόρης, του/της συζύγου... Όπως γνωρίζετε, οι νέες γενιές ιατρών και άλλων επιστημόνων - με ελάχιστες εξαιρέσεις - αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για να σταδιοδρομήσουν. Αλλά και καταξιωμένοι Έλληνες επιστημόνες, που έχουν σταδιοδρομήσει στο εξωτερικό και επιθυμούν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, αδυνατούν να συνεισφέρουν στη χώρα καθώς αντικρίζουν ερμητικά κλειστές πόρτες. Είναι ιδιαίτερα λυπηρό το ότι οι εκλογές πανεπιστημιακών μεθοδεύονται και αποτελούν παρωδία με προαποφασισμένα αποτελέσματα. Οι έχοντες εξουσία στα πανεπιστήμια μπορούν να ενεργούν ανεξέλεγκτα και να μοιράζουν θέσεις κατά βούληση καταστρατηγώντας αξιοκρατικά κριτήρια και παραβιάζοντας κανόνες δεοντολογίας. Αλαζονεία! Βέβαια, αυτό δεν είναι κάτι καινούριο. Το καταγράφω όμως για να καταθέσω την πρόσφατη προσωπική μου εμπειρία. Θα ευελπιστούσε κανείς ότι κάποια πράγματα εξελίσσονται και βελτιώνονται στην Ελλάδα που συμμορφώνεται με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μάλιστα, όταν ακούγονται από υπεύθυνα χείλη καταγγελίες και συνθήματα για την πάταξη της διαπλοκής. Οικτρή αφέλεια!
Όταν δεν επικρατεί ο καλύτερος και πνευματικά υπέρτερος, αλλά επιλέγεται κατά τεκμήριο ο γόνος ανεξαρτήτως ικανοτήτων, ο κομματικός ακόλουθος, ο οσφυοκάμπτης, αναπαραγάγεται η μετριότητα και συντηρείται το φαύλο οικοδόμημα.
Τα νοσηρά συμπτώματα των πανεπιστημίων έχουν βαθύτερα αίτια αφού αντανακλούν τη νοσηρότητα του συνόλου, ενός πελατειακού κράτους και τριτοκοσμικής νοοτροπίας των διοικούντων. Μας το διδάσκει η ιστορία. Από τους Ρωμαίους έχουμε πάρει και χρησιμοποιούμε τον όρο «νεποτισμός». Οι Τούρκοι μας δάνεισαν τη λέξη «ρουσφέτι». Πελατειακές σχέσεις που δημιουργούν υποτακτικούς, γραμμάτια προς εξαργύρωση. Η κατάχρηση εξουσίας είναι διαχρονικό φαινόμενο. Η μεγαλομανία και ασυδοσία ενός ρωμαίου αυτοκράτορα (ή ενός σουλτάνου) έφτανε σε ακραία όρια, όπως το να προορίζει το άλογο του για ύπατο της Ρώμης (αναφορά από τον Suetonius στο έργο De vita Caesarium)! Δεν τολμώ να πιστέψω ότι το παράλογο και το προκλητικό θα πρυτανεύσει στα πανεπιστήμιά μας.
Η έκκληση που σας κάνω δημοσίως ειναι ευκολονόητη. Ανοίξτε τις πόρτες του πανεπιστημίου να φυσήξει αέρας ανανέωσης στις αίθουσες των συνεδριάσεων των επιτροπών, δείξτε εξωστρέφεια, ανοιχτό πνεύμα. Γίνετε εσείς το φωτεινό παράδειγμα, έστω και αν ένας σοφός πρύτανης δεν αρκεί για να αλλάξει η κατάσταση. Κρινόμαστε όμως! Κάποιοι ας αντισταθούν.
Η διαφάνεια και η αξιοκρατία μόνο μπορούν να βοηθήσουν μια χώρα που στερείται το πιο αξιόλογο δυναμικό της. Όταν δεν επικρατεί ο καλύτερος και πνευματικά υπέρτερος, αλλά επιλέγεται κατά τεκμήριο ο γόνος ανεξαρτήτως ικανοτήτων, ο κομματικός ακόλουθος, ο οσφυοκάμπτης, αναπαραγάγεται η μετριότητα και συντηρείται το φαύλο οικοδόμημα. Κατά το μύθο του Αισώπου, όταν έγινε το συμβούλιο των ζώων η μαϊμού χόρεψε καλύτερα από όλους και χειροτονήθηκε βασίλισσα. Αλλά δυστυχώς δεν αρκούσαν οι χορευτικές ικανότητες, οπότε η μαϊμού του μύθου δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν στα νέα της καθήκοντα. Χωρίς εξέλιξη και επιλογή των ικανότερων κινδυνεύουμε να γίνουμε είδος που οδηγείται στον αφανισμό!
Σε αντίθεση τα πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως των Η.Π.Α., έχουν θεσπίσει μηχανισμούς και ανεξάρτητες επιτροπές, που διερευνούν πιθανά αντικρουόμενα συμφέροντα και ελέγχουν όλα τα επίπεδα διοίκησης. Αυτά τα ιδρύματα παρέχουν αξιοκρατικές ευκαιρίες σε επιστήμονες αδιακρίτως καταγωγής και προσωπικών γνωριμιών. Το ευνομούμενο σύστημα της αμερικανικής ακαδημαϊκής ιατρικής μου έδωσε τη δυνατότητα στα 42 χρόνια μου να είμαι ήδη τακτικός καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Pittsburgh. Στη πατρίδα μου στην καλύτερη των περιπτώσεων θα ήμουν ακόμα στην αυλή κάποιας πανεπιστημιακής κλινικής περιμένοντας εναγωνίως την εξέλιξη, που μάλλον δε θα ερχόταν ποτέ. Δεν έχετε όμως τίποτα να φοβάστε από την πρόοδο. Αφήστε πίσω τα κακά προηγούμενα και συμβάλλετε στο να ανανεωθούν οι αρτηριοσκληρυντικές πανεπιστημιακές δομές. Κι ας μη διοριστούν οι συγγενείς, οι πελάτες, οι ευνοούμενοι και ευνοούμενες... γιατί το δημόσιο πανεπιστήμιο ειναι κτήμα όλων μας.
Αξιότιμε κύριε Δημόπουλε,
Ως μη προνομιούχος Έλληνας ιατρός που επέλεξε την επιστροφή σε καιρούς χαλεπούς, αλλά έκανε και συνεχίζει την ακαδημαϊκή του καριέρα στο εξωτερικό, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω δημόσια τη μεγάλη μου δυστυχία που δεν είχα τη δυνατότητα να επιλέξω τον πατέρα μου. Γιατί κληρονομιά του δικού μου πατέρα ήταν ένα χωράφι σε χώρο εκτός της ιατρικής σχολής.