Η έννοια και η αντίληψη της δημοκρατίας στην Ελλάδα περνάνε ίσως τις δυσκολότερες στιγμές τους από τη Μεταπολίτευση. Οι Έλληνες βρισκόμαστε σε συνεχή αναζήτηση και αμφισβήτηση της δημοκρατικότητας με την οποία διάγουμε το βίο μας, τουλάχιστον όταν η συζήτηση έρχεται στον τρόπο με τον οποίο κυβερνούμαστε ως λαός. Όμως, κανένας δεν αμφισβητεί τη δημοκρατία του διαλόγου και της ανταλλαγής απόψεων όταν συζητάμε μεταξύ μας, και ακόμα και όταν διαφωνούμε, έστω και κάθετα. Αυτή η ρήση θαρρώ πως σας βρίσκει σύμφωνους φίλες και φίλοι. Όμως τα ίδια μέτρα και τα ίδια σταθμά, απ' ότι φαίνεται, δεν ισχύουν για όλα τα θέματα συζήτησης. Διότι υπάρχουν ζητήματα ταμπού στην κοινωνία που αν τα αγγίξεις είναι δεδομένο πως θα δεχτείς επίθεση. Υπάρχουν κράτη εν κράτος που αν διανοηθείς να μιλήσεις γι' αυτά, θα καταχωρηθείς πάραυτα στις μαύρες λίστες των θιγομένων. Θα επιχειρήσουν να σου απαντήσουν και να μηδενίσουν την άποψη σου με όχι υγιή τρόπο και θα σε προσβάλλουν διότι ετόμλησες, θρασύτατε νεανίσκε που παριστάνεις τον σπουδαγμένο, να πεις την άποψη σου για τη μία, μεγάλη και κραταιά εξουσία της χώρας. Την Εκκλησία της Ελλάδας.
Σας γράφω λοιπόν αυτό το άρθρο με αφορμή το κείμενο του φίλτατου Καθηγητή Σ. Μητραλέξη με τίτλο «Αντικληρικαλιστές, οι καλύτεροι φίλοι της Εκκλησίας», ο οποίος κατέβαλε αξιέπαινες προσπάθειες να με θίξει τόσο προσωπικά, όσο και ηθικά. Το άρθρο του προήλθε ως «πληρωμένη απάντηση» στην πρώτη μου τοποθέτηση επί του θέματος, την οποία βρίσκετε εδώ. Διότι την σήμερον ημέρα όποιος επιχειρήσει να διαφωνήσει με τη νοοτροπία και τη σχέση που διέπει την Εκκλησία της Ελλάδας με την Ελληνική Πολιτεία, γίνεται αυτομάτως αντικληρικαλιστής. Μάλιστα, στο παρόν άρθρο, ο συγγραφέας φρόντισε να αμφισβητήσει τα ίδια τα θρησκευτικά μου πιστεύω, καθώς πιθανότατα θεώρησε πως είμαι ένας άθεος εγκάθετος που θέλει να καταστρέψει την Αγία Εκκλησία της Ελλάδος, και γι' αυτό έπρεπε να μπω στη θέση μου μια και καλή. Όμως δεν πρόκειται να σταθώ σε αυτά. Τα αναφέρω μόνο χάριν της ανάγκης μου να καταδείξω τη διαφορά που διέπει έναν άνθρωπο με ανοιχτά αυτιά, ξεκάθαρες απόψεις και πάνω απ΄ όλα διάθεση για διάλογο, από έναν άνθρωπο μορφωμένο, επιστημονικά καταρτισμένο και άξιο σεβασμού, ο οποίος όμως πάσχει από «χριστιανοταλιμπανισμό» και δεν πρόκειται να ακούσει τίποτα πέρα από αυτά που κηρύττουν ο Άνθιμος και ο Σεραφείμ.Σε απάντηση λοιπόν αυτού, σας υπόσχομαι πως από τούδε και στο εξής δεν θα δείτε καμία προσωπική κατηγορία από μέρους μου, μόνο απόψεις, στοιχεία και επιχειρήματα.
Και προχωρώ πολύ περιληπτικά στην ανάλυση των σκέψεων μου. Στόχος μου δεν είναι να σας κουράσω, ούτε να πραγματοποιήσω οποιουδήποτε είδους προπαγάνδα. Στόχος μου είναι να αναδείξω την τεράστια ανάγκη ενημέρωσης του ελληνικού λαού -και εμού συμπεριλαμβανομένου- για την πλήρη εικόνα που διέπει τις σχέσεις και συναλλαγές της Εκκλησίας με την Πολιτεία. Πόσοι εξ υμών γνωρίζετε τα ακριβή ποσά που κάθε χρόνο δίνει το ελληνικό κράτος στην Εκκλησία της Ελλάδος για μισθοδοσία, εισφορές και συνταξιοδότηση κληρικών; Πόσοι από εσάς γνωρίζετε τα ακριβή ποσά που η Εκκλησία της Ελλάδος πληρώνει ως φόρο για την τεράστια ακίνητη περιουσία της; Πόσοι από εσάς γνωρίζετε το ακριβές ποσό που συγκεντρώνει η Εκκλησία της Ελλάδος από παγκάρια, δωρεές, μαύρες συναλλαγές από βαφτίσεις και γάμους, αγιασμούς, τρισάγια και ευχέλαια; Και στα τρία ερωτήματα η απάντηση είναι η ίδια. Κανένας.
Κανένας λοιπόν δε γνωρίζει τι τρέχει με τους δίπλα. Ούτε εγώ, ούτε εσείς, ούτε φυσικά ο Κ. Μητραλέξης. Αυτή η κατάσταση βολεύει αφάνταστα εμάς τους «αντικληρικαλιστές» γιατί μπορούμε εύκολα να εξαπολύουμε κατηγορίες και ύβρεις κατά της Εκκλησίας, πετώντας στον αέρα ποσά και πραγματοποιώντας υποθέσεις. Είναι όμως έτσι; Μήπως η μακροχρόνια απόκρυψη των πραγματικών οικονομικών στοιχείων που ορίζουν τις σχέσεις Εκκλησίας - Κράτους είναι ένα σκάνδαλο που πρέπει επιτέλους να αποκαλυφθεί;
Ας υποθέσουμε πως οι ισχυρισμοί του κ. Μητραλέξη είναι ορθοί και πράγματι, η Εκκλησία πέρσι έδωσε πέρσι περίπου 10.000.000 ευρώ σε ΕΝΦΙΑ, για το 1,3 εκατομμύρια στρέμματα που συνολικά κατέχει. Ο δικός μου ισχυρισμός όμως αφορούσε τις πάμπολλες ειδικές φοροαπαλλαγές που απολαμβάνει η Εκκλησία της Ελλάδος, οι οποίες -μεταξύ άλλων- περιλαμβάνουν τα κάτωθι:
- Με το νόμο 2459/97 απαλλάσσονται από το φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας για τα ακίνητα που χρησιμοποιούν οι ναοί, οι μονές, καθώς και το Άγιο Όρος.
- Με το νόμο 3220/2004 καταργήθηκε η υποχρέωση της Εκκλησίας να εισφέρει στον κρατικό προϋπολογισμό το 35% των ακαθαρίστων εσόδων της.
- Με το άρθρο 6 του νόμου 3296/2004 καταργήθηκε ο φόρος 10% που επιβαρύνει τα μισθώματα από την εκμίσθωση γαιών και οικοδομών εμπορικού χαρακτήρα της Εκκλησίας και των ναών γενικότερα.
- Με το νόμο 3247/2005 οι φοροαπαλλαγές της εκκλησίας διευρύνθηκαν, καθώς δεν υπόκεινται στο φόρο αυτόματου υπερτιμήματος και στο τέλος συναλλαγής οι ναοί και οι μονές.
Φυσικά δεν ξεχνάμε πως ο ΕΝΦΙΑ είναι κάτι καινούριο για τα ελληνικά δεδομένα και ισχύει τα τελευταία 5 χρόνια. Πριν τι συνέβαινε; Κανείς δεν ξέρει και ίσως δεν μάθουμε ποτέ. Όμως ας το παραβλέψουμε και αυτό. Ας υποθέσουμε πως η Ελληνική ιστορία ξεκινάει από το 2010 και πως πριν δεν υπήρχε τίποτα. Ας μιλήσουμε για τη μισθοδοσία των κληρικών. Σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας της Εκκλησίας της Ελλάδας, ο αριθμός των κληρικών που αυτοί τη στιγμή εργάζονται και πληρώνονται από το κράτος ανέρχεται στους 11.000. Όπως προανέφερα, τα στοιχεία μισθοδοσίας, φορολογίας και λοιπών οικονομικών συναλλαγών της εκκλησίας κρατώνται ως επτασφράγιστο μυστικό, οπότε μπορούμε μόνο να υπολογίσουμε ενδεικτικά. Ας αναλογιστούμε λοιπόν πως ο μισθός των κληρικών κυμαίνεται από τα 650 Ευρώ κατώτατος και 2.000 ευρώ ανώτατος μηνιαίως. Ας αποφασίσουμε πως θα λάβουμε υπόψη ένα μέσο όρο 850 ευρώ ανά κληρικό (αυτό το νούμερο είναι μεγαλύτερο όμως ας αποφύγουμε τον «αντικληρικισμό»), και ας κάνουμε τα απλά μαθηματικά. 850 επί 12 επί 11.000. Φίλες και φίλοι, από αυτή τη μαθηματική πράξη προκύπτει το ποσό των 112.200.000 ετησίως. Σας το γράφω και ολογράφως για να κατανοήσετε πλήρως το οικονομικό μέγεθος. Εκατόν Δώδεκα Εκατομμύρια Διακόσιες Χιλιάδες Ευρώ. Ετησίως. Σας υπενθυμίζω πως κατά πάσα πιθανότητα αυτό το νούμερο είναι κατά τι μεγαλύτερο και διερωτώμαι. Ποιος είναι ο κερδισμένος της υπόθεσης; Ποιο από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη δίνει περισσότερα από όσα παίρνει;
Είναι οι άνθρωποι που θα σας πουν επιτακτικά «πίστευε και μη ερεύνα», με την ελπίδα πως θα τους υπακούσετε και θα παραμείνετε στο βολικό σκοτάδι. Και είμαστε και μεις, που θα διαφωνήσουμε με τους πρώτους και θα πούμε «πίστευε και μη, ερεύνα».
Γνωρίζω πως οι παραπάνω υπολογισμοί δεν είναι και δεν γίνεται να είναι απόλυτα ακριβείς. Αυτή η διαπίστωση όμως με θλίβει ιδιαίτερα. Διότι απαιτώ ως Έλληνας φορολογούμενος να γνωρίζω τα ακριβή ποσά που διαθέτει το ελληνικό Δημόσιο προς την Εκκλησία της Ελλάδος. Απαιτώ να γνωρίζω τα ακριβή ποσά που πληρώνει η Εκκλησία της Ελλάδος προς το ελληνικό δημόσιο για την τεράστια ακίνητη περιουσία της. Απαιτώ να γνωρίζω τα ακριβή ποσά που λαμβάνει η Εκκλησία της Ελλάδος από δωρεές πιστών, παγκάρια, γάμους και βαφτίσεις, ενοίκια και αγοραπωλησίες. Αν αυτό με καθιστά «αντικληρικαλιστή», δηλώνω περήφανος γι' αυτή μου την ιδιότητα. Όμως, πολύ φοβούμαι πως δεν είμαι εγώ ο πραγματικός πολέμιος της εκκλησίας. Άλλωστε, ως Χριστιανός Ορθόδοξος, γιατί να ήθελα να είμαι; Γιατί να επιθυμώ το κακό μιας θρησκευτικής ηγεσίας με την οποία μοιραζόμαστε κοινή πίστη στο Θεό; Πραγματικός πολέμιος της Εκκλησίας, τουλάχιστον όπως την ονειρεύονται και την αποζητούν οι πιστοί, είναι η ίδια η ηγεσία της. Και αυτό προσπαθώ να αναδείξω.
Όμως η αντιπαράθεση μου με τον κύριο Μητραλέξη δεν σταματά στο οικονομικό ζήτημα. Το δεύτερο κομμάτι της δημοκρατικής μας διαφωνίας έγκειται στο περιεχόμενο και την ουσία του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία. Ο ίδιος ο κ. Μητραλέξης πραγματοποίησε μια ενδελεχή έρευνα, της οποίας την αντικειμενικότητα θα την κρίνετε εσείς, και την παρέθεσε ως στοιχείο αυθεντίας, υπερασπιζόμενος την ομολογιακή διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία. Η έρευνα αυτή καταγράφει γλαφυρότατα τα συστήματα διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία της Ευρώπης, χωρίς όμως να μπαίνει σε λεπτομέρειες για τη χρονική διάρκεια των μαθημάτων, τις συνολικές ώρες διδασκαλίας, τα έτη διδασκαλίας κλπ. Σε μια Ελλάδα που τα απαξιωμένα θρησκευτικά διδάσκονται στους μαθητές καθ' όλη τη σχολική τους πορεία (9 χρόνια), τέτοιου είδους στοιχεία φαντάζουν ιδιαίτερα σημαντικά.
Προχωρώντας και αποφεύγοντας τις κατηγορίες, θέλω και πάλι να τονίσω την ανάγκη ριζικής αλλαγής του περιεχομένου του μαθήματος. Είναι δεδομένο, και αν δε το ξέρετε ρωτήστε τα παιδιά σας να στο επιβεβαιώσουν, πως τα θρησκευτικά με την παρούσα μορφή τους δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από υποχρεωτική κατήχηση των νέων. Ναι, γνωρίζω πως το μάθημα είναι εμμέσως προαιρετικό, καθώς παρόλο που ο μαθητής δεν καλείται να επιλέξει αν θα το παρακολουθήσει, έχει το δικαίωμα να απαλλαγεί από αυτό. Βέβαια η Ελλάδα μας έχει αποδείξει πως σφύζει πουριτανισμού και συντηρητισμού, κάτι που οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό σε ανθρώπους όπως οι Μητροπολίτες Άνθιμος και Σεραφείμ και οι διδαχές - κανόνες τους. Εν πάσει περιπτώσει, η ανάγκη ριζικής ανανέωσης του συγκεκριμένου μαθήματος είναι τεράστια, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο πλήρης μαρασμός και απαξίωση του από τους ίδιους τους μαθητές των ελληνικών σχολείων.
Βέβαια, σε αυτό νομίζω πως συμφωνούμε όλοι, ό,τι και αν πιστεύουμε στα επιμέρους ζητήματα. Το σημαντικό ερώτημα λοιπόν είναι το εξής. Σε τι θα μετατραπεί το μάθημα των θρησκευτικών αν το αλλάξουμε; Νομίζω πως ένα ισομερές μείγμα ορθόδοξης διδασκαλίας και θρησκειολογικής ανάλυσης των υπόλοιπων σημαντικών θρησκειών θα ήταν το ιδανικότερο σενάριο. Κανένας δε μίλησε για ολική διαγραφή της Ορθοδοξίας από την ατζέντα του μαθήματος. Κανένας δε μίλησε για κατάργηση του μαθήματος. Κανένας δεν προσπάθησε να απομακρύνει τα παιδιά από το χριστιανισμό. Αυτό το προσπαθεί τόσο η ίδια η Εκκλησία με τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται και δρα στην ελληνική κοινωνία, όσο και οι στρατιώτες της, που καραδοκούν για να αντικρούσουν «αντιχριστιανικά» όποιον τολμά να αναζητά απαντήσεις και να προτείνει διαφορετικές λύσεις στα ίδια προβλήματα.
Κλείνοντας, για να μη σας κουράσω, σκοπός μου δεν είναι επουδενί να τοποθετήσω τον αναγνώστη στη μέση μιας διαφωνίας επιχειρημάτων, αντιλήψεων, κόσμων ολόκληρων. Μοναδικός μου στόχος είναι η αναζήτηση της αλήθειας, η αποκατάσταση της και η μετέπειτα χάραξη πορείας βάσει αυτής. Οι σχέσεις εκκλησίας - κράτους είναι ένα ζήτημα που θα έπρεπε να έχει ανοίξει -και ξεκαθαρίσει- εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Η ανάγκη της αναθεώρησης τους, ειδικά τώρα που η χώρα ψάχνει τα χρήματα με το σταγονόμετρο, είναι επιτακτικότερη από ποτέ. Η Εκκλησία της Ελλάδος λειτουργούσε και λειτουργεί ως ένα κράτος εν κράτει, ως ένας άκρως πολιτικός φορέας που κατευθύνει ψηφοφόρους προς τις συμφέρουσες προς αυτήν επιλογές. Η Εκκλησία της Ελλάδος μιλάει για δημοκρατία και δεν επιτρέπει την αντίθετη άποψη. Μιλά για αλληλεγγύη και κάνει εξώσεις σε πολυμελείς οικογένειες όταν δεν έχουν να της πληρώσουν το ενοίκιο. Δηλώνει ζημιές εκατομμυρίων την ώρα που τη μισθοδοσία της την πληρώνει το κράτος και μόνο το κράτος, ενώ αφήνει τεράστια ποσά αδήλωτα, μη καταγεγραμμένα, κρυφά και καμουφλαρισμένα με φιλανθρωπίες.
Φίλες και φίλοι, όταν ανοίγει η συζήτηση για την Εκκλησία και το κράτος, δύο κατηγορίες ανθρώπων υπάρχουν. Αυτές τις κατηγορίες τις χωρίζει ένα και μόνο ένα σημείο στίξης.
Είναι οι άνθρωποι που θα σας πουν επιτακτικά «πίστευε και μη ερεύνα», με την ελπίδα πως θα τους υπακούσετε και θα παραμείνετε στο βολικό σκοτάδι. Και είμαστε και μεις, που θα διαφωνήσουμε με τους πρώτους και θα πούμε «πίστευε και μη, ερεύνα». Ας διαλέξουμε λοιπόν με ποιους θα συνταχθούμε, και ας αναζητήσουμε επιτέλους την αλήθεια που θα φέρει στο φως την αμαρτωλή ιστορία της Εκκλησίας ΑΕ.