Είναι μία από τις σκέψεις που περνούν συχνά από το μυαλό μας;
Σε ένα τέτοιο ερώτημα, η απάντηση έρχεται κάπως στερεοτυπικά: «μα δεν χρειάζομαι ψυχολόγο, δεν είμαι τρελός...», με το τελείωμα της φράσης να συνοδεύεται με ένα χαμόγελο το οποίο φανερώνει προσωπική αμηχανία.
Είναι κρίμα όμως, να υπάρχουν ακόμα τέτοια στερεότυπα. Η αλήθεια είναι πως ό,τι δεν καταλαβαίνουμε τείνουμε να το διακωμωδούμε (ή να το δαιμονοποιούμε) για να αντέξουμε το φόβο και το άγχος μας απέναντι σε αυτό. Κατανοώ ότι πρόκειται για μία αυτοματοποιημένη στάση, όμως ως ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής χρειάζεται να ρίξω φως πίσω από τους φόβους και τα στερεότυπα και να σημειώσω την αναγκαιότητα της ψυχοθεραπείας.
Πιστεύω βαθιά ότι κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως ηλικίας θα μπορούσε να επωφεληθεί από την ψυχοθεραπεία.
Κάποιος που θα επισκεφθεί έναν ψυχολόγο το κάνει γιατί αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα και θέλει να το επιλύσει. Όμως, η δουλειά του ψυχολόγου δεν είναι μόνο να λύνει τα προβλήματα των θεραπευόμενων αλλά να τους βοηθά σε ένα εύρος θεμάτων, ακόμη και όταν το πρόβλημα δεν είναι ξεκάθαρο: όταν θέλει να γνωρίσει καλύτερο τον εαυτό του, να μάθει να συνάπτει λειτουργικές και υγιείς σχέσεις, να αλλάξει συμπεριφορές και συνήθειες, να καλλιεργήσει ένα καλύτερο μέλλον, να κάνει ειρήνη με το παρελθόν του, να υιοθετήσει δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν προσωπικά και επαγγελματικά, να πετύχει τους επαγγελματικούς του στόχους και άλλα παρόμοια θέματα.
Τι σημαίνει όμως ότι έχω ένα πρόβλημα και χρειάζομαι βοήθεια για να το λύσω;
Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αυτό που κάνω και αυτό που θέλω να κάνω. Αν μπορέσετε να το αποσαφηνίσετε αυτό μέσα σας (αλλά και έξω σας), είστε στη σωστή κατεύθυνση να βρείτε τη λύση χωρίς τη βοήθεια ενός ψυχολόγου.
Μερικές φορές, ωστόσο, ακόμη και όταν αναγνωρίσετε το πρόβλημα, μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές που επηρεάζουν την ικανότητά σας να προχωρήσετε ένα βήμα πιο πέρα. Τότε, νιώθετε σαν να υψώνεται ένας τοίχος μπροστά σας ή κάτι σας κρατά ακινητοποιημένους, χωρίς να μπορείτε να το εξηγήσετε. Εδώ η βοήθεια ενός ψυχολόγου είναι πολύτιμη.
Όταν το πρόβλημα δεν είναι ξεκάθαρο και νιώθετε δυσφορία ή απογοήτευση στη ζωή σας, μπορείτε να συμβουλευτείτε έναν ψυχολόγο και να σας βοηθήσει να καθορίσετε μαζί το πρόβλημα και στη συνέχεια την επίλυσή του.
Αν δεν μπορείτε να λύσετε ένα πρόβλημα με απλό τρόπο μόνοι σας, ενδέχεται να μετατραπεί σε ένα σύμπτωμα. Ένα σύμπτωμα είναι μια ψευδαίσθηση που δημιουργείται από την ασυνείδητη πλευρά του εαυτού σας, για να κρύψει από αυτόν την άσχημη αλήθεια της δικής σας ζωής, όπως είναι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Πολλοί είναι εκείνοι που προσπαθούν να «ξεφορτωθούν» τα συμπτώματα τους μέσα από την εργασία, τη διασκέδαση, τη σεξουαλικότητα και τις ουσίες (όπως τα τρόφιμα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά). Αλλά, κατά ένα ειρωνικό τρόπο, αυτά τα πράγματα προκαλούν μόνο περισσότερα προβλήματα που συνήθως γεννούν ακόμη περισσότερα συμπτώματα. Η μόνη πραγματική λύση για ένα σύμπτωμα είναι η εξής: να επιλέξετε ως αναγκαία την ψυχοθεραπεία ώστε να αντιμετωπίσετε την αλήθεια της ζωής σας που τόσο απεγνωσμένα φοβάστε να παραδεχτείτε.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορούν να πάρουν βοήθεια από το συγγενικό/φιλικό τους περιβάλλον. Φυσικά και μπορούν, αλλά ως ένα βαθμό. Αυτά τα υποστηρικτικά συστήματα λειτουργούν και προληπτικά της ψυχικής ασθένειας και υποστηρικτικά της θεραπευτικής διεργασίας. Οι φίλοι και οι συγγενείς δεν μπορούν να δώσουν τη λύση που χρειάζεται, γιατί οι σχέσεις μεταξύ αυτών, καθορίζουν και την αντίληψη που έχει ο ένας για τον άλλον.
Επομένως, όλες οι λύσεις που επιλέγονται έχουν φιλτραριστεί μέσα από αυτές τις σχέσεις, προκαλώντας ακόμα περισσότερα μπερδέματα. Για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος σχετικά με τα συναισθήματά του, τα βιώματά του στο παρελθόν, τις σχέσεις του (παλιές και νέες), την ανθεκτικότητά του στο σήμερα, όλα αυτά που αποτελούν κάποιο τρόπο τη ψυχοβιογραφία του... εκεί είναι που χρειάζεται η καθαρή ματιά ενός ψυχολόγου.
Οπότε ποια είναι η κατάλληλη στιγμή για να απευθυνθεί κανείς σε ψυχολόγο;
Είναι τότε που η απόγνωση που βιώνει για το πρόβλημα του είναι τόσο μεγάλη, ώστε το κόστος να παραμείνει στο πρόβλημα, είναι πολύ μεγαλύτερο από την βοήθεια από έναν ειδικό. Αυτή είναι πολύ κρίσιμη στιγμή διότι η δυσκολία του είναι πια ορατή και από τον ίδιο, δεν μπορεί πια να εθελοτυφλεί και είναι ταυτόχρονα οριακή γιατί υπάρχει κίνδυνος, το πρόβλημα να αρχίσει να δυναμώνει και να παίρνει υπόσταση στη ζωή του.
Προσωπικά, έχω διαπιστώσει από τη θεραπεία, ότι όσο πιο νωρίς μπαίνει ένας θεραπευόμενος, ακόμη και μόλις εντοπίσει τη δυσκολία του, τότε ο χρόνος θεραπείας είναι λιγότερος και τα αποτελέσματα πιο άμεσα και ουσιαστικά.
Η κατάλληλη στιγμή όμως, αφορά τη θέληση και την κρίση του κάθε ανθρώπου για τη δυσκολία του. Αναγνωρίζω ότι κάθε άνθρωπος παίρνει ο ίδιος τις αποφάσεις για τον εαυτό του και είναι θεμιτό να χρειάζεται χρόνο.
Συνήθως, οι άνθρωποι που παίρνουν τελικά την απόφαση να επισκεφθούν ψυχολόγο, περνούν μέσα από τέσσερα στάδια:
1. Άρνηση του προβλήματος: είναι τότε που ζουν μέσα στο πρόβλημα αλλά δεν αποδέχονται ότι το έχουν. Διαστρέφουν την πραγματικότητα για να την αντέξουν, δεν παραδέχονται ότι έχουν πρόβλημα και αδυνατούν για τους δικούς τους λόγους να το δουν ή να ακούσουν το συγγενικό/φιλικό τους περιβάλλον που αγωνιά και θέλει να τους βοηθήσει. Συνήθως γίνονται απορριπτικοί προς το φιλικό τους περιβάλλον και ειδικότερα προς τη θεραπεία την οποία αναφέρουν ότι δεν πιστεύουν.
2. Δυσλειτουργική υπόσταση: το πρόβλημα αρχίζει και γίνεται ορατό μέσω των πρωτογενών αλλά και δευτερογενών συμπτωμάτων που προκύπτουν από αυτό (στις σχέσεις, στην σωματική υγεία, στην οικογένεια, στον επαγγελματικό χώρο). Αρχίζει να παρατηρεί το πρόβλημα και τα αδιέξοδα που φέρνει, ματαιώνεται, θυμώνει, απογοητεύεται ευκολότερα και νιώθει ότι φτάνει σε ένα σημείο απόγνωσης.
3. Αυτοθεραπεία: το πρόβλημα έχει αποκτήσει πλεόν οντότητα. Σε αυτή τη φάση, κυριαρχεί η πίστη ότι το πρόβλημα είναι μεν ορατό αλλά πιστεύει ότι από μόνος του θα μπορέσει να το αντιμετωπίσει και να το ξεπεράσει. Οπότε, μπορεί να καταφύγει σε μία απλοϊκή συμπεριφοριστική αλλαγή, π.χ. να αλλάξει ντύσιμο και εμφάνιση, να πάει ένα ταξίδι, να βρει χρόνο να ηρεμήσει. Οι προσπάθειες αυτές, έχουν αποτελέσματα τα οποία είναι όμως σαν πυροτεχνήματα: έχουν ξαφνική λάμψη και κάνουν εντύπωση, όμως δυστυχώς κρατούν πολύ λίγο. Το πρόβλημα παραμένει γιατί δεν αφορά απλά σε μία αλλαγή συμπεριφοράς αλλά σε μία στάση ζωής που πηγάζει από μέσα μας.
4. Αναγνώριση της ψυχολογικής βοήθειας και αποδοχή αυτής: στο τελευταίο στάδιο, το πρόβλημα όχι μόνο δεν έχει επιλυθεί αλλά έχει παραμείνει ή στην χειρότερη περίπτωση έχει επιδεινωθεί. Πλέον το όφελος από τη βοήθεια από έναν ψυχολόγο είναι μεγαλύτερο από το κόστος που έχει να ζει με το πρόβλημα.
Αν τελικά, ο άνθρωπος δεν επιλέξει να επισκεφθεί έναν ψυχολόγο, ενδέχεται σταδιακά να μαθαίνει να ζει με το πρόβλημα και να το υιοθετήσει ως χαρακτηριστικό της ζωής του λέγοντας στον εαυτό του φράσεις όπως «έτσι είμαι και πρέπει να με αποδεχθείτε» ή «έτσι γεννήθηκα και δεν αλλάζω». Όμως αυτές οι σκέψεις είναι σαν σωσίβια που τον διατηρούν στην επιφάνεια μίας φουρτουνιασμένης θάλασσας. Το κολύμπι και η αναπνοή όμως είναι δύσκολα όταν σε χτυπούν συνέχεια τα κύματα...
Προσωπικά υποστηρίζω ότι όποιος επισκέπτεται έναν ψυχολόγο είναι πραγματικά υγιής, θαρραλέος, δεν φοβάται να αναγνωρίσει ότι αντιμετωπίζει δυσκολίες και είναι αποφασισμένος να αλλάξει τη ζωή του. Συμπερασματικά, δεν υπάρχει μόνο ένας απλός λόγος για να κάνετε ψυχοθεραπεία, ούτε υπάρχει ο σωστός χρόνος. Υπάρχει μόνο η θέλησή σας να βελτιώσετε τον εαυτό και τις σχέσεις σας. Καλώς ήρθατε στο ταξίδι της ψυχοθεραπείας.