Οι Αμερικανοί θυμούνται την 11η Σεπτεμβρίου με στιγμές σιγής, ανάγνωση των ονομάτων των θυμάτων και άλλες τιμές μνήμης, 21 χρόνια μετά την πιο θανατηφόρα τρομοκρατική επίθεση σε αμερικανικό έδαφος.
Οι συγγενείς των θυμάτων και αξιωματούχοι συγκεντρώνονται την Κυριακή στα μέρη όπου έριξαν τα αεροπλάνα οι αεροπειρατές της Αλ Κάιντα στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 - το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στη Νέα Υόρκη, το Πεντάγωνο και ένα χωράφι στην Πενσυλβάνια.
Αλλες κοινότητες σε όλη τη χώρα θυμούνται την ημέρα με αγρυπνίες υπό το φως των κεριών, διαθρησκευτικές λειτουργίες και άλλες εκδηλώσεις μνήμης. Μερικοί Αμερικανοί συμμετέχουν σε εθελοντικά προγράμματα, σε μια ημέρα που αναγνωρίζεται ομοσπονδιακά ως Ημέρα Πατριωτών και ως Εθνική Ημέρα Υπηρεσίας και Μνήμης.
Μετά από 21 ολόκληρα χρόνια η επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε σχεδόν 3.000 ανθρώπους και πυροδότησε έναν «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» των ΗΠΑ παγκοσμίως, αναδιαμορφώνοντας την πολιτική εθνικής ασφάλειας, εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο προβληματισμού.
Προκάλεσε, για κάποιο διάστημα, μια αίσθηση εθνικής υπερηφάνειας και ενότητας για πολλούς, ενώ υπέβαλε τους μουσουλμάνους Αμερικανούς σε χρόνια καχυποψίας και φανατισμού, εγείροντας πολλή συζήτηση για την ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και πολιτικών ελευθεριών.
Με τρόπους τόσο διακριτικούς όσο και ξεκάθαρους, ο απόηχος της 11ης Σεπτεμβρίου εξακολουθεί να επηρεάζει την αμερικανική πολιτική και δημόσια ζωή μέχρι σήμερα.
Και οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου έχουν ρίξει μεγάλη σκιά στις ζωές χιλιάδων ανθρώπων που επέζησαν, έχασαν αγαπημένα πρόσωπα, φίλους και συναδέλφους ή βίωσαν στενά τα γεγονότα.
Μερικοί θρηνούν επίσης το γεγονός ότι ένα έθνος που ενώθηκε -σε κάποιο βαθμό- μετά τις επιθέσεις, έχει από τότε διαλυθεί. Τόσο πολύ που οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες επιβολής του νόμου και οι υπηρεσίες πληροφοριών, οι οποίες αναδιαμορφώθηκαν για να επικεντρωθούν στη διεθνή τρομοκρατία μετά την 11η Σεπτεμβρίου, βλέπουν τώρα την απειλή του εγχώριου βίαιου εξτρεμισμού ως εξίσου επείγουσα.
Χωρίς δίκη επί δύο δεκαετίες
Την ίδια ώρα κάποιοι από τους δράστες περιμένουν ακόμη να δικαστούν, δύο δεκαετίες μετά.
Ηταν λίγο πριν την αυγή της 1ης Μαρτίου 2003, όταν οι ΗΠΑ σημείωναν «την πιο συναρπαστική νίκη τους ενάντια στους συνωμότες των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου», με τη σύλληψη του Χαλίντ Σεΐχ Μοχάμεντ σε ένα κρησφύγετο στο Πακιστάν.
Το παγκόσμιο ανθρωποκυνηγητό για τον Νο. 3 ηγέτη της Αλ Κάιντα, που θεωρήθηκε «εγκέφαλος» των χτυπημάτων της 11ης Σεπτεμβρίου, είχε διαρκέσει 18 μήνες. Αλλά η προσπάθεια της Αμερικής να τον φέρει στη δικαιοσύνη, από νομική άποψη, κράτησε πολύ, πολύ περισσότερο. Οι επικριτές λένε ότι έχει γίνει μια από τις μεγαλύτερες αποτυχίες του πολέμου κατά της τρομοκρατίας.
Ο Μοχάμεντ και τέσσερις άλλοι άνδρες που κατηγορούνται για εγκλήματα που σχετίζονται με την 11η Σεπτεμβρίου εξακολουθούν να βρίσκονται σε κέντρο κράτησης των ΗΠΑ, στον Κόλπο του Γκουαντάναμο, ενώ οι προγραμματισμένες δίκες τους ενώπιον ενός στρατιωτικού δικαστηρίου αναβάλλονται ασταμάτητα.
Η τελευταία αποτυχία σημειώθηκε τον περασμένο μήνα, όταν οι προδικαστικές ακροάσεις που είχαν προγραμματιστεί για τις αρχές του φθινοπώρου ακυρώθηκαν.
Η δυσκολία στη διεξαγωγή μιας δίκης για τον Μοχάμεντ και άλλους κρατούμενους του Γκουαντάναμο οφείλεται εν μέρει σε αυτό που του έκαναν οι ΗΠΑ, μετά τη σύλληψή του, το 2003.
Ο Μοχάμεντ και οι συγκατηγορούμενοί του κρατήθηκαν αρχικά σε μυστικές φυλακές στο εξωτερικό. Διψασμένοι για πληροφορίες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη σύλληψη άλλων στελεχών της Αλ Κάιντα, στελέχη της CIA τους υπέβαλαν σε «ενισχυμένες τεχνικές ανάκρισης» που ισοδυναμούσαν με βασανιστήρια, σύμφωνα με οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο Μοχάμεντ βουτήχτηκε στο νερό - τον έκαναν να νιώθει ότι πνίγεται - 183 φορές. Μια έρευνα της Γερουσίας αργότερα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ανακρίσεις δεν οδήγησαν σε πολύτιμες πληροφορίες.
Οι ισχυρισμοί για βασανιστήρια οδήγησαν σε ανησυχίες ότι οι ΗΠΑ μπορεί να είχαν καταστρέψει την ευκαιρία τους να δικάσουν τον Μοχάμεντ σε πολιτικό δικαστήριο. Αλλά το 2009, η κυβέρνηση του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα αποφάσισε να προσπαθήσει, ανακοινώνοντας ότι ο Μοχάμεντ θα μεταφερθεί στη Νέα Υόρκη και θα δικαστεί σε ομοσπονδιακό δικαστήριο στο Μανχάταν.
Αλλά η πόλη της Νέας Υόρκης απέρριψε το κόστος της ασφάλειας και η μετακίνηση δεν έγινε ποτέ. Τελικά, ανακοινώθηκε ότι ο Μοχάμεντ θα αντιμετωπίσει ένα στρατιωτικό δικαστήριο. Εκτοτε πέρασαν πάνω από δέκα χρόνια.
Τώρα, με την πάροδο του χρόνου, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να ασκηθεί δίωξη στον Μοχάμεντ σε ένα πολιτικό δικαστήριο, πόσο μάλλον σε μια δικαστική αίθουσα. Τα αποδεικτικά στοιχεία ξεθωριάζουν, οι μνήμες των μαρτύρων αποτυγχάνουν.
Το πέρασμα του χρόνου, βέβαια, δεν έχει αμβλύνει τις αναμνήσεις των οικογενειών των θυμάτων ούτε μείωσε το ενδιαφέρον τους να δουν δικαιοσύνη.
Ενώ ο Μοχάμεντ παρέμεινε στο Γκουαντάναμο, οι ΗΠΑ σκότωσαν τον ηγέτη της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν, σε μια επιδρομή το 2011 και τον αναπληρωτή του, που έγινε διάδοχός του, Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, σε επίθεση με drone μόλις τον περασμένο Αύγουστο.
Οι ερευνητές της στρατιωτικής επιτροπής στο Γκουαντάναμο είπαν ότι ο Μοχάμεντ σχεδίαζε τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου για τρία χρόνια. Σε έναν σκληρό δίσκο υπολογιστή που κατασχέθηκε κατά τη σύλληψή του, βρέθηκαν φωτογραφίες των 19 αεροπειρατών, τρεις επιστολές από τον Μπιν Λάντεν και πληροφορίες για τα χτυπήματα.
Ο Μοχάμεντ, κατά την ακρόασή του στο δικαστήριο, παραδέχτηκε με γραπτή δήλωση ότι ορκίστηκε πίστη στον Οσάμα Μπιν Λάντεν, ότι ήταν μέλος του συμβουλίου της Αλ Κάιντα και ότι υπηρέτησε ως επιχειρησιακός διευθυντής του Μπιν Λάντεν για την οργάνωση, τον σχεδιασμό, την παρακολούθηση και την εκτέλεση του σχεδίου της 11ης Σεπτεμβρίου «από το Α έως το Ω». Ανέλαβε, επίσης, την ευθύνη για τον βομβαρδισμό του 1993 στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, για την προσπάθεια κατάρριψης αμερικανικών αεροσκαφών χρησιμοποιώντας βόμβες κρυμμένες σε παπούτσια, την βομβιστική επίθεση σε νυχτερινό κέντρο διασκέδασης στην Ινδονησία.
Παράλληλα, παραδέχτηκε ότι σχεδίαζε ένα δεύτερο κύμα επιθέσεων μετά τις επιθέσεις του 2001 που στοχεύουν ορόσημα όπως ο Πύργος Sears στο Σικάγο και το Empire State Building του Μανχάταν.
Επίσης, διεκδίκησε την ευθύνη για άλλες προγραμματισμένες επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των απόπειρων δολοφονίας κατά του τότε προέδρου Μπιλ Κλίντον το 1994 ή το 1995 και μια προσπάθεια δολοφονίας κατά του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β′ περίπου την ίδια περίοδο.
Ο Μοχάμεντ αιτιολόγησε τις πράξεις του, λέγοντας ότι η δολοφονία ανθρώπων ήταν η «γλώσσα κάθε πολέμου».
(με πληροφορίες από Associated Press)