Η Απόβαση στη Νορμανδία (ευρέως γνωστή και ως D-Day, ή, με το κωδικό όνομά της, Επιχείρηση Overlord) ήταν μία από τις πιο κρίσιμες και κομβικές επιχειρήσεις του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αμφίβια επιχείρηση της ιστορίας, και ο αντικειμενικός της σκοπός, ο οποίος επετεύχθη, ήταν η δημιουργία ενός Συμμαχικού προγεφυρώματος στη Γαλλία που θα άνοιγε τον δρόμο για τη «Μεγάλη Σταυροφορία», για την απελευθέρωση της Ευρώπης από τις ναζιστικές δυνάμεις.
Οι αποβάσεις της 6ης Ιουνίου 1944 ήταν η πρώτη φάση της επιχείρησης Overlord. Στο τέλος της ημέρας εκείνης, 156.000 στρατιώτες των Συμμάχων (κυρίως αμερικανικά, βρετανικά και καναδικά στρατεύματα) βρίσκονταν στη Νορμανδία, παρά της αντίξοες καιρικές συνθήκες και τη σκληρή γερμανική άμυνα, με το προγεφύρωμα να εδραιώνεται και να ενισχύεται τις επόμενες ημέρες. Στις επιχειρήσεις που ακολούθησαν την απόβαση συμμετείχαν και πολωνικές και γαλλικές δυνάμεις, ενώ στο όλο εγχείρημα υπήρξε και ελληνική συμμετοχή, υπό τη μορφή ναυτικών δυνάμεων, με τις κορβέτες «Τομπάζης» και «Κριεζής», επίτακτα πλοία του εμπορικού ναυτικού και το αντιτορπιλικό «Ναβαρίνο».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΕΚΤΕΝΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤHS ΗUFFPOST GREECE
-Όταν οι Σύμμαχοι γκρέμισαν τις πύλες του Ράιχ: Το χρονικό της απόβασης στη Νορμανδία
H «D-Day» άφησε το δικό της αποτύπωμα στην ιστορία και την ποπ κουλτούρα- δεν είναι τυχαίο πως πρόκειται για ένα από τα πιο ευρέως γνωστά γεγονότα της στρατιωτικής ιστορίας παγκοσμίως, που έχει απαθανατιστεί, μεταξύ άλλων, και σε κινηματογραφικές υπερπαραγωγές όπως η «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν». Ωστόσο, όπως είθισται σε τέτοιες περιπτώσεις, υπάρχουν πολλές άγνωστες πτυχές: Ας ρίξουμε μια ματιά σε κάποιες εξ αυτών, με βάση στοιχεία από το επίσημο blog του US Department of Veterans Affairs, αφιερώματα του BBC, το Imperial War Museum και αλλού.
1: Η επιτυχία ίσως να οφείλεται (και) σε μια πρόγνωση καιρού
Η «D-Day» κανονικά είχε προγραμματιστεί να είναι η 5η Ιουνίου, αλλά οι άσχημες καιρικές συνθήκες είχαν ως αποτέλεσμα ο Αϊζενχάουερ να αποφασίσει να καθυστερήσει την εισβολή. Ο επικεφαλής μετεωρολόγος του «Άικ», ο Βρετανός σμηναγός Τζέιμς Σταγκ, παρά τις προβλέψεις συναδέλφων του, επέμενε στην πρόγνωση για έντονη θαλασσοταραχή και ισχυρούς ανέμους. Ο καιρός την 6η Ιουνίου, αν και πάλι «δύσκολος», ήταν σαφώς βελτιωμένος, και θεωρείται από πολλούς ως βασικός παράγοντας της τελικής επιτυχίας.
2: Τα αποβατικά σκάφη (ΑΒΑΚ) είχαν σχεδιαστεί αρχικά για χρήση στους βάλτους της Λουϊζιάνα
Ο Άντριου Χίγκινς, επιχειρηματίας και πρώην αξιωματικός της εθνοφρουράς της Νεμπράσκα, δυσκολευόταν να μεταφέρει ξυλεία από τους βάλτους της Λουϊζιάνα, καθώς τα σκάφη που χρησιμοποιούνταν, των αρχών του 20ού αιώνα, κολλούσαν στα ρηχά νερά. Για να λύσει το πρόβλημα σχεδίασε ένα ειδικό σκάφος και συνέχισε να το βελτιώνει για τις επόμενες δεκαετίες. Εν τέλει έκλεισε συμβόλαιο με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, που αγόρασε πάνω από 20.000 από τα σκάφη αυτά, για να τα χρησιμοποιήσει ως αποβατικές ακάτους (ΑΒΑΚ). Τα σκάφη αυτά χρησιμοποιήθηκαν στη βόρεια Αφρική, την Ιταλία, τη Νορμανδία και τον Ειρηνικό.
3: Μεταξύ αυτών που αποβιβάστηκαν ήταν ο γιος ενός προέδρου των ΗΠΑ- και ήταν ο πιο ηλικιωμένος της απόβασης
Ο Θίοντορ Ρούζβελτ Τζούνιορ, γιος του γνωστού, μεταξύ άλλων, και ως ιδιαίτερα σκληροτράχηλου και «κάουμποϊ» προέδρου Θίοντορ «Τέντι» Ρούζβελτ, είχε ήδη πολεμική εμπειρία, καθώς είχε πολεμήσει και στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου είχε τραυματιστεί. Με τον βαθμό του ταξιάρχου είχε ήδη ηγηθεί δυνάμεων στη βόρεια Αφρική και στη Σικελία, και ήταν γνωστός ως ένας ανώτατος αξιωματικός που προτιμούσε να βρίσκεται συχνά στην πρώτη γραμμή. Απεστάλη στην Αγγλία για να συμβάλει στην επιχείρηση, και, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του (στα 56) ζήτησε να αποβιβαστεί στην ακτή με το πρώτο «κύμα» των αποβατικών δυνάμεων, αίτημα που εν τέλει έγινε δεκτό. Ήταν ο μεγαλύτερος ηλικιακά μεταξύ αυτών που συμμετείχαν στο πρώτο εκείνο «κύμα», ο μόνος ανώτατος αξιωματικός σε αυτό και επίσης ο μόνος πατέρας που συμμετείχε με τον γιο του (λοχαγός Κουέντιν Ρούζβελτ) στην απόβαση. Είχε μακροχρόνια προβλήματα υγείας (καρδιακά και αρθρίτιδα), ενώ τον ταλαιπωρούσαν τα τραύματα που είχε υποστεί στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο- αποβιβάστηκε με ένα πιστόλι και ένα μπαστούνι. Όταν διαπίστωσε πως τα δεδομένα ήταν διαφορετικά από αυτά που είχαν προβλεφθεί, αυτοσχεδίασε και άλλαξε επί τόπου τα σχέδια, οδηγώντας στην επιτυχία της επιχείρησης, ενώ επίσης περιφερόταν στις γραμμές και έλεγε ανέκδοτα κλπ στους άνδρες για να τους τονώσει το ηθικό- και σε κάποιες περιπτώσεις κάνοντας και ο ίδιος τον «τροχονόμο» για την κίνηση των δυνάμεων, κάτω από εχθρικά πυρά. Πέθανε από καρδιακή προσβολή έναν περίπου μήνα μετά την απόβαση.
4: Τόσο ο Αϊζενχάουερ όσο και ο Τσώρτσιλ φοβούνταν πολύ το ενδεχόμενο ήττας
Ο Αϊζενχάουερ είχε προετοιμάσει μια επιστολή που θα ανοιγόταν σε περίπτωση αποτυχίας της εισβολής. Όπως έγραφε, «οι αποβάσεις μας στην περιοχή του Χερβούργου- Χάβρης απέτυχαν να δημιουργήσουν ικανοποιητικό προγεφύρωμα και απέσυρα τα στρατεύματα. Η απόφασή μου για επίθεση εκείνη τη χρονική στιγμή, σε εκείνα τα σημεία, βασίστηκε στις καλύτερες διαθέσιμες πληροφορίες. Εάν αποδοθεί φταίξιμο, είναι αποκλειστικά δικό μου». Η επιστολή είχε τιτλοφορηθεί «σε περίπτωση που νικήσουν οι Ναζί».
Ο Τσώρτσιλ, από πλευράς του, γνώριζε από τέτοιες ήττες, καθώς ήταν οι δικές του αποφάσεις που είχαν οδηγήσει στην τρομακτική ήττα και τις απώλειες δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών στην επιχείρηση στην Καλλίπολη κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για τον λόγο αυτό είχε απομακρυνθεί από τη θέση του Πρώτου Λόρδου του Ναυαρχείου, και η αποτυχημένη εκείνη εισβολή αποτελούσε μεγάλο προσωπικό βάρος για τον ίδιο. Η απόβαση στη Νορμανδία του θύμιζε πολύ την ατυχή εκείνη επιχείρηση, και το βράδυ της 5ης Ιουνίου είχε πει στη γυναίκα του «συνειδητοποιείς πως, όταν ξυπνήσεις το πρωί, ίσως έχουν σκοτωθεί 20.000 άνδρες;».
5: Η συλλογή πληροφοριών από το BBC
Από το 1942 ακόμα, το BBC είχε ξεκινήσει μια πρωτοβουλία συλλογής φωτογραφιών και καρτποστάλ από τις ακτές της Ευρώπης, από τη Νορβηγία ως τα Πυρηναία. Στην πραγματικότητα σκοπός ήταν η συλλογή πληροφοριών για να βρεθεί ποιες ακτές ήταν οι καταλληλότερες για απόβαση. Εκατομμύρια φωτογραφίες έφτασαν στη βρετανική στρατιωτική ηγεσία, και με τη βοήθεια της γαλλικής Αντίστασης και αναγνωρίσεων από αέρος, επελέγησαν τα καλύτερα σημεία για τη D-Day.
6: Ο στρατός- φάντασμα
Οι Σύμμαχοι κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες να παραπλανήσουν τους Γερμανούς ως προς το σημείο της απόβασης, υποδεικνύοντας πως θα ήταν κοντά στο Καλαί και όχι στη Νορμανδία: Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής δημιούργησαν ψεύτικους στρατούς στο Κεντ (επιχείρηση Fortitude) με ομοιώματα οχημάτων (μεταξύ των οποίων φουσκωτά άρματα μάχης), ενώ διέρρεαν παραπλανητικές πληροφορίες μέσω διπλών πρακτόρων. Σκοπός ήταν οι Γερμανοί να πιστέψουν ότι επιχειρήσεις θα γίνονταν στο Πα Ντε Καλαί και τη Νορβηγία.
7: Μια πολυεθνική επιχείρηση
Το 1944 πάνω από 2 εκατ. στρατιώτες, από πάνω από 12 χώρες, βρίσκονταν στη Βρετανία στο πλαίσιο των προετοιμασιών για την εισβολή. Ο κύριος όγκος των δυνάμεων που πραγματοποίησαν την απόβαση ήταν από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τον Καναδά, ωστόσο στην επιχείρηση συμμετείχαν επίσης αυστραλιανές, βελγικές, τσέχικες, ολλανδικές, γαλλικές, ελληνικές, νεοζηλανδικές, νορβηγικές, ροδεσιανές και πολωνικές ναυτικές, αεροπορικές ή χερσαίες δυνάμεις.
8: Εισβολή από θαλάσσης και αέρος
Η επίθεση πραγματοποιήθηκε σε δύο σκέλη: Τις αποβάσεις στις ακτές και ρίψεις 18.000 αλεξιπτωτιστών τα ξημερώματα, πίσω από τις ακτές, προκειμένου να υποστηρίξουν τις δυνάμεις που αποβιβάζονταν. Οι συμμαχικές αεροπορικές δυνάμεις πραγματοποίησαν πάνω από 14.000 εξορμήσεις για να υποστηρίξουν την επιχείρηση, με τη Luftwaffe σε μεγάλο βαθμό να μην μπορεί να αντιδράσει, καθώς είχε επιτευχθεί αεροπορική υπεροχή πριν την εισβολή. Στο θαλάσσιο σκέλος, την επιχείρηση «Ποσειδών» (Neptune) συμμετείχαν 7.000 πλοία, που μετέφεραν και συνόδευαν τα στρατεύματα και βομβάρδιζαν τις γερμανικές αμυντικές θέσεις.
9: Το Τείχος του Ατλαντικού
Η Ναζιστική Γερμανία είχε οχυρώσει τις ακτές της βόρειας Γαλλίας, με τις οχυρώσεις εκείνες να λαμβάνουν το όνομα «Τείχος του Ατλαντικού». Ωστόσο αρκετά τμήματά τους ήταν ημιτελή ή ανεπαρκώς επανδρωμένα. Μέλη της γαλλικής Αντίστασης και της βρετανικής SOE (Special Operations Executive) παρείχαν πληροφορίες και έκαναν σαμποτάζ, συμβάλλοντας και στις προσπάθειες παραπλάνησης της ναζιστικής ηγεσίας, ώστε να μην διαθέσει για την αντιμετώπιση της απόβασης δυνάμεις που ίσως να την είχαν σταματήσει. Σημειώνεται πως ο λόγος που οι αμερικανικές δυνάμεις υπέστησαν μεγάλες απώλειες στην ακτή «Όμαχα» ήταν επειδή οι ναυτικοί και αεροπορικοί βομβαρδισμοί δεν αποδείχτηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί και επειδή είχαν απέναντί τους ιδιαίτερα εμπειροπόλεμα γερμανικά στρατεύματα.
10: Η λάθος εντύπωση του Ρόμμελ και ο ύπνος του Χίτλερ
Γενικότερα, οι προγνώσεις για τις καιρικές συνθήκες ήταν τέτοια που ο Ρόμμελ (η «Αλεπού της Ερήμου» της βόρειας Αφρικής) εκτιμούσε πως δεν θα γινόταν εισβολή- σε βαθμό που πήγε στη Γερμανία για να πάει δώρο στη σύζυγό του ένα ζευγάρι παπούτσια για τα γενέθλιά της. Όταν έγινε η απόβαση, ο ίδιος ήταν ακόμα εκεί. Επίσης, όταν τα συμμαχικά στρατεύματα χτύπησαν τις ακτές της Νορμανδίας, ο Χίτλερ κοιμόταν, και κανείς από τους στρατηγούς του δεν τολμούσε να διατάξει την αποστολή ενισχύσεων χωρίς την άδειά του, ούτε να τον ξυπνήσει- με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να χάσουν κρίσιμο χρόνο. Όταν ο «Φύρερ» ξύπνησε, κατά τις 10, αρχικά χάρηκε, καθώς θεώρησε ότι μπορούσε να επιτευχθεί μια αποφασιστική νίκη.
11: Ένας απρόσμενος αιχμάλωτος
Ένας αιχμάλωτος που οι στρατιώτες των Συμμάχων δεν περίμεναν να πιάσουν ήταν ο Γιανγκ Κιουνγκτζόνγκ, ένας Κορεάτης που είχε στρατολογηθεί από τους Ιάπωνες το 1938, σε ηλικία 18 ετών. Αιχμαλωτίστηκε από τους Σοβιετικούς το 1939, στο πλαίσιο στρατιωτικών συγκρούσεων μεταξύ ΕΣΣΔ και αυτοκρατορικής Ιαπωνίας, και απεστάλη να πολεμήσει τους Γερμανούς. Εκεί αιχμαλωτίστηκε ξανά, αυτή τη φορά από τους Γερμανούς, το 1943, που τον στρατολόγησαν ξανά. Εν τέλει αιχμαλωτίστηκε από Αμερικανούς στη Νορμανδία. Μετά τον πόλεμο μετακόμισε στο Ιλινόι, όπου πέθανε το 1992.
12: Οι δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας ήταν περισσότερες
Οι δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας ήταν περισσότερες από τις αμερικανικές κατά τη D-Day: Από τους 156.000 άνδρες που αποβιβάστηκαν στη Γαλλία στις 6 Ιουνίου, οι 73.000 ήταν Αμερικανοί και οι 83.000 Βρετανοί και Καναδοί. Επίσης, η ναυτική δύναμη της Κοινοπολιτείας ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αμερικανική.
13: Από τη «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» στο heavy metal και τους «Δαίμονες της Νορμανδίας»
Η απόβαση στη Νορμανδία έχει αποτελέσει αντικείμενο άπειρων βιβλίων, ταινιών, ντοκιμαντέρ, βιντεοπαιχνιδιών κλπ. Μεταξύ τους είναι προφανώς η «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν», πολλά βιντεοπαιχνίδια θεματολογίας Β′ Παγκοσμίου Πολέμου (Call of Duty, Medal of Honor, Company of Heroes κλπ)- αλλά πέραν αυτών, υπάρχουν και heavy metal τραγούδια που έχουν γραφτεί για τη Νορμανδία, όπως το «The Longest Day» των Iron Maiden και το «Primo Victoria» των Sabaton. Επίσης, μεταξύ των βιβλίων που έχουν γραφτεί για τη D-Day υπάρχει και ένας ασυνήθιστος τίτλος, το «Οι Δαίμονες της Νορμανδίας» (original τίτλος: «The Devils of D-Day»), από τον διάσημο συγγραφέα λογοτεχνίας τρόμου Γκράχαμ Μάστερτον. Στο επίκεντρό του βρίσκεται ένα κατάμαυρο αμερικανικό άρμα μάχης, σφραγισμένο και εγκαταλειμμένο σε ένα από τα πεδία των μαχών της Νορμανδίας, που ανήκε σε μια μυστηριώδη, σκοτεινή δύναμη 13 ιδιαίτερα φονικών, μαύρων αρμάτων- και που η συνεχιζόμενη μακάβρια, απόκοσμη παρουσία του στοιχειώνει την περιοχή, εμπνέοντας απύθμενο κακό, δεκαετίες μετά.