“Μετά από κάθε αποτυχία ξέρεις τι έκανα; Έβαζα σκούπα. Έβαζα σκούπα και έκλαιγα, έκλαιγα, έκλαιγα. Ο άντρας μου ήταν από κάτω στο μαγαζί, άκουγε τη σκούπα και καταλάβαινε».”
- Δήμητρα
Η Δήμητρα έχει να σου πει ιστορίες. Γνώρισε τις εξωσωματικές την εποχή που στην Ελλάδα ήταν στα σπάργανα και μιλάγαμε ακόμη για «τα παιδιά του σωλήνα».
Μόλις έμαθε ότι έχει μόνο 50% πιθανότητες να συλλάβει μόνη της, δεν έχασε χρόνο. Άκουγε το όνομα ενός γιατρού που έκανε εξωσωματική, έκλεινε αμέσως ραντεβού.
Έτσι πέρασαν 9 χρόνια και 19 ή 20 εξωσωματικές αργότερα, ήρθε στη ζωή της ο Αλέξανδρος. Λέω για 19 ή 20 εξωσωματικές γιατί έχουν χάσει τον λογαριασμό. «Εγώ έχω μείνει στις 19. Ο άντρας μου λέει ήταν 20» μου απαντά όταν την ρωτάω πόσες έκανε.
Τη συνάντησα στην επαρχιακή πόλη που ζει -και σίγουρα μιάμιση ώρα δεν έφτασε για να μου διηγηθεί όλα όσα έχει περάσει αυτά τα 9 χρόνια. «Όταν πραγματοποιήθηκε αυτό το όνειρο και ήρθε ο Αλέξανδρος στη ζωή μας, είπα ότι θα καθίσω να γράψω ένα βιβλίο. Κάθομαι και σκέφτομαι κάποια πράγματα και λέω, “βρε ’συ, έχω κάνει και αυτό, έχω κάνει και αυτό, έχω κάνει και το άλλο”. Γιατί έχω κάνει πάρα πολλές εξωσωματικές».
Η Δήμητρα είναι σήμερα 59 ετών, ο γιος της είναι 19 και έκανε την πρώτη της εξωσωματική το ’89. Όπως μου διηγείται, μέσα σε αυτό το διάστημα των 9 χρόνων -μέχρι το ’97 που έμεινε έγκυος- ο στόχος ήταν ένας: «εγώ χωρίς παιδί δεν πρόκειται να μείνω, έλεγα σε όλους». Μετά από πολλές αποτυχίες, πολλές απογοητεύσεις, πολλά χρήματα (ξόδεψαν συνολικά τουλάχιστον 25 εκατ. δραχμές στις εξωσωματικές και κάποιες επιπλέον επεμβάσεις που χρειάστηκαν), περίπου ένα χρόνο πριν μείνει έγκυος έφτασε μέχρι την υιοθεσία. Όμως έπεσε σε κύκλωμα και της ζήτησαν 6 εκατ. δραχμές για ένα νεογέννητο μωρό. «Τους είπα ότι εγώ θέλω ένα παιδί να το μεγαλώσω με αγάπη, δεν θέλω να αγοράσω παιδί. Και δεν το δέχτηκα».
Από τις πρώτες στιγμές που μιλάμε μου λέει ότι εκείνη την περίοδο ήταν πολύ άγρια τα πράγματα με τις εξωσωματικές. Ότι ένιωθε σαν πειραματόζωο. Ότι η εκμετάλλευση για τον πόνο του ζευγαριού ήταν έκδηλη. Ότι γινόντουσαν τα πάντα στον βωμό της επιτυχίας του εκάστοτε γιατρού. Την είχαν πείσει να κάνει προσπάθεια ακόμη και με ξένα ωάρια, παρόλο που δεν το ήθελε. Γιατί της έλεγαν ότι τα δικά της ωάρια «δεν ήταν καλά». «Όταν τα έβαζαν, ειλικρινά ευχόμουν να μην πιάσουν».
Μου λέει για τους φόβους που έχει μέχρι και σήμερα για την υγεία της. «Ακουγόντουσαν πολλά τότε. Για καρκίνο της μήτρας και τέτοια. Μέχρι και σήμερα φοβάμαι». Μου λέει για το κοινωνικό περιβάλλον, που εκείνες τις εποχές στο μυαλό τους μια γυναίκα δεν έχει αξία αν δεν μπορεί να κάνει παιδιά. Τι και αν είχε καταφέρει να τελειώσει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο («εκείνες τις εποχές!») και να έχει μια πολύ αξιόλογη δουλειά ως υπεύθυνη λογιστηρίου σε μεγάλη ιδιωτική εταιρία. Το κοινωνικό, αλλά και το συγγενικό περιβάλλον δεν άφηνε απαρατήρητο το γεγονός ότι στην οικογένειά τους δεν υπήρχε παιδί. Και η ψυχολογία της επηρεαζόταν ακόμη πιο πολύ.
Αν ερχόταν μία κοπέλα τώρα, αφού έχετε κάνει το παιδί, και σας έλεγε «θέλω να το προσπαθήσω», τι θα της λέγατε;
«Να το κάνει».
Ακόμη και αν χρειαστούν 20 προσπάθειες;
«Αυτό εξαρτάται από το πόσες αντοχές έχει. Γιατί εγώ δεν ξέρω πως βγήκα σώα και δεν ξέρω και αν θα είμαι σώα και στο μέλλον (γέλια). Γιατί υπάρχουν κοπέλες που ξέρω που πειράχτηκαν τα νεύρα τους. Έχω και επαφές μαζί τους. Απλά δεν πρέπει να έχουν άγχος. Εμένα αυτή η λαχτάρα με επηρέαζε. Τώρα, ώριμη πλέον, λέω ότι ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει».
Ας πάμε λίγο στην αρχή. Πότε ξεκινήσατε τις εξωσωματικές;
«Η πρώτη έγινε αρχές του ’89. Και έμεινα έγκυος το ’97. Προσπαθούσαμε να μείνω έγκυος για ένα χρόνο. Μετά σκέφτηκα να πάω σε ένα γυναικολόγο. Έκανα μια σαλπιγγογραφία και βρέθηκε ότι η μια σάλπιγγα δεν ήταν διαβατή. Και έτυχε μετά από δύο μήνες, να πιάσω εξωμήτριο από την άλλη σάλπιγγα. Να σου πω την αλήθεια, ένιωθα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Και μια μέρα που ξυπνάω για να πάω στη δουλειά, βλέπω αίμα.
Τότε ήμουν 28. Βρέθηκε ότι είχα συλλάβει εξωμήτριο. Στο χειρουργείο που έκανα φάνηκε επίσης γιατί η άλλη σάλπιγγα δεν ήταν διαβατή. Είχα κάνει ένα χειρουργείο για σκωληκοειδίτιδα όταν ήμουν 6 ή 7 χρονών και επειδή τα όργανα ήταν ακόμη ασχημάτιστα, είχε καταστραφεί η δεξιά σάλπιγγα. Λες και με κυνηγούσε από τότε βρε παιδί μου. Μιλάμε για τη δεκαετία του ’60. Μου έδωσαν μόνο 50% πιθανότητα να συλλάβω κανονικά. Και πάλι θα μπορούσε να είναι ξανά εξωμήτριο. Έτσι ξεκίνησα τις εξωσωματικές. Βέβαια τότε ήταν στα σπάργανα οι εξωσωματικές. Και γίναμε πειραματόζωα».
Ήταν 10 περίπου χρόνια από τη γέννηση του πρώτου παιδιού στην Αγγλία.
«Αφού εγώ θυμάμαι, όταν κάποια στιγμή πήγα στο Αλεξάνδρα, τα μηχανήματα ήταν ακόμη με τα νάιλον».
Πριν το Αλεξάνδρα είχε πάει σε έναν ιδιώτη γιατρό, που είχε βρει μέσω γνωστών.
«Στον πρώτο γιατρό έκανα πάρα πολλές προσπάθειες. Νομίζω εφτά ή οχτώ. Μας αντιμετώπιζαν τότε λες και ήμασταν ζώντα ζώα προς σφαγή. Εγώ αυτό αισθανόμουν εκεί μέσα. Μας έβαζαν τις φωνές. Ήταν περίοδος πολύ άσχημη. Εγώ ήμουν ήδη φορτωμένη ψυχολογικά. Χάλια. Από τον περίγυρο, από τους συγγενείς. Για να καταλάβεις έβγαινα από τον γυναικολόγο και έμπαινα στο νευρολόγο και από το νευρολόγο στον γυναικολόγο. Όλα αυτά τα χρόνια ήταν αυτό το πράγμα».
Γιατί λέτε ότι γίνατε πειραματόζωα;
«Μα να με έβλεπε ο γιατρός ότι έχω κάνει απανωτά δύο, τρεις εξωσωματικές και να μην μου λέει τίποτα; Τελείωνε η πρώτη αποτυχία και μετά κατευθείαν εγώ έκανα άλλη. Αυτό δεν επιτρέπεται. Δεν έπρεπε ο γιατρός να μου πει “τι κάνεις;” Έλεγαν τότε ότι μπορείς να κάνεις το πολύ δύο τον χρόνο. Εγώ σε ένα χρόνο είχα κάνει ακόμη και τέσσερις. Δεν μου είχε πει κανένας “σταμάτα, είναι επικίνδυνο”. Εκμετάλλευση».
Μου διηγείται ιστορίες και για άλλες γυναίκες που από την λαχτάρα τους να κάνουν παιδί έκαναν ακραία πράγματα. «Μια γνωστή μου έκανε στον έναν γιατρό εξωσωματική και μετά πήγαινε σε άλλον και έκανε σπερματέγχυση. Μιλάμε για μία τρέλα».
Η διαδικασία πως ήταν τότε;
«Ενέσεις κάθε μέρα μέχρι την ωοληψία και παρακολούθηση. Έχω γίνει κόσκινο σου λέω. Όταν αλλάξει ο καιρός, πονάω. Και να φανταστείς ότι φοβάμαι τις ενέσεις... Μετά γινόταν η ωοληψία και μετά η τοποθέτηση. Η τοποθέτηση δεν πονούσε καθόλου και η ωοληψία γινόταν με νάρκωση. Αλλά μία φορά έκανα χωρίς νάρκωση για να μην επιβαρύνομαι. Ούρλιαξα από τους πόνους! Δεν μπορείς να φανταστείς. Νόμιζα ότι με έκοβαν στη μέση».
Αν και μπορεί να φανεί περίεργο, ακόμη και στο δημόσιο νοσοκομείο που πήγε, ο στόχος ήταν τα νούμερα, οι επιτυχίες.
«Φεύγω και πάω στο Αλεξάνδρα. Εκεί μας κοιτούσαν όλο το ιστορικό. Και όπως δίνω τον φάκελό μου, ο γιατρός μου τον πετάει στα μούτρα και μου λέει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε δουλειά. Αυτοί έψαχναν επιτυχίες τότε. Από το φάκελο που έβλεπαν ήθελαν να είναι όλα τέλεια».
“«Δεν έπρεπε ο γιατρός να μου πει “τι κάνεις;” Έλεγαν τότε ότι μπορείς να κάνεις το πολύ δύο τον χρόνο. Εγώ σε ένα χρόνο είχα κάνει ακόμη και τέσσερις. Γίναμε πειραματόζωα»”
Ήθελαν να είναι όλα τέλεια για να καταγράφουν επιτυχίες;
«Εγώ έτσι το ερμήνευσα. Όταν παίρνει τον φάκελο και μου λέει ότι εδώ έχουμε μόνο μια ωοθήκη. Δεν ξέρω πως είδε μόνο μια ωοθήκη αυτός. Μου πετάει τον φάκελο πάνω στο γραφείο και μου λέει “εδώ δεν έχουμε πιθανότητες”. Βγήκα έξω και ξέσπασα σε λυγμούς. Ήρθε μία ψυχολόγος και προσπαθούσε να με ηρεμήσει. Γι′ αυτό σου λέω, δεν μπορώ να περιγράψω τι έχω περάσει. Φεύγω από το Αλεξάνδρα. Πάω σε άλλο γιατρό. Τους άλλαζα τους γιατρούς σαν τα πουκάμισα. Κάποια στιγμή ξαναγύρισα στο Αλεξάνδρα. Γιατί έμαθα από μία φίλη μου που είχε πάει ότι έμεινε έγκυος. Και εκεί αντιμετωπίζω πάλι τον ίδιο γιατρό, που του είχε κακοφανεί, λέει, γιατί είχα σηκωθεί και είχα φύγει. Άκου τώρα! Λες και είμαστε γειτόνισσες και τσακωνόμαστε.
Μου κάνει τελικά την πρώτη ωοληψία και μου βγάζει τα ωάρια μου σκάρτα. Όλα. Και αποφάσισε ότι γενικά δεν γονιμοποιούνται. Ότι δεν είναι καλά. Άλλη κατραπακιά από κει. Και όταν τον ρώτησα τι κάνουμε τώρα, μου είπε μόνο με ξένα ωάρια μπορούμε».
Πόσο χρονών ήσασταν τότε;
«Περίπου 33 ετών».
Ο λόγος που της έκανα τη συγκεκριμένη ερώτηση ήταν για να το συγκρίνω με το σήμερα. Όπως προέκυψε από την έρευνα, συνήθως η δωρεά ωαρίων συνιστάται σε μεγαλύτερης ηλικίες που η ποιότητα των ωαρίων έχει φθίνει. Έχει επίσης πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, αφού τα ωάρια προέρχονται από μικρές γυναίκες και είναι ελεγμένα ποιοτικά. Οπότε αυξάνονται πολύ οι πιθανότητες εγκυμοσύνης. Κάτι που ήθελαν οι γιατροί.
Μετά το Αλεξάνδρα, η Δήμητρα πήγε σε έναν ακόμη γιατρό. «Του δίνω τον φάκελο και ξεκινάει και εκείνος κατευθείαν με ξένα ωάρια. Μια κατάσταση, δεν ξέρω πως να στην περιγράψω. Γι′ αυτό σου λέω ότι είχαμε γίνει πειραματόζωα αυτές τις εποχές. Ή εγώ έπεσα σε λάθος γιατρούς. Αλλά όλοι αυτοί ήταν οι τοπ τότε. Αυτό με τα ξένα ωάρια δεν το ήθελα καθόλου αλλά με έπεισαν. Είχα και τον περίγυρο που με τον τρόπο τους μου τόνιζαν ότι εγώ δεν... Είχα βάλει ένα πείσμα και πήγαινα. Ότι κι αν μου έλεγαν, εγώ πήγαινα και το έκανα».
Στο ενδιάμεσο έκανε κάποια μικρά διαλείμματα και συνέχιζε.
«Άφηνα κάποιο χρόνο να περάσει και μετά ψαχνόμουν πάλι. Γιατί δεν είναι μόνο το ψυχολογικό κομμάτι, ήταν και το οικονομικό. Τότε στοίχιζε 1 εκατομμύριο η φορά».
Συνολικά όλο αυτό το διάστημα, μαζί με τις επιπλέον επεμβάσεις που χρειάστηκαν, ξόδεψαν 25 εκατομμύρια περίπου.
«Τότε τα ταμεία δεν μας δικαιολογούσαν τα φάρμακα. Εγώ ήμουν στον ιδιωτικό τομέα. Στο δημόσιο κάτι δικαιολογούσαν. 500.000 δρχ ήταν μόνο οι ενέσεις. Βάλε τα έξοδα μέσα-έξω, τις απουσίες από τη δουλειά...».
Μετά από επισκέψεις σε αρκετούς ακόμη γιατρούς, η Δήμητρα μαθαίνει ότι τα ωάριά της τελικά είναι καλά, ότι και οι δύο ωοθήκες της δουλεύουν κανονικά και έτσι συνέχισε τις προσπάθειες.
“«Είχατε φτάσει και κοντά στο χωρισμό;», ρωτάω. «Ναι. Είχα φτάσει σε ένα σημείο που έλεγα ή θα τρελαθώ, ή θα αυτοκτονήσω, ή θα χωρίσω». «Και πώς σώσατε τον γάμο σας;». «Τότε σκεφτόμουν ότι αφού δεν κάνω παιδιά, ποιος θα με πάρει μετά...»”
Ποια αποτυχία ήταν η χειρότερη;
«Όλες οι αποτυχίες ήταν χάλια. Έκανα τη Β-χοριακή εδώ. Μόλις έπαιρνα τηλέφωνο και μου έλεγαν “δυστυχώς δεν έχουμε καλό αποτέλεσμα”, χάλια εγώ. Με το “δυστυχώς δεν έχουμε καλό αποτέλεσμα”, κοπάναγα το τηλέφωνο. Και η πρώτη δουλειά που έκανα ξέρεις ποια ήταν; Να βάλω σκούπα. Γιατί 15 με 20 μέρες μετά την τοποθέτηση, δεν έβαζα σκούπα στο σπίτι. Έβαζα σκούπα και έκλαιγα, έκλαιγα, έκλαιγα. Ο άντρας μου ήταν από κάτω στο μαγαζί, άκουγε τη σκούπα και καταλάβαινε».
Η σχέση με τον άντρα σας επηρεάστηκε καθόλου;
«Ναι, ναι, εννοείται. Κάποιες φορές σε τριβές με το περιβάλλον, ο σύζυγος θεωρούσε ότι εγώ τα έβλεπα στραβά, επειδή ήμουν στην κατάσταση που ήμουν».
Είχατε φτάσει και κοντά στο χωρισμό;
«Ναι. Εγώ είχα φτάσει σε ένα σημείο που έλεγα ή θα τρελαθώ, ή θα αυτοκτονήσω, ή θα χωρίσω. Ήμουν πάρα πολύ χάλια. Τα ηρεμιστικά τα έπαιρνα το ένα πίσω απ′ τ′ άλλο».
Πώς σώσατε τον γάμο σας;
«Τότε σκεφτόμουν ότι αφού δεν κάνω παιδιά, ποιος θα με πάρει μετά. Και ότι οι γονείς μου θα πέθαναν από τη στεναχώρια τους. Αλλά περισσότερο ήταν αυτό, πως θα πορευτώ μετά από αυτό».
Τώρα η σχέση είναι εντάξει;
«Τώρα ναι. Αλλά ήμουν και εγώ πάρα πολύ τσιτωμένη. Δεν μπορούσα να διαχειριστώ τις καταστάσεις. Θα ήθελα περισσότερη κατανόηση από τον σύζυγό. Γενικά ο περίγυρος σε κάθε ευκαιρία τόνισε το γεγονός ότι δεν υπήρχε απόγονος. Αλλά πρέπει να πω πως ο άντρας μου ποτέ δεν με έκανε να νιώσω άχρηστη. Πέρα από τις συγκρούσεις και όλα αυτά. Ούτε μου είπε ποτέ “γιατί σε πήρα”. Μάλιστα κάποια στιγμή μου είπε “γιατί δεν το σταματάς; Δεν κουράστηκες;”. Και του είπα αυτή την κουβέντα: “εγώ χωρίς παιδί δεν θα μείνω”. Μου είχε πει να σταματήσω γιατί φοβήθηκε για την υγεία μου. Ακουγόντουσαν διάφορα για τις ορμόνες και όλα αυτά».
Δηλαδή;
«Για καρκίνο της μήτρας και τέτοια».
Ο σύζυγος δηλαδή δεν είχε θέμα να μείνετε οι δυο σας;
«Όχι».
“Η Δήμητρα είχε φτάσει κοντά στην υιοθεσία. «Μου ζήτησαν 6 εκατομμύρια. Τους είπα ότι εγώ θέλω ένα παιδί να το μεγαλώσω με αγάπη, δεν θέλω να αγοράσω παιδί»”
Υιοθεσία είχατε σκεφτεί;
«Α! Είχα κάνει και αυτό το τόλμημα. Είχα συζητήσει και είχα πάει σε έναν γιατρό γνωστού. Όχι μέσω του Μητέρα δηλαδή. Μου είπε ότι υπήρχε ένα μωρό. Βρήκαμε κι ένα συμβολαιογράφο εκεί. Και εκεί μου το ξεφούρνισαν. Μου ζήτησαν 6 εκατομμύρια. Τους είπα ότι εγώ θέλω ένα παιδί να το μεγαλώσω με αγάπη, δεν θέλω να αγοράσω παιδί. Και δεν το δέχτηκα».
Πιθανότατα κάποιος έχει πληρώσει για αυτό το παιδί…
«Ναι…»
Αυτό ποια περίοδο έγινε;
«Αυτό έγινε περίπου ένα χρόνο πριν μείνω έγκυος».
Άρα ήδη είχατε κουραστεί πολύ από τις πολλές εξωσωματικές…
«Ναι, ναι».
Είχατε φοβηθεί για τις ορμόνες μην δημιουργήσουν άλλο θέμα υγείας;
«Εννοείται. Και τώρα το φοβάμαι».
Οι γιατροί τι σας είχαν πει;
«Τίποτα δεν σου έλεγαν. Αυτοί ήθελαν τα λεφτά».
Δηλαδή η εμπειρία σας από όλα αυτό είναι ότι ήταν ένα εμπόριο;
«Για τότε ναι. Οι πρώτοι γιατροί που το έκαναν. Εδώ στο Αλεξάνδρα ζητούσε την επιτυχία. Ζεστασιά ένιωσα στους δύο τελευταίους γιατρούς».
Οι δύο τελευταίοι γιατροί έκαναν εξονυχιστικούς ελέγχους για να βρουν γιατί δεν πέτυχαν οι προηγούμενες προσπάθειες. Στον πρώτο έκανε τρεις – τέσσερις προσπάθειες χωρίς επιτυχία. «Είχε σηκώσει τα χέρια ψηλά. Κάποια μέρα μαθαίνω ότι μια γνωστή είχε μείνει έγκυος με δίδυμα στον Μ. Και έτσι πήγα εκεί. Όπου και αν είχα πάει πριν δεν έβλεπα εγκύους. Μόλις πήγα στον Μ. έβλεπα γυναίκες με κοιλιά. Αυτό βοηθάει και στην ψυχολογία».
Ο Μ. βρίσκει τελικά ότι υπήρχε πρόβλημα με τις σάλπιγγες. Είχαν γεμίσει συμφύσεις. «Είχαν γίνει υδροσάλπιγγες. Τότε μου είπε ότι ό,τι και να κάνουμε, από τη στιγμή που έχουν γεμίσει συμφύσεις, δεν πρόκειται να αφήσουν το γονιμοποιημένο ωάριο να αναπτυχθεί. Έτσι έπρεπε να αφαιρεθούν. Τελικά ήταν τόσες πολλές οι συμφύσεις, που απλά απομόνωσε τις σάλπιγγες από τη μήτρα, μου είπε. Δεν μπορούσε να τις αφαιρέσει».
“Δεν έκανε άλλη προσπάθεια για δεύτερο παιδί, παρόλο που υπήρχαν διαθέσιμα ωάρια: «Δεν μπορούσα. Δεν άντεχα...»”
Αυτό ήταν το πρόβλημα και δεν μπορούσατε να μείνετε έγκυος πριν;
«Ακόμα δεν ξέρω τι έφταιξε.
Η ψυχολογία μου; Δεν γινόντουσαν σωστά τα πράγματα;
Πάντως, μετά από αυτό, κάνουμε άλλη μια προσπάθεια στον Μ., η οποία δεν είχε επιτυχία και στην τρίτη έμεινα έγκυος. Αυτό ήταν».
Και έρχεται ο Αλέξανδρος...
«Ναι! Ευγνωμονώ αυτόν τον γιατρό. Ήταν πάνω από όλα άνθρωπος».
Πως ήταν όταν μείνατε έγκυος μετά από τόσες προσπάθειες;
«Δεν το πίστευα. Φοβόμουν ότι με την οποιαδήποτε κίνηση που θα έκανα, θα μου πέσει. Πήγαινα στην τουαλέτα, σκουπιζόμουν και κοίταζα το χαρτί. Νόμιζα ότι θα το έβλεπα εκεί. Αυτό ήταν μια τρέλα. Έσκυβα λίγο στο ντουλάπι να πάρω μια κατσαρόλα, την έβαζα στη κουζίνα και μετά έλεγα «μήπως τώρα που έσκυψα, έκανε ζημιά;». Μιλάμε τώρα στον τρίτο μήνα. Έπαιρνα τη μάνα μου τηλέφωνο και την ρωτούσα. Δεν χάρηκα την εγκυμοσύνη μου καθόλου. Γιατί είχα πάντα τον φόβο».
Σήμερα ο Αλέξανδρος είναι 19 χρονών. Όταν αρχίσαμε να μιλάμε για εκείνον, έπιασε αμέσως το κινητό για να μου τον δείξει. Μου έδειχνε τις φωτογραφίες όλο καμάρι. Είναι ένα όμορφο αγόρι που η ίδια έκανε πολύ κόπο για να αποκτήσει. Είναι να μην καμαρώνει;
Η Δήμητρα δεν έκανε άλλη προσπάθεια για δεύτερο παιδί, παρόλο που υπήρχαν διαθέσιμα ωάρια από την τελευταία της ωοληψία. «Μου είχε πει ο γιατρός μέσα στους πρώτους έξι μήνες να προσπαθήσουμε ξανά για δεύτερο παιδί, τώρα που η μήτρα είναι έτοιμη. Δεν μπορούσα όμως. Δεν άντεχα...».
*Για τη διαφύλαξη της ιδιωτικότητας των γυναικών που μας μίλησαν στο πλαίσιο αυτής της έρευνας, τα ονόματα έχουν αλλάξει.