Μας την υπενθυμίζει πιεστικά και ανελαστικά το ημερολόγιο. Μας την θυμίζουν εκδηλώσεις με κοινό χαρακτηριστικό την αφόρητη για τέτοια επέτειο μοναξιά μας και μοναξιά τους. Μας την θυμίζουν άρθρα και αφιερώματα. Μας την θυμίζουν σημαντικές επετειακές εκδόσεις. Μας την θυμίζουν τα εγκαίνια σημαντικών εκθέσεων. Μας την θυμίζει η τόσο διαφορετική στρατιωτική παρέλαση, πρόσχημα και αυτή άστοχης πολιτικής έγκλησης και κακόπιστης κριτικής .
Επανάσταση: 200 χρόνια.
Αλήθεια μόνο σε μένα συμβαίνει; Φταίει μόνο ο εγκλεισμός και η πανδημία; Προσπαθώ να αφήσω τη σκέψη μου να ξεφύγει από τα καθημερινά, εδώ και καιρό. H λαμπρή επέτειος δείχνει να μην με αγγίζει όσο εγώ θα ήθελα.
Τόσο περίμενα και ήθελα να την αγκαλιάσω. Γιατί δείχνουν και φαίνονται απόμακροι στις τελετουργικές φωτογραφίες; Φταίει μόνο η ψυχολογία της πανδημίας και του εγκλεισμού; Θα ευχόμουν με όλη την δύναμη της ψυχής μου να ήταν αυτός ο μόνος λόγος.
“Απουσιάζει η «κάθαρσις». Αλήθεια ποιές είναι σήμερα οι προτεραιότητες; Ποια είναι τα πρότυπα; Ποιοί είναι οι δικοί μας «ήρωες»;”
Ναι το ομολογώ. Η ατμόσφαιρα αυτή με ενοχλεί, με θλίβει. Κρίμα. Κραυγές, αμφισβήτηση αρχών και θεσμών, ηρωοποίηση και εξωραϊσμός κακεκτύπων, κατώτερο τέτοιας επετείου επίπεδο πολιτικής και κομματικής αντιπαράθεσης.
Άνευ προηγουμένου οξύτητα και «ύβρις» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Απουσιάζει η «κάθαρσις». Αλήθεια ποιές είναι σήμερα οι προτεραιότητες; Ποια είναι τα πρότυπα; Ποιοί είναι οι δικοί μας «ήρωες»; Με ποια θλιβερά συνθήματα κατεβαίνουν καθημερινά οι διαδηλωτές στον δρόμο; Ποιός ευθύνεται για αυτό;
Ποιό μεγάλο σκοπό υπηρετεί ο επετειακός εορτασμός; Η Ελλάδα ευγνωμονούσα. Ευγνώμονες λοιπόν να θυμηθούμε, να θυμίσουμε να διδαχθούμε. Να συμφωνήσουμε και στην μοδάτη «αυτογνωσία» υπό την προϋπόθεση ότι συμφωνούμε όλοι με τον ορισμό της.
Όχι με ανθρωπολογικά κριτήρια, αλλά με πρώτο κριτήριο τη σχέση του Πολίτη με την Πολιτεία.
Στη συνέχεια με κριτήριο «την θέση που αρμόζει και της πρέπει» της συντεταγμένης μας Πολιτείας στην μεγάλη οικουμενική Πολιτεία.
Έχουμε λοιπόν την αυτογνωσία να αντιληφθούμε ότι η δική μας Πολιτεία υπήρξε συχνά πρότυπο, παράδειγμα και υπόδειγμα.
“Στην σημερινή ισχυρή Ελλάδα εξακολουθεί να απουσιάζει ο χρυσός κανόνας του «μέτρου». Και όμως ας συμφωνήσουμε ότι ποτέ στο παρελθόν η Ελλάδα δεν είχε την ζηλευτή θέση που σήμερα.”
Μας αρέσει άλλωστε τόσο να διαβάζουμε για το «ελληνικό θαύμα» και την «ελληνική ψυχή».
Να δεχθούμε επίσης ότι σε συγκεκριμένες στιγμές της παλιότερης, καθώς και της σύγχρονης ιστορίας μας που δυστυχώς επαναλαμβάνονται η Πολιτεία μας υπήρξε άστοχη, άστατη και άσωτη.
Να δεχθούμε όμως και να παραδεχθούμε επίσης ότι το ήθος, η σκέψη, η αποφασιστικότητα και συγκεκριμένες αποφάσεις συγκεκριμένων πολιτικών μας ηγετών - πολύ περισσότερο από τους θεσμούς - έδωσαν αίγλη και κλέος στη δική μας σύγχρονη Πολιτεία .
Στην σημερινή ισχυρή Ελλάδα εξακολουθεί να απουσιάζει ο χρυσός κανόνας του «μέτρου».
“Λάθος μας να αγνοήσουμε ταυτόχρονα την «Διχόνοια» (με δέλτα κεφαλαίο την γράφει ο Διονύσιος Σολωμός στον Ύμνον εις την Ελευθερίαν).Συχνά προκάλεσε την οπισθοδρόμηση, όχι σπάνια την καταστροφή και στον περασμένο αιώνα ακόμη και απώλεια εδαφών.”
Και όμως ας συμφωνήσουμε ότι ποτέ στο παρελθόν η Ελλάδα δεν είχε την ζηλευτή θέση που σήμερα (εδώ και σαρανταπέντε χρόνια) έχει στο ευρωπαϊκό και διεθνές στερέωμα. Παρά τις όποιες αστοχίες και λάθη μας. Δικά μας κυρίως, όχι των άλλων. Οι άλλοι απλά οικτίρουν, επιχαίρουν και επωφελούνται.
Λάθος μας να αγνοήσουμε ταυτόχρονα την «Διχόνοια» (με δέλτα κεφαλαίο την γράφει ο Διονύσιος Σολωμός στον Ύμνον εις την Ελευθερίαν).
Συχνά προκάλεσε την οπισθοδρόμηση, όχι σπάνια την καταστροφή και στον περασμένο αιώνα ακόμη και απώλεια εδαφών. Σε δύο περιπτώσεις. Όταν το ευτελές, το προσωπικό, το κομματικό και το μερικό εξακολουθούν να προτάσσονται του όλου, του συνόλου, του εθνικού, του μεγάλου τότε δύσκολα μπορούμε να πείσουμε και να πεισθούμε ότι έχουμε διδαχθεί από τη δική μας ιστορία.
Κυρίως όμως ότι έχουμε συνείδηση της ιστορικής καμπής που σηματοδότησε παρά τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες η κήρυξη της Επανάστασης. Για την Ελλάδα για την Οθωμανική αυτοκρατορία για τα Βαλκάνια και για την Ευρώπη.
Ας μιλήσω και για τον πατριωτισμό.
Η πρόταξη του συλλογικού αντί του προσωπικού. Πιστεύω στον πατριωτισμό των δύσκολων αγώνων. Όχι στον ψευδο-πατριωτισμό των εύκολων λόγων.
“Ναι, με ενοχλεί το μονοπώλιο του πατριωτισμού. Με ενοχλεί συνάμα η αποστροφή που νιώθουν ορισμένοι όταν ακούν αυτή τη λέξη. Με προσβάλλει η ταύτισή του με τον εθνικισμό διότι είναι συνειδητή, και σκόπιμη.Τον πατριωτισμό τον νιώθω διάφανο, άδολο, διαυγή.”
Τον πατριωτισμό που αναγνωρίζει τα δικά του λάθη και χρησιμοποιεί την αλήθεια για να τα διορθώσει.
Με ενοχλεί όταν ακούω άδεια λόγια περί πατρίδας. Εύχομαι να μην επαναληφθούν σήμερα.
Τον αναζητώ σε μια κοινωνία ελεύθερων να σκεφθούν, να αποφασίσουν και να δράσουν πολιτών.
Τον αναζητώ στην κοινωνία του υπεύθυνου πολίτη, του πολίτη όμως που λογοδοτεί και ό ίδιος ενώ απαιτεί να λογοδοτούν σε αυτόν.
Τον αναζητώ σε εκείνους που παρεμβάλλονται μεταξύ του πολίτη και των Πολιτειακών θεσμών. Σε εκείνους που με εκπροσωπούν.
Ναι, με ενοχλεί το μονοπώλιο του πατριωτισμού. Με ενοχλεί συνάμα η αποστροφή που νιώθουν ορισμένοι όταν ακούν αυτή τη λέξη. Με προσβάλλει η ταύτισή του με τον εθνικισμό διότι είναι συνειδητή, και σκόπιμη.
Τον πατριωτισμό τον νιώθω διάφανο, άδολο, διαυγή. Δεν έχει χρώμα. Σε μια εποχή, μάλιστα, που χρειάζεται και οφείλουμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά να τον ερμηνεύσουμε και να τον αγκαλιάσουμε.
“Δημοκρατία σημαίνει ο καθένας να νιώθει, να πιστεύει, ότι μπορεί μόνος του, με την ψήφο του, με την ελευθερία της επιλογής του, να αλλάξει την πορεία της πατρίδας του.Να έχει την αίσθηση του ανήκειν και του συνανήκειν. Συνανήκειν, δηλαδή όσων μετέχουν του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας.”
Νιώθω την ανάγκη να εξηγήσω γιατί ο πατριώτης – πολίτης, το κύτταρο της συνταγματικής δημοκρατίας, είναι ο χρήσιμος, ο απαραίτητος πολίτης στη σημερινή Ελλάδα.
Ο Πολίτης και η Πολιτεία. Η δημοκρατία λειτουργεί όταν τηρούνται τα τρία θεμελιώδη «Ι»: Ισηγορία, Ισοπολιτεία και Ισονομία.
Δεν είναι απλά το πολιτικό σύστημα που εξασφαλίζει ελεύθερες εκλογές και τη λειτουργία πολλών κομμάτων. Δημοκρατία των ίσων ευκαιριών στην Παιδεία, στην Υγεία, στην εργασία, στη ζωή.
Δημοκρατία των ίσων ευκαιριών απέναντι στη Δικαιοσύνη, απέναντι στον νόμο και στις συνέπειές του, στην εφαρμογή του.
Δημοκρατία σημαίνει ο καθένας να νιώθει, να πιστεύει, ότι μπορεί μόνος του, με την ψήφο του, με την ελευθερία της επιλογής του, να αλλάξει την πορεία της πατρίδας του.
Να έχει την αίσθηση του ανήκειν και του συνανήκειν. Συνανήκειν, δηλαδή όσων μετέχουν του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας.
Ας το επαναλάβω. Θλίψη μου προκαλεί το γεγονός ότι η πανδημία-πολλοί την θεωρούν ανάλογο του τρίτου παγκοσμίου πολέμου γεγονός- και ο εγκλεισμός δεν μας επιτρέπουν να εορτάσουμε όπως θα άρμοζε εντός και εκτός συνόρων την 200ετία.
Συμπίπτει με μία περίοδο που έχουμε ανάγκη προτύπων. Υπάρχουν ευτυχώς και ξεχωρίζουν. Όχι με τις αρματωσιές τους και την αυτοθυσία τους αλλά με το ήθος και με το έργο τους. Στην Ελλάδα και εκτός συνόρων εκεί όπου μεγαλουργεί η Ομογένεια, εκεί όπου οι λεγόμενες «συνθήκες» επιτρέπουν να ανθίσουν οι ικανότητες, να επιβραβευτεί το ήθος και να διακριθούν οι άριστοι.
Το 2020 η οικουμενικής απήχησης με σύγχρονα ταυτόχρονα μαθήματα πολέμου και ειρήνης 2500η επέτειος των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας περιορίστηκε επίσης από την πανδημία και τον εγκλεισμό. Το ίδιο δυστυχώς φαίνεται να συμβαίνει τώρα και με την 200η επέτειο της Επανάστασης.
“Η επανάσταση του 1821 αποτέλεσε τον πρώτο γύρο. Η Μικρασιατική εκστρατεία - χωρίς αρχικά να έχει τα χαρακτηριστικά της εκστρατείας των Αθηνών στην Σικελία - η διχόνοια και η ήττα έφεραν τον δεύτερο γύρο. Πλησιάζουμε στην ιστορική καμπή του τρίτου. Η Τουρκία και Εμείς. Ένα διπλωματικο - στρατιωτικό παίγνιο συμφερόντων και επιδιώξεων.”
Ευτυχώς υπάρχει συνέχεια. Στην τριετία 2021-2023 οφείλουμε να θυμηθούμε επίσης διαδοχικά και σωρευτικά την προ εκατονταετίας σειρά πολιτικο-στρατιωτικών αποφάσεων και τις συνέπειες τους.
Από την Μεγάλη Ελλάδα, την νίκη και την εδαφική επέκταση στον διχασμό ,σε λάθος εκτιμήσεις, στην ήττα, στην προσφυγιά. Στην λυτρωτική υπογραφή της Συνθήκη της Λωζάννης το 1923.
Δεν θα επεκταθώ στους λόγους οι οποίοι επιτρέπουν σήμερα την αισιοδοξία, συνάμα όμως επιβάλλουν την ενδοσκόπηση και την περίσκεψη. Ταυτόχρονα με την συνειδητοποίηση των απειλών από τους εθνικούς στόχους και επιδιώξεις άλλων.
Η επανάσταση του 1821 αποτέλεσε τον πρώτο γύρο. Η Μικρασιατική εκστρατεία - χωρίς αρχικά να έχει τα χαρακτηριστικά της εκστρατείας των Αθηνών στην Σικελία - η διχόνοια και η ήττα έφεραν τον δεύτερο γύρο.
Πλησιάζουμε στην ιστορική καμπή του τρίτου. Η Τουρκία και Εμείς. Ένα διπλωματικο -στρατιωτικό παίγνιο συμφερόντων και επιδιώξεων. Με την συμμετοχή και άλλων παικτών,πέραν των δύο βασικών. Με σταθερές αλλά και μεταβαλλόμενες συνεργασίες και συμμαχίες.
“Είναι μία μοναδική ιστορική στιγμή για να τιμήσουμε. Όχι για να τιμηθούμε και να προβληθούμε. Κυρίως όμως για να σφυρηλατηθεί το αποτελεσματικότερο μέσο σταθερότητας, κοινωνικής συνοχής, ανάπτυξης και προόδου που διαθέτουμε. Την εθνική συνεννόηση.”
Πολύ θα ήθελα - πολύ θα θέλαμε - αυτές τις μέρες που κορυφώνονται οι εκδηλώσεις για την επέτειο της 200ετίας οι αξιότιμοι ομιλητές να μην αναλωθούν σε προβλέψιμες επετειακές κοινοτοπίες. Σε πανηγυρικούς, η εμβέλεια και η πειστικότητα των οποίων διαρκεί όσο και ο χρόνος της εκφώνησης τους.
Είναι μία μοναδική ιστορική στιγμή για να τιμήσουμε. Όχι για να τιμηθούμε και να προβληθούμε. Κυρίως όμως για να σφυρηλατηθεί το αποτελεσματικότερο μέσο σταθερότητας, κοινωνικής συνοχής, ανάπτυξης και προόδου που διαθέτουμε. Η εθνική συνεννόηση.
Δεν αρκούν οι επετειακές ομιλίες και τα λόγια της 25ης Μαρτίου.
Ας επιβεβαιώνονται με πράξεις και με έργα.