Μπήκε. Ίσως ο πιο απρόβλεπτος χρόνος. Συνέχεια πολλών απρόβλεπτων χρόνων στην Ελλάδα (ελληνική κρίση χρέους) και στον κόσμο μας (πανδημία, ενεργειακή κρίση, πόλεμοι Ρωσίας – Ουκρανίας και Ισραήλ – Χαμάς – Χεζμπολάχ, αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, στρατιωτικός νόμος ωρών και πολιτική κρίση στη Νότια Κορέα). Στον κόσμο της ταχύτητας της τεχνολογίας και της αμεσότητας της πληροφορίας μοιάζει σχεδόν αδύνατον κάποιος-κάποια να καθησυχάσει.
Διαβάζοντας τους γεωπολιτικούς κινδύνους σε μια σειρά από κείμενα στο εξωτερικό για το 2025 οφείλουμε να σταθούμε:
1. στην κλιμάκωση του στρατηγικού ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας όπου η αυξανόμενη αντιπαλότητα μεταξύ τους, ειδικά στους τομείς της τεχνολογίας και του εμπορίου, ενδέχεται να οδηγήσει σε περαιτέρω οικονομικό κατακερματισμό σε παγκόσμιο επίπεδο
2. στην πιθανότητα εθνικοποίησης πόρων και την πιθανή επιρροής τέτοιων αποφάσεων στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, ιδίως σε κρίσιμα ορυκτά που είναι απαραίτητα για την τεχνολογία και την ενέργεια
3. στο αυξανόμενο κίνδυνο της κυβερνοασφάλειας ειδικά από κρατικούς φορείς που χρησιμοποιούν προηγμένες τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη
4. στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή όπου οι συνεχιζόμενες εντάσεις και συγκρούσεις είναι ικανές να αποσταθεροποιήσουν την περιοχή και τον κόσμο
5. στην πολιτική αστάθεια σε μεγάλες οικονομίες αφού για παράδειγμα λίγοι μπορούν να εκτιμήσουν πως θα εξελιχθεί η πολιτική πραγματικότητα στους δύο πυλώνες της Ευρώπης Γαλλία και Γερμανία
6. στη λογική του προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο αφού ελάχιστοι μπορούν να προβλέψουν τι θα κάνει με τους δασμούς ο εκλεγμένος Πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ κι αν η αύξηση προστατευτικών πολιτικών διαταράξει τις διεθνείς ροές εμπορίου, επηρεάζοντας την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και τις επιχειρήσεις
7. στο ενδεχόμενο κατακερματισμού της παγκόσμιας οικονομίας αφού οι αποκλίνουσες οικονομικές πολιτικές και οι περιφερειακές συμμαχίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε έναν κατακερματισμένο παγκόσμιο οικονομικό χώρο, καθιστώντας πιο περίπλοκες τις διεθνείς επιχειρηματικές λειτουργίες
8. στο φαινόμενο της αύξησης της πολιτικής βίας η οποία αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για τη σταθερότητα και την ασφάλεια
9. στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών κρίσεων οι οποίες μπορεί να επιδεινώσουν γεωπολιτικές εντάσεις και να επηρεάσουν την παγκόσμια ασφάλεια και
10. οι τεχνολογικές αναταράξεις όπου οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, παρόλο που προσφέρουν ευκαιρίες, δημιουργούν επίσης κινδύνους, όπως συγκέντρωση ψηφιακής ισχύος και ενδεχόμενες συστημικές αποτυχίες.
Σε αυτό το κλίμα η εταιρεία δημοσκοπήσεων Ipsos πραγματοποίησε έρευνα σε 33 χώρες για το 2025. Αναφέρει ότι η αισιοδοξία για το 2025 δεν έχει ακόμη επιστρέψει στα προ-πανδημικά επίπεδα.
Επτά στους δέκα (71%) δηλώνουν αισιόδοξοι ότι το 2025 θα είναι καλύτερο από το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από το επίπεδο αισιοδοξίας που παρατηρήθηκε πριν την πανδημία. Όπως ακούγεται πιο λογικό (κυρίως λόγω των πολιτικών καταστάσεων σε Γερμανία και Γαλλία) οι Ευρωπαίοι είναι απαισιόδοξοι για τη βελτίωση της παγκόσμιας οικονομίας.
Ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο οι άνθρωποι είναι πιο θετικοί σχετικά με το ότι η οικονομία θα είναι ισχυρότερη σε σύγκριση με τα τελευταία χρόνια, στην Ευρώπη αρκετές χώρες είναι λιγότερο αισιόδοξες στις προβλέψεις τους από ό,τι πέρυσι. Σε πρώτη ανάγνωση με Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία να αναστενάζουν πολιτικά ή/και οικονομικά είναι η πιο οφθαλμοφανής εξέλιξη.
Οι πολίτες αναμένουν αυστηρότερη ρύθμιση της τεχνολογικής βιομηχανίας και λιγότεροι πιστεύουν ότι θα εισαχθούν αυστηρότεροι νόμοι για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Στην οικονομία, 79% των ερωτηθέντων σε 33 χώρες, πιστεύει ότι οι τιμές θα αυξηθούν ταχύτερα από τα εισοδήματα το 2025, ένα ποσοστό που παραμένει αμετάβλητο από το 2022. Παρομοίως, οι προσδοκίες για υψηλότερους φόρους παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, στο 74%, ποσοστό που συνάδει με τα ευρήματα του προηγούμενου έτους.
Η έρευνα της Ipsos ίσως να δίνει απαντήσεις γιατί το 2025 οι εν ενεργεία κυβερνήσεις στο παγκόσμιο χωριό μάλλον πρέπει να είναι σε νευρικότητα. Το 2024 ξεκίνησε ως η «μητέρα όλων των εκλογικών ετών», με 80 χώρες και τέσσερα δισεκατομμύρια πολίτες να πηγαίνουν στις κάλπες. Έληξε ως η χρονιά των διεκδικητών. Οι ψηφοφόροι σε όλο τον κόσμο ή έστειλαν τα κυβερνώντα κόμματα σπίτι τους (όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ή το Ηνωμένο Βασίλειο) ή περιόρισαν τη δύναμη τους (όπως για παράδειγμα κόμματα που κυβερνούσαν για πολλά χρόνια στην Ινδία, την Ιαπωνία, τη Νότια Αφρική και αλλού που ενώ διατήρησαν την εξουσία είδαν τις πολιτικές τους πλειοψηφίες να συρρικνώνονται). Ανεξάρτητα από το ημισφαίριο, τη χρονική ζώνη ή τον ρυθμό ανάπτυξης, οι ψηφοφόροι ψήφισαν ενάντια στο κατεστημένο.
Κι όμως. Η εκτίμηση της αμερικανικής πολυεθνικής εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Charles Schwab για την παγκόσμια ανάπτυξη του ΑΕΠ για το 2025 είναι ότι πιθανόν να είναι παρόμοια με το 2024, γύρω στο 3%. Εκτιμά ότι ενώ η οικονομική ανάπτυξη στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, τις ΗΠΑ και την Κίνα, αναμένεται να επιβραδυνθεί το επόμενο έτος, σχεδόν παντού αλλού η ανάπτυξη αναμένεται να βελτιωθεί. Καμία από τις 45 μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο δεν αναμένεται να βρεθεί σε ύφεση το επόμενο έτος.
Οι περισσότερες αναμένεται να αναπτυχθούν ταχύτερα το 2025, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, της Ιαπωνίας, του Καναδά και του Ηνωμένου Βασιλείου, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD), του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF) και της συναίνεσης των οικονομικών προβλέψεων που παρακολουθεί το Bloomberg. Η αύξηση των κερδών μπορεί επίσης να βελτιωθεί. Η άνοδος των αποτιμήσεων, που υποστηρίζεται από μειώσεις επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών, είναι πιθανό να ενισχύσει τις αποδόσεις των μετοχών στον ανεπτυγμένο διεθνή δείκτη MSCI EAFE.
Σε ένα περιβάλλον όπου οι αριθμοί της οικονομίας ευημερούν αλλά οι πολίτες αντιδρούν, σε μια γεωπολιτική και κοινωνικοοικονομική ατμόσφαιρα που τα χαρτιά είναι όλα πάνω στο τραπέζι και ανακατεύονται ξανά, χρειαζόμαστε στρατηγική προνοητικότητα και ενεργή διαχείριση κινδύνων για να αντιμετωπίσουμε το 2025. Διότι απλούστατα όλα δείχνουν ότι θα λειτουργήσει σαν το (γρήγορο) τρενάκι του Λούνα Πάρκ. Με τις απότομες γρήγορες στροφές, τις βασανιστικά αργές ανηφόρες και τις τρομακτικές ταχύτατες κατηφόρες.