Με κινούμενη άμμο μοιάζει τούτη την περίοδο το διεθνές στερέωμα, στο οποίο κυριαρχεί βέβαια το θέμα των προσφυγικών / μεταναστευτικών ροών από τη Μέση Ανατολή και την αφρικανική ήπειρο προς την Ευρώπη. Για το θέμα, για το οποίο ήδη έχουν γραφτεί πολλά και είναι σίγουρο ότι θα γραφτούν ακόμη περισσότερα τους ερχόμενους μήνες, αποδεικνύει το πόσος δρόμος πρέπει να διανυθεί ακόμη προς τον αυτονόητο στόχο. Εκείνον της εκπόνησης μιας πραγματικά κοινής, συνεκτικής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, με όρους αλληλεγγύης και ασφάλειας των πολιτών. Μιας πολιτικής δηλαδή που θα ανταποκρίνεται στην πρόκληση που αποτελούν σήμερα οι εξελίξεις αυτές - πρωτόγνωρες για τα ευρωπαϊκά δεδομένα μετά από τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Μιας πολιτικής δύσκολης αλλά αναγκαίας και απαραίτητης.
Ωστόσο τα προσφυγικά / μεταναστευτικά κύματα αποτελούν την άλλη όψη του νομίσματος της κρίσης στη Μέση Ανατολή - μιας κρίσης που όλα δείχνουν ότι είναι διαρκείας και δομική, θυμίζοντας τις εξελίξεις στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δρομολογούσε, μέσα από τη χαριστική βολή στον «Μεγάλο Ασθενή», την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη χάραξη της νέας Μέσης Ανατολής. Αυτής που σήμερα είναι σε φάση προχωρημένης αποσύνθεσης, ενόψει της διαμόρφωσης των νέων δεδομένων. Δεδομένων που σε ένα βαθμό θα θυμίζουν το χθες, ωστόσο θα συμβάλλουν στη δημιουργία νέων συνθηκών. Ένα τέτοιο παράδειγμα, νέας σύνθεσης με παλιά υλικά, είναι ο ανταγωνισμός σιϊτών και σουνιτών, που έχει εισέλθει σε νέα φάση. Ενδεικτική είναι έτσι η κρίση και η σύγκρουση μεταξύ Τεχεράνης και Σαουδικής Αραβίας, που δρομολόγησε η πρόσφατη εκτέλεση ενός γνωστού σιίτη ιερωμένου από το σαουδαραβικό καθεστώς. Η ύψωση των τόνων από το τελευταίο δεν είναι βέβαια άσχετη με το γεγονός της αποκατάστασης των σχέσεων του Ιράν με τη διεθνή κοινότητα, και κυρίως με τις ΗΠΑ, ύστερα το «πράσινο φως» της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ σχετικά με την τήρηση της συμφωνίας από την Τεχεράνη για τον περιορισμό του πυρηνικού της προγράμματος.
Με άλλα λόγια, είναι πλέον σαφές ότι ανοίγει ο δρόμος για να αναδειχθεί το Ιράν σε περιφερειακή δύναμη της περιοχής με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Μια εξέλιξη την οποία είχε σκιαγραφήσει πριν από δέκα ακριβώς χρόνια στο σημαντικό βιβλίο του «The Shia revival: how conflicts within Islam will shape the future», ο καθηγητής Vali Nasr, υπογραμμίζοντας ότι «από πολλές απόψεις το Ιράν παρουσιάζει τη σύγχρονη όψη του Ισλάμ» και περιγράφοντας τις προοπτικές που ανοίγονται μπροστά του. Σήμερα, οι συσχετισμοί δυνάμεων βρίσκονται σε φάση νέας διαμόρφωσης, στο πλαίσιο της οποίας παλαιοί παίκτες υποχωρούν και νέοι προωθούνται. Εξ ου και η αναζωπύρωση των εντάσεων σε ανοικτά πεδία αντιπαράθεσης όπως είναι η Συρία ή το Ιράκ... Αντιπαράθεση στην οποία μετέχουν περιφερειακές αλλά και μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Αντιπαράθεση - μήτρα ακριβώς των νέων δεδομένων.
Οι εξελίξεις αυτές δεν λαμβάνουν χώρα σε ανέφελο τοπίο. Κάθε άλλο. Ο οικονομικός ορίζοντας σκοτεινιάζει σταδιακά λόγω των ανησυχητικών σημάτων που εκπέμπει η κινεζική οικονομία, δημιουργώντας προϋποθέσεις για μια νέα, παγκόσμια οικονομική κρίση, πριν καλά - καλά επουλωθούν οι πληγές της πρώτης και πριν δοθούν εκείνες οι απαντήσεις που θα αποτρέψουν την επανάληψή της.
Μπορεί λοιπόν η δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα να θυμίζει από ορισμένες πλευρές εκείνη του 20ού, ωστόσο οι διαφορές είναι πολλές, βαθιές και σημαντικές. Το σημαντικότερο όμως χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ ο 20ός αιώνας αποτελεί πλέον αντικείμενο έρευνας και μελέτης, οι σημερινές εξελίξεις πρέπει να αποκωδικοποιούνται σε ενεστώτα χρόνο, υπό την πίεση μιας σύνθετης συγκυρίας και με ελάχιστο περιθώριο λάθους.