Ένας γιατρός, ένας τυμβωρύχος, ένας στρατιώτης, ένας αγρότης, μία χορεύτρια, είναι μερικά από τα 24 πρόσωπα που απεικονίζονται στο βιβλίο «24 ώρες στην Αρχαία Κίνα» του αρχαιολόγου δρ Γιτζιέ Τσουάνγκ (εκδόσεις Οξύ, μετάφραση Γιάννης Καστανάρας), συνδυάζοντας πληροφορίες από τα πιο πρόσφατα αρχαιολογικά στοιχεία και την έρευνα με παραδοσιακά ιστορικά τεκμήρια.
Όπως αναφέρεται στην -εξαιρετικά κατατοπιστική- εισαγωγή της έκδοσης, η εποχή των Δυτικών Χαν είναι μια από τις πιο συναρπαστικές περιόδους σε όλη τη μακρά και πλούσια ιστορία της Κίνας.
Είναι μια περίοδος δυναμισμού και αλλαγών -πολιτικών, κοινωνικών και τεχνολογικών- μια εποχή στη διάρκεια της οποίας ο πληθυσμός εκτοξεύτηκε στα ύψη, ερευνήθηκαν νέες ιδέες και η κοινωνία υπέμεινε οδυνηρές εντάσεις καθώς η παλιά τάξη συγκρούστηκε με νέες ιδέες.
Οι Δυτικοί Χαν είναι η αυτοκρατορική δυναστεία που έδωσε το όνομά της σε αυτή την εποχή. «Το «δυτικός» χρησιμοποιείται για να ξεχωρίζουμε τη δυναστεία αυτή από τη μεταγενέστερη δυναστεία των «Ανατολικών Χαν», η οποία ακολούθησε ανάμεσα στο 25-220 μ.Χ.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή χρονολόγηση, οι αυτοκράτορες των Δυτικών Χαν ήρθαν στην εξουσία το 202 π.Χ. και κυριάρχησαν για αιώνες επεκτείνοντας την επικράτεια της αυτοκρατορίας και δημιουργώντας μια πολιτική σταθερότητα και οικονομική πρόοδο αντίστοιχες με εκείνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην άλλη πλευρά της ευρασιατικής μάζας.
Ιδρυτής της δυναστείας ήταν ο Λιού Μπανγκ, ένας φιλόδοξος πολέμαρχος, ο οποίος ανέτρεψε την βραχύβια δυναστεία των Τσιν σε έναν ανελέητο εμφύλιο πόλεμο, αλλά η αυτοκρατορία άρχισε να ακμάζει πραγματικά υπό την ηγεμονία του αυτοκράτορα Γού (141-87 π.Χ.)
Οι πρώτοι αυτοκράτορες των Δυτικών Χαν πριν τον Γού είχαν ακολουθήσει την ταοϊστική φιλοσοφία της «άπραγης διακυβέρνησης» – μια πολιτική ήπιας παραμέλησης που επέτρεψε στον πληθυσμό να ανακάμψει από τις ολέθριες οικονομικές συνέπειες του πολέμου και της κακής διακυβέρνησης των Τσιν. Ο αυτοκράτορας Γού άλλαξε αυτή την πολιτική και εκμεταλλεύτηκε τα πολιτικά οφέλη από μια σειρά επιτυχημένων στρατιωτικών εκστρατειών για να εδραιώσει της ιδέες του κομφουκιανισμού στην κυβέρνηση και την κοινωνία και να εγκαινιάσει την παράδοση των μεγάλης κλίμακας έργων υποδομής των Χαν.
Το βιβλίο τοποθετείται στο 17 μ.Χ., όταν τα αποτελέσματα των πολιτικών του αυτοκράτορα Γού έχουν οδηγήσει την κινεζική κοινωνία σε έναν παρατεταμένο οικονομικό και πολιτιστικό κολοφώνα. Ενσάρκωση της εποχής είναι ο αυτοκράτορας Γουάνγκ Μανγκ, επίσης ένας σφετεριστής και ένας μεταρρυθμιστής σε μια εποχή που μολονότι γεμάτη εντάσεις αλλά και καινοτομίες, ήταν επίσης γεμάτη συγκρούσεις και αντιφάσεις.
Η θεωρία του Γιν και του Γιάνγκ έχει στενή σχέση με τα κλινικά συμπτώματα και την ιατρική διάγνωση, και την περίοδο των Χαν η ιατρική διάγνωση γνώρισε σημαντική εξέλιξη. Δυο καλοδιατηρημένα κείμενα που περιγράφουν τα ένδεκα αιμοφόρα αγγεία του Γιν και του Γιάνγκ ανακαλύφθηκαν στον τάφο Νο.3 στο Μαγουανγκτούι, ένα από τα γνωστότερα πρώιμα νεκροταφεία της αριστοκρατίας των Χαν με μια συντήρηση άνευ προηγουμένου που συμπεριλαμβάνει το ταριχευμένο σώμα της αρχόντισσας Ντάι.
Στο βιβλίο βλέπουμε μερικές από εκείνες τις κοινωνικές συγκρούσεις καθώς αρχίζουν να αναπτύσσονται (για να γίνουν τελικά ένα παλιρροϊκό κύμα λαϊκής αναταραχής, η οποία κλιμακώθηκε το 23 μ.Χ. όταν ο εξεγερμένος όχλος εισέβαλε στο αυτοκρατορικό παλάτι και σκότωσε τον Γουάνγκ Μανγκ).
Μετά την πτώση του Γουάνγκ Μανγκ, ο πληθυσμός μειώθηκε κατακόρυφα εξαιτίας του πολέμου, της πείνας και των πλημμύρων, και χρειάστηκαν αιώνες μέχρι να φτάσει ξανά στα 60 εκατομμύρια ψυχές που ζούσαν και εργάζονταν λίγο πριν τη βασιλεία του Γουάνγκ Μανγκ το 2 μ.Χ.
Σήμερα γνωρίζουμε πολλά για την αριστοκρατία των Δυτικών Χαν μέσα από τα κείμενα εκείνης της περιόδου και την αρχαιολογική έρευνα.
Ερείπια παλατιών, υπολείμματα τειχών πόλεων και στρατιωτικών εγκαταστάσεων, μαζί με λείψανα των πολυτελών αυτοκρατορικών μαυσωλείων, παρέχουν τεκμήρια της πολυτελούς ζωής των προνομιούχων Χαν.
Παρόλο που λόγιοι και γραμματείς περιέγραψαν διεξοδικά την αφροσύνη και τις υπερβολές των πλούσιων και καλομαθημένων κυρίων τους, τα κείμενά τους μας δίνουν ελάχιστο υλικό για να σχηματίσουμε μια καθαρή εικόνα της ζωής των απλών ανθρώπων που έζησαν σε αυτή την ιδιόμορφη εποχή.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι ζούσαν καλύτερα από τους προγόνους τους σε προγενέστερες εποχές. Υπό τη διακυβέρνηση των Δυτικών Χαν υπήρξε σταθερή αύξηση της γεωργικής παραγωγής.
Η οικονομική ευμάρεια είχε μεγάλο αντίκτυπο στην ιδεολογία της εποχής. Από τον αυτοκράτορα μέχρι τους απλούς ανθρώπους, η αιωνιότητα της μετά θάνατον ζωής ήταν βαθιά ριζωμένη στο μυαλό τους.
Ενώ οι αυτοκράτορες και οι προνομιούχοι σπαταλούσαν τεράστιους πόρους για την οικοδόμηση υπερπολυτελών μαυσωλείων, οι πλούσιοι πολίτες μπορούσαν κι αυτοί να χτίζουν πολυτελείς τάφους για τον εαυτό τους.
Το γεγονός ότι σε τρία από τα κεφάλαια του βιβλίου πρωταγωνιστούν ένας ταφοποιός, ένας τυμβωρύχος και η επιστάτρια ενός μαυσωλείου, αντανακλά τη σημασία του θανάτου και της μετά θάνατον ζωής στον πολιτισμό των Χαν.
Προσφάτως η αρχαιολογική σκαπάνη έχει αρχίσει να ρίχνει φως στην ξεχασμένη ζωή των απλών ανθρώπων αυτής της εποχής. Ανάμεσα στις πιο αξιόλογες ανακαλύψεις είναι το γεωργικό συγκρότημα Σανγιανγκτσουάνγκ που βρισκόταν θαμμένο για αιώνες κάτω από στρώματα λάσπης των πλημμύρων του Κίτρινου Ποταμού.
Υπάρχει επίσης η θέση της πόλης που ανακαλύφθηκε προσφάτως στην Τσιουχσιάν, με δρόμους, καμίνια, πηγάδια και πολλά άλλα χαρακτηριστικά της καθημερινής ζωής που εξηγούν πώς ζούσαν οι απλοί άνθρωποι.
Ο τάφος Λαογκουανσάν Χαν στην Τσενγκντού έχει αποκαλύψει μερικά από τα παλιότερα ιατρικά μητρώα, καθώς και καλοδιατηρημένους αργαλειούς, ενώ άλλα ευρήματα σε όλη τη χώρα περιλαμβάνουν πλήθος τοιχογραφιών, φύλλα από ξύλο και μπαμπού και κεραμικά προπλάσματα.
Τα αντικείμενα αυτά παρέχουν ανεκτίμητες πληροφορίες για την οικογενειακή ζωή, τις εργασιακές συνθήκες και τους θανάτους απλών ανθρώπων της εποχής, όχι μόνο στο κέντρο αλλά και στα σύνορα της αυτοκρατορίας.
Οι ιστορίες βασίζονται κυρίως σε αληθινές αφηγήσεις και πραγματικά γεγονότα στην καρδιά της αυτοκρατορίας, όπως η περιοχή Γκουανγκτσόνγκ, όπου βρισκόταν η πρωτεύουσα Τσανγκάν, η περιοχή του Κάτω Κίτρινου Ποταμού και του ποταμού Χουάι, και η ηγεμονία Τσανγκσά, οι οποίες σε πολιτιστικό και οικονομικό επίπεδο ήταν ανάμεσα στις πιο ανεπτυγμένες περιοχές της αυτοκρατορίας.
Ο Dr. Yijie Zhuang (Γιτζιέ Τσουάνγκ) έκανε το διδακτορικό του στην αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και σήμερα είναι αναπληρωτής καθηγητής Κινεζικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου. Το ερευνητικό του έργο, καθώς και το σύνολο της αρθρογραφίας του, επικεντρώνεται κυρίως στα αρχαία συστήματα διαχείρισης υδάτινων πόρων, αλλά και στις αγροτικές ιστορίες της Κίνας και της νοτιανατολικής Ασίας.