Κάποτε τελείωσαν τα έργα του Στρυμόνα στα οποία δούλευε ο πατέρας μου και ύστερα από ένα σύντομο σταθμό στη Θεσσαλονίκη, βρεθήκαμε στην Αθήνα. Μια Αθήνα των νεοκλασικών μονοκατοικιών, με τα κοτέτσια και τα πηγάδια στις αυλές. Με τις οικογενειακές ταβέρνες -μια ανά δύο τετράγωνα. Έτσι που όταν έβγαζαν τα βαρέλια στο δρόμο να τα πλύνουν κάθε Σεπτέμβρη, όλη η Αθήνα μύριζε ρετσίνα.
Ανακάλυψα σιγά-σιγά ότι η κάθε γειτονιά είχε αφιερώσει τους δρόμους της σε κάποια ιστορική ή γεωγραφική ενότητα. Η Κυψέλη στα νησιά, τα Εξάρχεια-Νεάπολη, που ήταν η δική μας γειτονιά, στο Βυζάντιο.
Στην αρχή μείναμε για ένα χρόνο στην οδό Τσιμισκή, ύστερα –για 15 χρόνια- στην Κυρίλλου Λουκάρεως. Που ήταν τα σύνορα του 5ου Αστυνομικού Τμήματος.
Μέγας ο ρόλος του Αστυνομικού Τμήματος στο ολοκληρωτικό καθεστώς μέσα στο οποίο ζούσαμε. Ταυτότητες - συλλήψεις - ανακρίσεις - ξύλο - κρατητήριο - Παράρτημα Ασφαλείας, ήταν ψωμοτύρι. Στο 5ο ανήκε όλη η περιοχή από τις δυο πλευρές της Ιπποκράτους και του Γκύζη. Δηλαδή η κοιλάδα ανάμεσα στο Λυκαβηττό, το Στρέφη και τα Τουρκοβούνια. μέχρι της φυλακές Αβέρωφ.
Στο 5ο ανήκε και το 5ο Γυμνάσιο όπου έκανα ένα χρόνο κι΄από όπου ήταν οι περισσότεροι συναγωνιστές μου του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ. Αλλά την Κατοχή την έβγαλα στο 10ο που ήταν πιο κοντά, πίσω από τον Παναθηναϊκό και τα Κουντουριώτικα. Αυτά τα τελευταία ήταν προσφυγικά παραπήγματα, τενεκεδένια, από την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής. Όταν πήγαινα πρωί-πρωί σχολείο έπρεπε να περνάω από στενά σοκάκια ανάμεσα από οικογένειες που κοιμόταν στρωματσάδα στο δρόμο.
Θυμάμαι καλά τον εαυτό μου από την άφιξή μας στην Αθήνα και ύστερα. Κι ακόμα καλύτερα από τις σειρήνες της 28ης Οκτωβρίου και ύστερα. 28η Οκτωβρίου. Η «ημέρα του ΟΧΙ». Ποιος επιτέλους το είπε αυτό το «ΟΧΙ»; Ο Μεταξάς ή ο λαός; Για την Αριστερά, δεν είναι δυνατό ένας φασίστας σαν τον Μεταξά να πει ΟΧΙ σ΄έναν άλλο φασίστα, που ήταν ο Μουσολίνι. Αλλά είχε άλλη διέξοδο ο άνθρωπος; Αν είχε πει Ναι, θα είχε σβηστεί από την Ιστορία.
Ο Laird Archer –Διευθυντής του Near East Foundation, που μοιάζει καλά πληροφορημένος- περιγράφει τη νύχτα του «Όχι» στο Ημερολόγιό του:
«Ο Γκράτσι παίζει μπρίντζ σε «κομψό» ελληνικό σπίτι στην Κηφισιά. Στις 9 μμ πηγαίνει στην Πρεσβεία, ετοιμάζει το τελεσίγραφο στα γαλλικά, επιστρέφει στο μπριντζ μέχρι τις μεταμεσονύχτιες ώρες και στις 3 πμ., με το τελεσίγραφο στην τσέπη, χτυπάει την πόρτα του Μεταξά, στην Κηφισιά. Η υπηρεσία νόμισε πως άκουσε ¨πρέσβης της Γαλλίας¨. Ενοχλημένος που τον ξύπνησε ο Γάλλος ντύνεται και κατεβαίνει στο σαλόνι και βλέπει τον Ιταλό.. Είναι 3 και 20.
- Λοιπόν, Κύριε Πρέσβη, έχεις να μου πεις τόσο σοβαρά πράγματα που δεν μπορούν να περιμένουν το τίμιο φως της ημέρας;
Ο Γκράτσι του ενεχείρησε το τελεσίγραφο. Που κατηγορούσε την Ελλάδα ότι βοηθούσε του Βρετανούς, ότι τρομοκρατούσε την Αλβανική μειονότητα και απαιτούσε σαν εγγύηση για την ουδετερότητά της το δικαίωμα να καταλάβει ορισμένα στρατηγικά σημεία της ελληνικής επικράτειας. Η αντίσταση θα συντρίβονταν δια των όπλων.
-Ποια ήταν αυτά τα σημεία προς κατάληψιν ; ρώτησε ο Μεταξάς.
Ο Γκράτσι είπε πως δεν γνώριζε.
-Τι ώρα θα άρχισε η επίθεση; ρώτησε πάλι ο Μεταξάς.
-Στις 6, είπε ο Γκράτσι.
-Κύριε –είπε ο Μεταξάς- αν σε δυόμιση ώρες δεν μπορώ να παραδώσω το σπίτι μου σε άλλο νοικάρη, πως μπορώ να παραδώσω τη χώρα μου; Δεν μπορώ να σας δώσω επίσημη απάντηση αν δεν επισκεφθώ τον βασιλέα, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η απάντηση θα είναι αρνητική.
Είναι αλήθεια ότι ο Μεταξάς (και ο Πλαστήρας και ο Βενιζέλος…) θαύμαζε τον Μουσολίνι. (Την εποχή που δεν είχε ακόμα εμφανιστεί ο Χίτλερ…). Αλλά το «ΟΧΙ» δεν το είπε στον Μουσολίνι, το είπε στην Ιταλία. Η οποία από πολύ παλιά απέβλεπε σε μια επικράτηση στη Μεσόγειο, στο Αιγαίο, στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή. Ασκούσε μια πολιτική επιστροφής στον Ρωμαϊκό ιμπεριαλισμό.
Το 1912 απέσπασε τα Δωδεκάνησα από τους Τούρκους και τα κράτησε για τον εαυτό της. Ένα χρόνο ήταν στην εξουσία ο Μουσολίνι όταν, το 1923, κατέλαβε την Κέρκυρα! Προσωρινά ευτυχώς. Σε ανταγωνισμό με την «Προώθηση προς Ανατολάς» του Χίτλερ, ο Μουσολίνι κατέλαβε την Αλβανία, το 1939, και υπολόγισε σ΄ έναν «περίπατο» στην Ελλάδα που, εκτός από «ζωτικός του χώρος» ήταν εξάλλου και φασιστικό του τέκνο!
Ο Βρετανός στρατηγός σερ Χ.Μ. Ουίλσον γράφει στο βιβλίο του: «Η θέση μας στην Ελλάδα ήταν πραγματικά παράδοξη: Αγωνιζόμαστε εναντίον του ολοκληρωτισμού ενισχύοντας μια φασιστική κυβέρνηση εναντίον μιας άλλης».
( Από την αυτοβιογραφία του Ροβήρου Μανθούλη Ο Κόσμος κατ΄εμέ)