«Ανακαλέστε την 8η!» (#Repealthe8th). Είναι, δυστυχώς, ένα από τα μακροβιότερα συνθήματα στην σύγχρονη ιστορία διεκδίκησης των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ηχεί από εκατομμύρια γυναίκες και ακτιβιστές επί δεκαετίες, στοιχειώνει τους δρόμους της Ιρλανδίας και ανθρώπινες ζωές και είναι ένα από τα θέματα που διχάζουν τη χώρα και οδηγούν σε ακραία πόλωση την κοινωνία. Το ίδιο το σύνθημα δεν είναι παρά μια απλή, λιτή και ξεκάθαρη απαίτηση/έκκληση για την κατάργηση της «8ης Τροπολογίας» του Συντάγματος- όπως συνήθως αποκαλείται- η οποία εξισώνει τη ζωή της γυναίκας με τη ζωή του εμβρύου και έτσι επιβάλλει την σχεδόν καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων.
Ο αγώνας αυτός, οδεύει ξανά προς μια νέα κορύφωση αφού αποφασίστηκε πως η χώρα θα πάει σε ένα ακόμη δημοψήφισμα για το θέμα. Και φαίνεται πως αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ώστε οι φωνές των υπέρμαχων του δικαιώματος στις αμβλώσεις να ακουστεί δυνατά και εκτός των τειχών της νησιωτικής χώρας, ενθαρρύνοντας την συμπόρευση γυναικών σε κάθε γωνιά της γης που υφίστανται ανάλογων παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους.
Το αγκάθι του δημοψηφίσματος στην περίπτωση της Ιρλανδίας
Το δημοψήφισμα στην Ιρλανδία θα διεξαχθεί πιθανότατα περί τα τέλη Μαϊου και θα είναι το τέταρτο μέσα σε 35 χρόνια. Με αυτό η κυβέρνηση θέτει το ερώτημα της ανάκλησης ή μη της τροπολογίας του Συντάγματος και κατά συνέπεια την αλλαγή της ισχύουσας νομοθεσίας. Σήμερα ο νόμος επιτρέπει την έκτρωση μόνο εάν αποδεδειγμένα τίθεται σε κίνδυνο η ζωή της μητέρας και την απαγορεύει ακόμη και σε περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή στην περίπτωση το έμβρυο παρουσιάζει σοβαρές ανωμαλίες.
Στο δημοψήφισμα όμως θα τεθεί μόνο το ερώτημα για την αλλαγή του Συντάγματος και δεν θα τεθεί προς έγκριση το νέο πλαίσιο νόμου που θα προτείνει η κυβέρνηση. Αυτό βέβαια μπορεί να ενέχει κινδύνους καθώς ακόμη και όσοι από την συντηρητική πτέρυγα και πιστοί Καθολικοί της αυστηρής Ιρλανδικής Εκκλησίας υπήρχε η αμυδρή πιθανότητα να μεταπειστούν ψηφίζοντας θετικά, να διστάσουν αφού μάλλον θα προτιμούσαν να έχουν λόγο στην υιοθέτηση των νέων νομοθετικών ρυθμίσεων. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως ο πρωθυπουργός της χώρας έχει δηλώσει πως θα στηρίξει την καμπάνια υπέρ της συνταγματικής αλλαγής που θα χαλαρώσει τη νομοθεσία για τις αμβλώσεις ενώ φαίνεται να υπάρχει επαρκής πολιτική συναίνεση για το θέμα. Το μεγάλο βέβαια αγκάθι, είναι η Καθολική Εκκλησία.
Η ίδια βέβαια η πρόβλεψη, να τίθενται θέματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε δημοψήφισμα είναι εκ των πραγμάτων προβληματική και στην Ιρλανδία το γνωρίζουν πολύ καλά αφού για παράδειγμα το διαζύγιο αναγνωρίστηκε μόλις το 1995 ενώ η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε μόλις το 1993! Παρά τα βήματα προόδου που έχουν γίνει από τότε, με την θετική ψήφο στο δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών σε πολιτικό γάμο, τον Μάιο του 2015 το θέμα των αμβλώσεων παραμένει άλυτο και ένα διαρκές πεδίο σύγκρουσης σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Η δε Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) με μια ιστορική απόφαση τον Ιούνιο του 2016 έκρινε ότι η αυστηρή νομοθεσία της Ιρλανδίας για τις αμβλώσεις συνιστά παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιώματα των γυναικών και καλούσε την να προχωρήσει σε αλλαγές.
Υπάρχει όμως πάντα ο σκόπελος του δημοψηφίσματος που εγκλωβίζει ακόμη και την πιο προοδευτική κυβέρνηση που θα είχε την τόλμη να αδιαφορήσει για το πολιτικό κόστος να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις.
35 χρόνια παράνομες εκτρώσεις. Πόσο ακόμη;
Οι δύο πλευρές, υπέρμαχοι και αρνητές του δικαιώματος στην άμβλωση και τους δικαιώματος της γυναίκας να ορίζει το σώμα της, έχουν λάβει θέσεις μάχης εδώ και μήνες αναμένοντας τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης. Και αυτή δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά αφού στην Ιρλανδία η διαμάχη επί αυτού του θέματος διαρκεί δεκαετίες και πάντα κορυφώνεται με ένα νέο δημοψήφισμα ή με μια θλιβερή ιστορία μιας γυναίκας που πεθαίνει κάνοντας μια παράνομη άμβλωση ή ενός παιδιού που βιάστηκε και έμεινε έγκυος στα 14 του χρόνια αλλά θα πρέπει υποχρεωτικά να φέρει στον κόσμο το παιδί του θύτη του.
Τι έχει γίνει λοιπόν αυτά τα 35 χρόνια στο πλαίσιο αυτού του αδιάκοπου και ακούραστου αγώνα:
-1983: διεξάγεται το πρώτο δημοψήφισμα το οποίο οδήγησε στην ενσωμάτων του Συντάγματος της διαβόητης 8ης Τροπολογίας που εξισώνει το δικαίωμα μητέρας και εμβρύου στη ζωή.
-1986: Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφαίνεται πως οι γυναίκες της Ιρλανδίας δεν έχουν δικαίωμα να αναζητούν πληροφορίες για αμβλώσεις ούτε εκτός της χώρας. Ευτυχώς δύο χρόνια μετά η απόφαση κατέπεσε.
-1992: Ξεσπά η «Υπόθεση Χ», όπου το «Χ» αντιστοιχεί στο όνομα ενός 14χρονου κοριτσιού, που έμεινε έγκυος από τον βιαστή του αλλά του απαγορεύθηκε η έξοδος από τη χώρα για την πραγματοποίηση άμβλωσης. Τελικά η εντολή περιορισμού της μετακίνησης που είχε επιβάλλει ο Ανώτατος Εισαγγελέας ακυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο υπό την πίεση και της απειλή του θύματος πως θα αυτοκτονούσε.
-1992: Διεξάγονται δύο δημοψηφίσματα που εισάγουν αλλαγές στις προβλέψεις του Συντάγματος και επιτρέπουν την μετακίνηση της εγκύου στο εξωτερικό προς αναζήτηση πληροφόρησης για θέματα αμβλώσεων.
-1997: «Υπόθεση C». Ένα ακόμη κοριτσάκι πέφτει θύμα βιασμού και εγκυμονεί το παιδί του θύτη και αναζητά βοήθεια στο εξωτερικό.
-2002: Με πολύ μικρή διαφορά δεν εγκρίνεται, και πάλι με τη διαδικασία του δημοψηφίσματος, η πρόταση να μην επιτρέπεται η άμβλωση ούτε σε περιπτώσεις που η γυναίκα απειλή πως θα αυτοκτονήσει.
-2010: Μετά την προσφυγή τριών γυναικών το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφαίνεται πως η Ιρλανδία δεν έχει φροντίσει για την υιοθέτηση ενός ξεκάθαρου νομικού πλαισίου που αφορά τις αμβλώσεις στις περιπτώσεις που απειλείται η ζωή της εγκυμονούσας. Σταδιακά η νομοθεσία βελτιώθηκε άλλα όχι στον επιθυμητό βαθμό.
-2012: Η Savita Halappanavar, πεθαίνει στο νοσοκομείο μια εβδομάδα μετά την εισαγωγή της ενώ ήταν έγκυος. Η γυναίκα είχε κατ′ επανάληψη ζητήσει τον τερματισμό της εγκυμοσύνης επικαλούμενη άμεσο κίνδυνο για τη ζωή της. Δεν εισακούστηκε.
-2016: Ο ΟΗΕ διαπιστώνει πως η Amanda Mallet, η οποία κυοφορούσε έμβρυο το οποίο παρουσίαζε ανωμαλίες έπεσε θύμα διακρίσεων, σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης εξαιτίας του νομοθεσίας της Ιρλανδίας επί των αμβλώσεων. Καλεί ξανά για αλλαγή της νομοθεσίας.
Θέμα προς συζήτηση και τον 21ο αιώνα;
Η νομοθεσία για τις αμβλώσεις, ακόμη και στον 21ο αιώνα, αποτελεί σε πολλές γωνιές του πλανήτη μας θέμα προς συζήτηση. Αυτό μάλιστα παρά το γεγονός πως εκατομμύρια γυναίκες ανά τον κόσμο αναγκάζονται ακόμη να προβούν σε παράνομες αμβλώσεις, στη χώρα τους ή στο εξωτερικό, οι οποίες τελούνται συχνά από άτομα που δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις ούτε προσφέρουν τις απαιτούμενες συνθήκες. Και βέβαια δεν είναι, ακόμη και στις μέρες μας, λίγες εκείνες οι γυναίκες που προσπαθούν μόνες τους να προκαλέσουν αποβολή του εμβρύου με μεθόδους που θυμίζουν άλλους αιώνες. Το τίμημα που πληρώνουν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι η πρόκληση, πολλές φορές, ανεπανόρθωτης βλάβης στην υγεία τους ενώ πολλές έχουν πεθάνει από αιμορραγίες, μολύνσεις και άλλες επιπλοκές.
Ενδεικτικά μόνο μπορούμε να αναφερθούμε σε συγκεκριμένες χώρες και υποθέσεις για να μπορέσει κανείς να έχει μια πολύ γενική εικόνα των τραγικών επιπτώσεων της απαγόρευσης της έκτρωσης σε διάφορες χώρες:
-Η Χιλή είναι μια από τις χώρες όπου απαγορεύεται η άμβλωση ακόμη και όταν η ζωή της γυναίκες βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Οι γυναίκες βρίσκονται συχνά σε ένα πλήρες αδιέξοδο και καταφεύγουν σε διάφορα επικίνδυνα τεχνάσματα για προκαλέσουν διακοπή της κύησης. Στο πλαίσιο μια καμπάνιας με σκοπό να επισημάνει το πρόβλημα η ΜΚΟ Miles είχε δημιουργήσει ένα σοκαριστικό βίντεο στο οποίο εμφανίζονται γυναίκες που πέφτουν από σκάλες, που καταστρέφουν τα τακούνια τους για πέσουν δήθεν κατά λάθος πάνω σε πυροσβεστικό κρουνό.
-Στις ΗΠΑ η πολεμική κατά της άμβλωσης είναι πολύ έντονη ενώ η νομοθεσία διαφέρει από Πολιτεία σε Πολιτεία. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο η άμβλωση είναι νόμιμη αλλά υπόκειται στους περιορισμούς που επιβάλουν οι νόμοι κάθε Πολιτείας. Τουλάχιστον οκτώ Πολιτείες περιορίζουν σημαντικά το δικαίωμα στην άμβλωση και πολλές ακόμη έχουν εισάγει πολλούς περιορισμούς που καθιστούν την όλη διαδικασία πολύ δύσκολη. Η δε προεδρία του Τραμπ έθεσε σε κίνδυνο 25.000.000 γυναίκες κάθε χρόνο, τη στιγμή που υπέγραψε ένα προεδρικό διάταγμα με το οποίο ουσιαστικά παύει την χρηματοδότηση ΜΚΟ που δρουν στο εξωτερικό και τολμούν ακόμη και να περιλάβουν την άμβλωση στην ενημέρωση που κάνουν περί οικογενειακού προγραμματισμού. Η διακοπή αυτών των προγραμμάτων σημαίνει πως θα καταφύγουν ξανά σε μη ασφαλείς μεθόδους διακοπής κύησης και σε παράνομες εκτρώσεις.
-Η Παραγουάη που επίσης απαγορεύει τις αμβλώσεις εκτός από τις περιπτώσεις που υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου, διχάστηκε όταν το 2015 ένα κοριτσάκι 10 ετών έμεινε έγκυος από τον βιαστή του και το Υπ.Υγείας απαγόρευε την άμβλωση. Ανάλογες τέτοιες περιπτώσεις έχουν παρουσιαστεί σε πολλές χώρες, όπως και στην Ιρλανδία, προκαλώντας έντονες διαμάχες.
-Στην Πολωνία, οι γυναίκες αναγκάζονται ακόμη και σήμερα να διαδηλώνουν κρατώντας στα χέρια τους κρεμάστρες- έναν συνηθισμένο τρόπο για την τέλεση διακοπής της κύησης, συνήθως από τις ίδιες τις γυναίκες- αφού η κυβέρνηση προσπαθεί επίμονα να αυστηροποιήσει ακόμη περισσότερο την ήδη περιοριστική νομοθεσία για τις αμβλώσεις.