Με πόσους ανθρώπους μιλήσατε σήμερα; Οι πιθανότητες λένε πως οι πιο πολλοί σας είπαν ψέματα-και μάλιστα περισσότερο από μία φορά. Είναι δύσκολο να το πιστέψεις, αλλά ακόμα και οι πιο κοντινοί σου φίλοι και συνάδελφοι σου λένε συχνά ψέματα.
Ο ψυχολόγος Robert Feldman του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης έχει ερευνήσει για πάνω από μια δεκαετία το φαινόμενο του ψέματος και η έρευνά του έχει να παρουσιάσει μερικά εντυπωσιακά αποτελέσματα. Το πιο σοκαριστικό είναι πως 60% των ανθρώπων ψεύδονται κατά τη διάρκεια μιας δεκάλεπτης τυπικής συζήτησης και κατά μέσο όρο λένε δύο με τρία ψέματα σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα.
Μάλιστα, οι πιο πολλοί άνθρωποι στην έρευνα του Feldman δεν συνειδητοποιούν καν όλα τα ψέματα που είπαν μέχρι να ακούσουν λίγο πιο μετά τη συζήτηση που έκαναν, όταν παρακολουθήσουν το βίντεο.
Οι άνθρωποι λένε συχνά ψέματα σε καθημερινές συζητήσεις για να φαίνονται πιο αρεστοί και επαρκείς. Ενώ άνδρες και γυναίκες λένε εξίσου συχνά ψέματα, συνηθίζουν να τα λένε για διαφορετικούς λόγους. «Οι γυναίκες (της έρευνας) ήταν πιο πιθανό να πουν ένα ψέμα για να κάνουν το συνομιλητή τους να νιώσει καλύτερα, ενώ οι άνδρες έλεγαν πιο συχνά ψέματα για ωραιοποιήσουν την εικόνα τους», είπε ο Feldman.
«Ένας άνθρωπος δεν είναι ποτέ πιο ειλικρινής από τη στιγμή που παραδέχεται ότι ο ίδιος είναι ψεύτης», Μαρκ Τουέιν.
Πρόσφατη έρευνα της Δρ. Leanne ten Brinke του Haas School of Business δείχνει ότι ενώ οι πιο πολλοί άνθρωποι έχουν αρκετά καλό ένστικτο όσον αφορά την αναγνώριση του ψέματος, έχουν την τάση να πείθουν τον εαυτό τους να μην πιστεύει αυτό που τους λέει το ένστικτό τους.
Διστάζουμε να ονοματίσουμε κάποιον ψεύτη στο επαγγελματικό μας περιβάλλον γιατί νιώθουμε ενοχές για την καχυποψία μας. Το να λέμε κάποιον ψεύτη για ασήμαντο λόγο είναι κάτι το τρομακτικό για τους περισσότερους.
Ευτυχώς, η έρευνα της Δρ. Brink μας δίνει -ή «λέει»- αντικειμενικές, καλά τεκμηριωμένες φυσιολογικές και συμπεριφορικές αλλαγές που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να εκτιμήσουμε με ακρίβεια την ειλικρίνεια των άλλων ανθρώπων.
Έχετε τα μάτια σας ανοιχτά για παρακάτω σημάδια και δε θα σας εκμεταλλευτεί κανένας λέγοντάς σας κάποιο ψέμα.
1. Καλύπτουν το στόμα τους. Συχνά οι άνθρωποι καλύπτουν το στόμα τους όταν λένε ψέματα. Το χέρι στο στόμα ή ακόμα και το άγγιγμα των χειλιών σας δείχνει ότι λένε ψέματα, καθώς η ασυνείδητη αυτή γλώσσα του σώματος ερμηνεύεται ως ένα κλείσιμο στην επικοινωνία. Όταν ψεύδονται, οι άνθρωποι καλύπτουν ενστικτωδώς ευαίσθητα σημεία του σώματός τους, όπως το κεφάλι, ο λαιμός ή η κοιλιά, γιατί το ψέμα τους κάνει να νιώθουν εκτεθειμένοι, ευάλωτοι και ανοιχτοί σε επίθεση.
2. Επαναλαμβάνουν τα όσα λένε δίνοντας υπερβολικές λεπτομέρειες. Οι ψεύτες μισούν τη σιωπή, για αυτό συχνά προσπαθούν να «γεμίσουν» τα κενά μιλώντας παραπάνω από όσο χρειάζεται. Παρέχουν παραπάνω πληροφορίες από αυτές που τους ζητήθηκαν. Κάποιες φορές, όσο πιο πολλή ώρα μείνεις σιωπηλός, τόσο πιο πολλές λεπτομέρειες θα πουν για να υποστηρίξουν την ιστορία τους, καθώς προσπαθούν να πείσουν εσάς και τους εαυτούς τους για την απάτη τους. Οι ψεύτες επίσης θα επαναλαμβάνουν φράσεις ξανά και ξανά προσπαθώντας να κερδίσουν χρόνο για να συγκεντρώσουν τις σκέψεις τους.
3. Είναι έτοιμοι για να «δραπετεύσουν». Σε μια ασυνείδητη προσπάθεια να βρουν ένα δρόμο διαφυγής, οι άνθρωποι που λένε ψέματα συχνά γέρνουν το σώμα τους προς την πόρτα, αν κάθονται και αν είναι όρθιοι, μπορεί να κινηθούν πιο κοντά προς την πόρτα. Ενδέχεται να αλλάξουν και τη στάση του σώματός τους από χαλαρή σε στητή θέση ή σε θέση άμυνας, όσο το σώμα τους παίρνει την ασυνείδητη απόφαση να «δραπετεύσουν».
4. Αυτά που λένε δεν συμβαδίζουν με τη γλώσσα του σώματός τους. Είναι εύκολο να πεις ψέματα με λόγια, τα σώματά μας όμως ξέρουν (και δείχνουν) την αλήθεια. Ένα ξεκάθαρο σημάδι ψέματος είναι όταν τα λόγια τους λένε ένα πράγμα και η γλώσσα του σώματός τους λέει κάτι τελείως διαφορετικό. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να σας διηγείται μια στενάχωρη ιστορία για κάποιες προσωπικές δυσκολίες που τον έκαναν να λείψει από τη δουλειά, παρόλα αυτά χαμογελάει όσο μιλάει και οι χειρονομίες που κάνει με τα χέρια και τη στάση του σώματος είναι ζωηρές και δείχνουν ενθουσιασμό.
5. Αλλάζει ο ρυθμός της αναπνοής τους. Οι άνθρωποι αντανακλαστικά αναπνέουν πιο βαριά όταν λένε ψέματα καθώς επηρεάζεται ο καρδιακός ρυθμός και η κυκλοφορία του αίματος. Κάποιες φορές ενδέχεται οι ψεύτες να παρουσιάσουν δυσκολία στην ομιλία, καθώς οι βλεννώδεις μεμβράνες του στόματος ξηραίνονται, σαν αντίδραση του σώματος στο ψέμα.
6. Αλλάζουν το σύνηθες μοτίβο στην κίνηση των ματιών τους: λένε πως τα μάτια είναι το παράθυρο της ψυχής. Αυτό είναι ακόμη πιο αληθές όταν κάποιος ψεύδεται. Πρέπει να προσέξουμε κάτι όμως: δεν έχει σημασία το πού κοιτάει κάποιος, αλλά η αλλαγή στην κατεύθυνση του βλέμματος. Κάποιοι άνθρωποι για παράδειγμα, κοιτάζουν πάνω και δεξιά όταν θυμούνται μια πληροφορία, αλλά κοιτάζουν κάτω όταν λένε ψέματα. Για άλλους ανθρώπους, ισχύει το αντίθετο. Η αλλαγή στην κίνηση των ματιών μπορεί να είναι μια πολύ ισχυρή ένδειξη ψέματος, αλλά θα πρέπει να γνωρίζετε από πριν την αρχική κίνηση που έκανε με τα μάτια του, για να συγκρίνετε. Για αυτό και αυτή η τακτική δουλεύει καλύτερα με ανθρώπους που γνωρίζετε καλά, ή τουλάχιστον, με ανθρώπους που συναναστρέφεστε συστηματικά. Παρόλα αυτά υπάρχει μια συγκεκριμένη κίνηση των ματιών που είναι γνωστή σχεδόν σε όλο τον κόσμο: οι άνθρωποι που λένε ψέματα συχνά κοιτάζουν την πόρτα, την ασυνείδητη έξοδο διαφυγής τους.
7. Γίνονται επιθετικοί. Οι ψεύτες πολύ συχνά γίνονται επιθετικοί σε μια συζήτηση χωρίς προφανή λόγο. Κάποιες φορές γίνονται εχθρικοί και δείχνουν επιθετικοί απέναντί σας. Άλλες φορές οι ψεύτες θα διατηρήσουν υπερβολική οπτική επαφή μαζί σας χωρίς να ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους, προσπαθώντας με πολύ έντονο τρόπο να φανούν ειλικρινείς.
8. Κινούνται νευρικά. Οι νευρικές κινήσεις είναι ένα ξεκάθαρο σημάδι αγχώδους συμπεριφοράς. Ακόμα και οι έμπειροι ψεύτες ανησυχούν ότι μπορεί να μην τους πιστέψουν, για αυτό συχνά εκφράζουν αυτή την αγχώδη ενέργειά που έχουν παίζοντας με τα μαλλιά τους, χτυπώντας τα πόδια τους ή τα δάχτυλά τους, πειράζοντας τα αυτιά τους κ.α. Η αλλαγή στη θέση των ποδιών είναι μια συνήθης έκφραση νευρικής ενέργειας που συνδέεται με το ψέμα. Τα πόδια ξεκινούν να κινούνται γιατί ο ψεύτης νιώθει ευάλωτος και το σώμα θέλει να δραπευτεύσει.
Συνοπτικά: πριν βγάλετε βιαστικά συμπεράσματα, να είστε σίγουροι για το τι καθιστά μια κανονική συμπεριφορά για το άτομο που νομίζετε ότι μπορεί να σας λέει ψέματα. Τα παραπάνω σημάδια έχουν νόημα μόνο αν τα λάβετε υπόψη σε συνδυασμό με την συνήθη συμπεριφορά ενός ατόμου. Αν ο συνάδελφός σας έχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και κινείται συνεχώς, δε μπορείτε να το θεωρήσετε αυτό σαν ένδειξη ψέματος. Και μερικοί άνθρωποι, όπως οι ψυχοπαθείς, δεν εμφανίζουν αυτές τις συμπεριφορές γιατί δε νιώθουν νευρικοί ή ένοχοι όταν λένε ψέματα. Μια βρετανική μελέτη έδειξε ότι η συχνότητα ψυχοπάθειας ανάμεσα σε διευθύνοντες συμβούλους είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη συχνότητα στο γενικό πληθυσμό, οπότε δεν είναι τόσο ασυνήθιστο όσο νομίζετε.
Παρακαλώ μοιραστείτε τις σκέψεις σας στα σχόλια, καθώς μαθαίνω από εσάς όπως μαθαίνετε κι εσείς από μένα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στη HuffPost US και μεταφράστηκε στα ελληνικά.