- «Καλημέρα, υαλουρονικό θα κάνετε;»
- «Ναι.»
- «Πού;»
- «Παντού!»
Αυτόν τον διάλογο μεταξύ γραμματέως και πελάτισσας άκουσα πριν μήνες καθισμένη στην αίθουσα αναμονής ενός πλαστικού χειρουργού, όπου είχα πάει για μια μικροεπέμβαση μη αισθητικής φύσης. Πόσο δυσάρεστη μπορεί να είναι η αίσθηση ότι πρέπει να αλλάξεις τα πάντα πάνω σου; Κι όμως, αυτή η αίσθηση επιβάλλεται εδώ και δεκαετίες από τα ΜΜΕ και τη διαφήμιση στη σύγχρονη γυναίκα, η οποία αυτήν την εποχή επαναστατεί. Μήπως όμως ταυτόχρονα κινδυνεύει να αλλοιωθεί και να κλωνοποιηθεί και μάλιστα υπό το χρίσμα της ίδιας της ιατρικής επιστήμης;
«Η αλήθεια για το θέμα της γυναικείας ομορφιάς είναι ότι αυτή έμεινε για πάρα πολύ καιρό υπό την κυριαρχία της ανδρικής εξουσίας και φαντασίας, κάτι που προκάλεσε κάθε είδους πόνο και δυστυχία», γράφει η Polly Young-Eisendrath (1999).
Αυτό που αξίζει να επισημάνουμε είναι η σχεδόν απόλυτη ταύτιση της γυναικείας ύπαρξης με την ομορφιά.
«Η ομορφιά προβάλλεται ως ισχυρό γυναικείο όπλο, που δίνει στο θηλυκό τη δύναμη να εξουσιάζει το αρσενικό, να κερδίζει τον αμέριστο σεβασμό και να ασκεί υπογείως επιρροή στα κέντρα αποφάσεων. Πραγματική ή πλασματική δύναμη; Η φεμινιστική σκέψη πάντως τη θεωρεί κατώτερη εφόσον διατηρεί την εξάρτηση από τον άνδρα, εφήμερη εφόσον βρίσκεται υπό την εξουσία του χρόνου που τρέχει αμείλικτα και ανεπαρκή εφόσον οδηγεί στη ματαίωση (Lipovetsky, 1997).
Τα παραπάνω αποσπάσματα παραθέτει στο βιβλίο του, «Η ψυχή της γυναίκας» (Εκδόσεις Δίαυλος), ο Ιταλός ψυχαναλυτής, Άλντο Καροτενούτο, ο οποίος δεν υιοθετεί την απόλυτη φεμινιστική ματιά. Συγκεκριμένα, γράφει ότι η εξωτερική εμφάνιση αποτελεί μέσο επικοινωνίας και ότι δεν είναι καλό να την παραμελούμε. Το σώμα μας χρειάζεται την ίδια φροντίδα, που χρειάζεται και το πνεύμα μας.
Ωστόσο, λίγο μετά ο Καροτενούτο γράφει:
«Ζούμε σ’ έναν παράλογο πολιτισμό που καθημερινά μας βομβαρδίζει με αξίες παράλογες και αντίθετες προς την εσωτερική μας πραγματικότητα. Αξίες, σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να είμαστε πάντοτε χαμογελαστοί και αιωνίως νέοι και όμορφοι. Ο εσωτερικός μας κόσμος δεν βρίσκει λοιπόν ζωτικό χώρο για να εκφραστεί».
Ο παραλογισμός που ζητά από τη γυναίκα να αλλάζει διαρκώς το πρόσωπο και το σώμα της, που δεν αποδέχεται τη διαφορετικότητά της καθεμίας και το γήρας είναι κυρίως αποτέλεσμα της λατρείας του Χόλιγουντ και της υπερκατανάλωσης. Κι έτσι καλούμαστε όλοι να βαδίζουμε στη μαζική ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να νικάμε την ανθρώπινη φύση.
Ο Καροτενούτο μίλησε για φροντίδα του σώματος, ενώ η ομορφιά που προωθείται σήμερα είναι αποτέλεσμα παραβιαστικών μεθόδων ως προς το σώμα. Το σώμα πρέπει να τραυματιστεί, να πονέσει, να κοπεί, να ραφτεί, να τρυπηθεί, να εγχυθούν μέσα του ουσίες ή να τοποθετηθούν ξένα σώματα, όπως τα εμφυτεύματα σιλικόνης. Πολλές φορές όλα αυτά έχουν παρενέργειες ή δεν πάνε καλά, με αποτέλεσμα παραμορφώσεις ή προβλήματα υγείας. Τελικά η ιατρική επιστήμη, που υπηρετεί την υγεία και τον άνθρωπο, έχει αφεθεί να λειτουργεί μερικές φορές σαν τον Μεφιστοφελή του Φάουστ που υπόσχεται τα αιώνια νιάτα ή σαν τον καθρέφτη του Ντόριαν Γκρέι;
Τι γίνεται όμως με τη γυναικεία ψυχή; Τι γίνεται με το γυναικείο μυαλό; Οι γυναικείες ικανότητες, τα γυναικεία επιτεύγματα παραμένουν μόνιμα υποβιβασμένα από τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφού είναι μειονότητα το υλικό που παρουσιάζει γυναικεία επιτεύγματα, που δεν συνδέονται κάπως με την ομορφιά. Το ότι η Barbie φιγουράρει ως αστροναύτης, δεν θα το έλεγε κανείς και πολύ αποτελεσματικό.
Και φυσικά, όλη αυτή η πλύση εγκεφάλου στα κορίτσια ξεκινά από πολύ νωρίς. Αρκεί μια βόλτα στο πολυκατάστημα όπου τα παιδιά θα διαλέξουν αποκριάτικη στολή, για να δουν να υποβαθμίζονται με τη λέξη «σέξι» οι γυναίκες σε επαγγέλματα, όπως αυτό της νοσοκόμας ή της αστυνομικού. Αυτά είναι επαγγέλματα που απαιτούν ικανότητες και προσφέρουν στην κοινωνία. Φυσικά, έχουμε συνηθίσει να ζωντανεύουν οι ανδρικές φαντασιώσεις σε εντελώς ακατάλληλα μέρη, οπότε δεν μας κάνει καν εντύπωση και το αποδεχόμαστε.
Εν τέλει, βαδίζουμε ακόμη με αξίες από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, που αποδείχτηκαν προβληματικές. Η σύγχρονη γυναίκα, που έχει πλέον πολλαπλούς ρόλους, δεν βοηθιέται όταν επιβαρύνεται με μια τελειοθηρική αντίληψη της εξωτερικής της εμφάνισης. Χρειάζεται αυτοφροντίδα, καλή ψυχική υγεία, σύνδεση με άλλες γυναίκες και σχέσεις με άνδρες που δεν την αντιμετωπίζουν ως αντικείμενο.
Θα κλείσω με τα λόγια μιας γυναίκας που θαυμάζω, που τόλμησε να ζήσει αντισυμβατικά στην εποχή της, που μπήκε σε ανδροκρατούμενους χώρους, που φρόντισε ευάλωτα παιδιά και άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε την Παιδαγωγική συνεισφέροντας σε έναν καλύτερο κόσμο. Η γυναίκα αυτή είναι η Μαρία Μοντεσσόρι.
«Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος», είπε.
Δεν θα είμαστε ποτέ ευτυχισμένες, αν δεν πιστέψουμε στις ικανότητές μας.