Αφήνοντας για λίγο την πεζή καθημερινότητα, ας συντονιστούμε στην τροχιά εξερεύνησης του διαστήματος με ότι αυτό συνεπάγεται- τα αφάνταστα δεδομένα, τη συναρπαστική γοητεία του διαστημικού χάρτη κι αισθανόμενοι κάτι από αυτή τη γοητεία, μέσα από μια διακεκριμένη προσωπικότητα επιστήμονα, τον Αδριανό Γολέμη, γιατρό αστροναυτών και επανδρωμένων διαστημικών αποστολών, ο πρώτος Έλληνας επιτυχών στην επιλογή Ευρωπαίων Αστροναυτών της ESA, όταν το 2022 κατέκτησε και τα έξη στάδια της διαδικασίας, πραγματώνοντας αυτό που λέμε, «τα όνειρα μου έφτασαν στο φεγγάρι»…
Συναντηθήκαμε στο συνέδριο του KOMVOS-NODE (Πρωτοβουλία διαπρεπών μελών του Ελληνισμού ) και με θεματική την Eπιστήμη και Βιομηχανία του Διαστήματος, με την ενεργή συμμετοχή επιστημόνων και φορέων του διαστημικού προγράμματος στην Ελλάδα.
Αστροναύτες γιατί; Ποια τα οφέλη που έχει μια χώρα, οικονομικά, γεωπολιτικά, τεχνολογικά, από τη συμμετοχή στην εξερεύνηση του Διαστήματος, ποια η σημασία της επανδρωμένης διαστημικής αποστολής, σημεία που ανέδειξε με την εισήγηση του, ο διεθνής Έλληνας επιστήμονας.
Ο Αδριανός Γολέμης ανοίγει πτυχές της τεχνογνωσίας αλλά και εμπειρίας του στη Huffpost Greece, μιλά για το ελληνικό διαστημικό οικοσύστημα κι επιβεβαιώνει με την διαδρομή του, ότι όλα είναι δυνατά, αρκεί να πιστέψεις στον στόχο και την προσωπική σου αλήθεια.
Σε μια εποχή που ο τομέας του διαστήματος εξελίσσεται εντυπωσιακά παγκοσμίως, με κεντρικό ρόλο στις προηγμένες οικονομίες κι επιρροή στην καθημερινή ζωή, οι καινοτόμες διαστημικές τεχνολογίες σε εφαρμογές, υπερβαίνουν κάθε φαντασία ενώ η διαστημική επανάσταση στην Ελλάδα αποτυπώνεται σε startups βαθιάς τεχνολογίας.
Aς ξεκινήσουμε από το όνειρο-νεαρός τι θέλατε να γίνετε – ποιο το πρότυπο σας;
Όταν είμαστε μικροί σε ηλικία νομίζω πως ο χαρακτήρας αλλά και οι επιλογές διαπλάθονται και περνάμε από διάφορα στάδια, επίσης δε γνωρίζουμε τι ακριβώς σημαίνει στην πράξη κάθε επάγγελμα. Θυμάμαι πως στο Δημοτικό με ενέπνεε η δουλειά του Αρχαιολόγου – και η αλήθεια είναι πως ακόμη και σήμερα η Ιστορία έχει μια ξεχωριστή θέση στα ενδιαφέροντά μου. Προφανώς κάποια στιγμή σκέφτηκα και τα επαγγέλματα των γονιών μου – μηχανικός η μαμά μου και οικονομολόγος ο μπαμπάς μου. Αν και ρωτούσα αρκετά για αυτά, μάλλον δε με τράβηξαν τόσο δυνατά όσο η Ιατρική και το Διάστημα. Στο χώρο της Ιατρικής, είχαμε στο σπίτι ένα πρότυπο που θα έλεγα ότι έλαμπε αθόρυβα, τον παππού μου, Γιάννη Καρακάση.
Από την άλλη, η αγάπη για την Αστρονομία και το Διάστημα ήταν μάλλον αυθύπαρκτη, δε νομίζω ότι τη μοιράζεται κάποιο άλλο μέλος του κύκλου μου. Για εμένα όμως ήταν παιδιόθεν ένα πεδίο θαυμασμού και ονειροπόλησης. Είχα και μια έμφυτη αγάπη για μικρές περιπέτειες και εξερεύνηση, η οποία συνέβαλε στο παιδικό όνειρο του «θέλω να γίνω αστροναύτης, να ακολουθήσω την επιστήμη και να βρεθώ στο Διάστημα».
Τι υιοθετήσατε αξιακά από τον παππού σας Γ. Καρακάση;
Για τα πρότυπα που με ρωτήσατε, νομίζω ότι υπάρχουν τα κοντινά σε εμάς και τα μακρινά. Έκανα ήδη μια αναφορά στον παππού μου σχετικά με την Ιατρική και την ηθική που πρέπει να διέπει την επιστήμη- η βασική αρχή που υιοθέτησα. Ήταν επίσης πρότυπο για την προσφορά στα κοινά. Οι γονείς μου αποτέλεσαν πρότυπα όσον αφορά τη διαρκή προσπάθεια που πρέπει να καταβάλλουμε για να πετύχουμε κάτι, αλλά και για τη σημασία της ανοιχτής προσωπικότητας, που δεν περιορίζεται στη «μοίρα» της αλλά δοκιμάζει τις δυνάμεις της σε πολλά πεδία, χωρίς φόβο, μέχρι να συναντήσει αυτό που την κερδίζει.
Πιο «μακρινά» πρότυπα αποτελούν άνθρωποι που δε γνωρίζουμε άμεσα αλλά κάθε φορά που διαβάζουμε για εκείνους, ανάβει μία νέα σπίθα μέσα μας όπως, ο κος Θανάσης Οικονόμου, ο κος Διονύσης Σιμόπουλος, ο κος Σταμάτης Κριμιζής, η κα Αθηνά Κουστένη, ο κος Μανώλης Γεωργούλης, διακεκριμένοι Έλληνες και Ελληνίδες που χαίρομαι ιδιαίτερα, που είχα το προνόμιο να τους συναντήσω και να τους γνωρίσω τα τελευταία 7-8 χρόνια.
Πρότυπα τέλος, μπορεί να είναι οι σύγχρονοί σου, για παράδειγμα ο Βαγγέλης Καϊμακάμης, ο πρώτος Έλληνας γιατρός που έκανε έρευνα για την ESA στην Ανταρκτική. Αλλά και οι «συνοδοιπόροι» σου: στο σχολείο νομίζω πως είχαμε μια υγιή άμιλλα με τους συμμαθητές και φίλους μου, στο Πανεπιστήμιο το ίδιο. Με βοήθησε ο συγχρωτισμός με ανθρώπους που είναι καλύτεροι από μένα σε κάτι, είναι το καθημερινό μου πρότυπο για να προσπαθήσω να τους φτάσω σε αυτό.
Έχετε μιλήσει και άλλες φορές για τα στάδια της διαδικασίας που περνά ένας ή μία αστροναύτης πριν από το ταξίδι στο διάστημα. Όπως και τις συνέπειες μετά στον οργανισμό τους- μάς τα αναφέρετε;
Με χαρά. Κατ’ αρχάς, οι αστροναύτες περνούν μια απαιτητική διαδικασία επιλογής στην αρχή της σταδιοδρομίας τους, που μέρος της, αποτελείται από ενδελεχείς ιατρικές εξετάσεις. Ένα χρόνο πριν την αποστολή τους στο Διάστημα ξεκινούν εντατική εκπαίδευση και περνούν εκ νέου ιατρικούς ελέγχους, ξανά και ξανά ώστε να βεβαιωθούμε πως είναι υγιείς ή να τους βοηθήσουμε να φτάσουν στο μέγιστο που είναι δυνατόν. Δύο εβδομάδες πριν από την εκτόξευση μπαίνουν σε καραντίνα, μαζί με τους γιατρούς ώστε να αποφύγουν κάποια λοίμωξη.
Μετά την εκτόξευση φτάνουν στο Διάστημα και στις μέρες μας προορισμός τους είναι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS). Εδώ ξεκινά το σημαντικότερο μέρος της αποστολής – αφού προσαρμοστούν στο περιβάλλον χωρίς βαρύτητα, για να συνεισφέρουν στην επιστημονική έρευνα εκτελώντας μια σειρά από μοναδικά πειράματα (τα οποία δε μπορεί να τα κάνουμε στη Γη). Από τη γνώση που αποκτούμε στο Διάστημα βελτιώνουμε σημαντικά την καθημερινότητά μας στη Γη.
Ποια η διάρκεια των αποστολών;
Οι αποστολές στο Διάστημα διαρκούν μερικές βδομάδες ή μήνες – προς το τέλος οι αστροναύτες προετοιμάζονται για να επιστρέψουν στη Γη: το σώμα τους έχει ξεπεράσει το πρώτο «σοκ» και έχει προσαρμοστεί στο διαστημικό περιβάλλον – πλησιάζει όμως η στιγμή που πρέπει να μάθουν να ζουν και πάλι με τη βαρύτητα! Έτσι, μόλις η κάψουλά τους επιστρέψει στη Γη, ξεκινάει το τελευταίο στάδιο της αποστολής, η αποκατάστασή τους. Εμείς, οι γιατροί, τους φροντίζουμε φαρμακευτικά και συμβουλευτικά.
Τι αλλάζει λοιπόν στον ανθρώπινο οργανισμό όταν πηγαίνουμε στο Διάστημα;
Πρώτον, δεχόμαστε μεγαλύτερη ακτινοβολία από ότι στη Γη– και αυτό χρειάζεται παρακολούθηση. Η έλλειψη βαρύτητας προκαλεί αρχικά ναυτία, τάση προς έμετο, αποπροσανατολισμό – είναι το λεγόμενο Space Adaptation Syndrome. Το κυκλοφορικό σύστημα ελλείψει της βαρύτητας στέλνει μεγάλο μέρος του ενδοαγγειακού όγκου στο πάνω μέρος του σώματος. Το σώμα με εντυπωσιακό τρόπο σταδιακά προσαρμόζεται, ωστόσο ξεκινούν νέες προκλήσεις όπως η εξασθένιση του ανοσοποιητικού, η απώλεια μυϊκής μάζας, η μείωση της οστικής πυκνότητας. Επίσης, η έλλειψη εξωγενών ερεθισμάτων, η δυσκολία στον ύπνο, η απομόνωση και το απαιτητικό πρόγραμμα επηρεάζουν την ψυχολογία και την αποδοτικότητα.
Όταν οι αστροναύτες επανέρχονται στη Γη, για λίγες μέρες έχουν και πάλι να αντιμετωπίσουν «οξείς» αλλαγές επειδή όπως είπαμε ο οργανισμός πρέπει να επαναπροσαρμοστεί στη βαρύτητα ενώ έχει συνηθίσει να ζει χωρίς. Οι πτώσεις, οι λιποθυμίες, αλλά και πιο σοβαρά ιατρικά προβλήματα είναι πιθανά κατά τις πρώτες ώρες ή μέρες. Ακόμη, ο εγκέφαλος έχει υιοθετήσει νέα «μοντέλα» για την κίνηση του σώματος, στα οποία πια δεν υπολογίζει τη βαρύτητα. Μετά την επιστροφή στη Γη πρέπει να τα παραγκωνίσει και να προκρίνει και πάλι την πρότερη συμπεριφορά.
Ένα κάπως αστείο παράδειγμα είναι, ότι μετά την προσγείωση κάποιοι αστροναύτες έχουν την τάση να αφήνουν τα αντικείμενα που κρατούν «στον αέρα» – το μυαλό τους θυμάται πως μόλις λίγες ώρες πριν, στο Διάστημα, μπορούσαν να αφήσουν ένα αντικείμενο μετέωρο και αυτό θα συνέχιζε να αιωρείται χωρίς να πέσει! Μετά από μερικά μικροατυχήματα θυμούνται πως πρέπει να αφήνουν τα αντικείμενα πάνω σε κάποια επιφάνεια, βεβαίως: Η βαρύτητα έχει τον τρόπο της να μας επιβάλλεται!
Κύριε Γολέμη, ποιος ο ρόλος σας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA)
Ξεκίνησα εργαζόμενος για ένα έτος σε απομόνωση στην Ανταρκτική ως γιατρός-ερευνητής της ESA, εκτελώντας πειράματα ανθρώπινης φυσιολογίας και ψυχολογίας, παρόμοια με αυτά που διεξάγουμε στο Διάστημα. Ο λόγος είναι πως οι δυσκολίες για το σώμα και το πνεύμα στην πλήρη απομόνωση της Ανταρκτικής είναι παρόμοιες με τις προκλήσεις του Διαστήματος. Αργότερα συμμετείχα ως γιατρός και σε παρόμοιες κλινικές μελέτες στη Γαλλία. Τα τελευταία 7 χρόνια εργάστηκα ως γιατρός αποστολής για τους Ευρωπαίους αστροναύτες. Ο – λίγο αδόκιμος – όρος στα αγγλικά είναι «Flight Surgeon».
Και πως ακριβώς αυτό αποτυπώνεται;
Πρόκειται για μία συναρπαστική δουλειά στην οποία καλούμαστε ως γιατροί να καλύψουμε ένα ευρύ φάσμα της ιατρικής, εστιάζοντας κυρίως στην πρόληψη, ώστε να υποστηρίξουμε τους αστροναύτες στο Διάστημα. Περιλαμβάνει εντατική εργασία τόσο στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών (EAC) της ESA στην Κολωνία, όσο και στο Χιούστον των ΗΠΑ και σε άλλους προορισμούς. Οι γιατροί είμαστε μέρος μιας ευρύτερης ομάδας με εξίσου σημαντικά μέλη: ψυχολόγους, ειδικούς διατροφής και φυσικής άσκησης, φυσιοθεραπευτές, κλπ. Έχω συμβάλει στην ιατρική υποστήριξη 6 αποστολών Ευρωπαίων αστροναυτών και είχα την τύχη να συμμετάσχω στην τελευταία Ευρωπαϊκή αποστολή που εκτοξεύθηκε από τη Ρωσία και το Καζακστάν αλλά και στην πρώτη στην εποχή μας από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα της Αμερικής. Μετά την πρόσφατη προαγωγή μου είμαι πλέον ο Επικεφαλής Ιατρός Αστροναυτών της ESA και συνεπώς συμμετέχω και στην οργάνωση και διεύθυνση των υπολοίπων συναδέλφων. Στα κενά ανάμεσα στις αποστολές αστροναυτών εργάζομαι κλινικά σε νοσοκομείο ώστε να διατηρώ την επαφή με την «κλασσική» ιατρική.
Τι σας έκανε να ξεχωρίσετε;
Ξεχωρίζουμε εν μέρει επειδή ο τομέας μας είναι εντυπωσιακός – το Διάστημα είναι πιθανώς το τελευταίο σύνορο που εξερευνά η ανθρωπότητα και ταυτόχρονα αυτό που μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημασία του πλανήτη μας και την ανάγκη να τον να προστατεύσουμε. Ως πεδίο παραμένει εξωτικό και η έρευνα που εκεί, διεξάγει η διεθνής κοινότητα, πολύτιμη.
Σε προσωπικό επίπεδο θα έκανα αναφορά στη συνέπεια, την προσοχή στη λεπτομέρεια, την προσαρμοστικότητα. Είναι εφόδια που σε βοηθούν να πετυχαίνεις τους στόχους και άρα και να διακρίνεσαι. Η ομαδικότητα, τέλος, είναι πολύ σημαντική έννοια για μένα και πιστεύω πως ως αρχή με έχει βοηθήσει να ανταπεξέλθω επιτυχώς στις προκλήσεις, να προσφέρω αλλά και να κερδίσω από την ομάδα. Όταν η ομάδα πηγαίνει πιο μακριά, τότε διακρίνεσαι και εσύ ως μέλος της. Νομίζω πως στην Ελλάδα χρειαζόμαστε περισσότερη ομαδικότητα παρά τις τυχόν διαφορές μας για να προχωρήσουμε ως χώρα σε διακρίσεις και σε βελτίωση της καθημερινότητας.
Η επαφή σας με το διαστημικό πεδίο και μέσω των ανθρώπων – πώς επηρέασε τον τρόπο σκέψης σας- δημιούργησε έναν σκεπτικισμό;
Για να είμαι ειλικρινής, νομίζω πως προτιμώ το ότι η επαφή αυτή γίνεται μέσω των ανθρώπων. Σε μια παράλληλη ζωή θα ήθελα να είχα δοκιμάσει την τύχη μου στην άλλη μεγάλη επιστημονική μου αγάπη, την Αστρονομία, θεωρώ όμως πως ως χαρακτήρας θα είχα μείνει πιο κλειστός και λιγότερο τολμηρός. Η έκθεση στην Ιατρική και στη διαρκή επαφή με τον άνθρωπο, από τους ασθενείς στο νοσοκομείο ως τους αστροναύτες, νομίζω πως ήταν το ερέθισμα για νέους ορίζοντες.
Όπως είπα η ομαδικότητα είναι κάτι που με εμπνέει πολύ και επομένως η συμμετοχή σε ανθρώπινες αποστολές στο Διάστημα με συγκινεί πολύ περισσότερο από ότι για παράδειγμα η εξερεύνηση μέσω συσκευών (η οποία είναι βεβαίως εξίσου χρήσιμη). Όταν βλέπουμε την κάψουλα των αστροναυτών να επιστρέφει στη Γη, σαν ένα πεφταστέρι που καίγεται στον ουρανό τη νύχτα, μας γεννάται ένα δυνατό συναίσθημα: ένας αστροναύτης, ένας άνθρωπος που γνωρίζεις και συνεργάζεσαι, βρίσκεται αυτή τη στιγμή μέσα σε αυτό το «φλεγόμενο αστέρι». Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι πολύ σημαντικός. Δεν είμαι σίγουρος ότι το Διάστημα μου έχει δημιουργήσει σκεπτικισμό. Απεναντίας με την πολυετή τριβή με αυτό κατανοώ τώρα πολύ καλύτερα γιατί εμείς, οι άνθρωποι, επενδύουμε σε αυτόν τον τομέα, πόσα κερδίζουμε όχι μόνο στην επιστήμη αλλά και στην οικονομία, εδώ στη Γη, στη διεθνή συνεργασία, τον πολιτισμό, και στο πιο καίριο από όλα ίσως, την παιδεία.
Αυτό που μπορώ να αναφέρω είναι ότι η ενασχόληση με το Διάστημα γεννά μάλλον φιλοσοφικές ανησυχίες- κάτι που είναι υγιές επειδή μας καλεί να θέσουμε μεγάλα ερωτήματα που μας απομακρύνουν από τις διαφορές που έχουμε στην καθημερινότητά μας και μας ενώνουν στην αναζήτηση απαντήσεων.
Με τους αστροναύτες έχετε καλή επικοινωνία;
Ναι, η επικοινωνία μας ήταν ποιοτική σε όλες τις περιπτώσεις που έχω συνεργαστεί, φυσικά έχουν υπάρξει και απαιτητικές στιγμές όπως και στην αρχή μια «αναγνωριστική» περίοδος. Με κάποιους από τους αστροναύτες που συνεργαστήκαμε, φρονώ πως έχουμε αναπτύξει μια επαγγελματική και προσωπική φιλία. Αυτό προϋποθέτει αλληλοσεβασμό και αλληλοκατανόηση. Οι αστροναύτες μετά και από τις δικές μας προσπάθειες κατανοούν πλέον πως η ιατρική ομάδα εργάζεται για να τους βοηθήσει να πετάξουν και να προστατεύσει την υγεία τους – και όχι για να τους «κόψει» αν δεν είναι απολύτως υγιείς για κάποιο χρονικό διάστημα. Κανείς μας εξάλλου δε διαθέτει τέλεια υγεία.
Οι γιατροί από την πλευρά μας κατανοούμε πόσο απαιτητική είναι η εργασία των αστροναυτών και κάνουμε προσπάθεια να βελτιστοποιούμε την ποιότητα και ποσότητα της μεταξύ μας επικοινωνίας καθώς το πρόγραμμά τους είναι τόσο γεμάτο. Δε μου κάνει εντύπωση πλέον αν η/ο αστροναύτης που υποστηρίζω ιατρικά λησμονήσει να απαντήσει ακόμη και σε σημαντικά μηνύματα: γνωρίζουμε πότε πρέπει να επιμείνουμε και πότε όχι, πότε πρέπει να συζητήσουμε ώστε να πάρουμε μια ιατρική απόφαση από κοινού και πότε ως γιατροί πρέπει να αυτενεργήσουμε χωρίς να προσθέτουμε στον όγκο εργασίας τους. Κατά την αποστολή “ALPHA”, ο Γάλλος αστροναύτης Thomas Pesquet που υποστήριζα ιατρικά είχε πει “le médecin et l’astronaute – c’est un binôme” – γιατρός και αστροναύτης αποτελούν ένα δίδυμο.
Τι τους χαρακτηρίζει ως προσωπικότητες
Οι αστροναύτες λοιπόν, είναι άνθρωποι ικανοί, πολυπράγμονες, απαιτητικοί – και αυτό δεν είναι αρνητικό, μας ωθεί να μην επαναπαυόμαστε. Άνθρωποι με λίγο διαθέσιμο χρόνο – αν μιλήσετε σε κάποιον εν ενεργεία αστροναύτη, καλό είναι να μπείτε απευθείας στο θέμα. Άνθρωποι με προτεραιότητα την επιχειρησιακή επιτυχία και ως εκ τούτου άμεσοι, κάτι που από έναν εξωτερικό παρατηρητή μπορεί να παρερμηνευθεί αν δε γνωρίζει τις συνθήκες. Άνθρωποι που θέλουν να δοκιμάσουν τα όριά τους λαμβάνοντας λελογισμένο ρίσκο. Οι ιδανικοί αστροναύτες διαθέτουν επίσης ωριμότητα, αυτοέλεγχο και γνωρίζουν πότε να είναι οι ίδιοι στο κέντρο της προσοχής και πότε να αναδεικνύουν τους γύρω τους.
H πιο εντυπωσιακή εμπειρία σας -και από τον χώρο της διαστημικής;
Είναι δύσκολο να διαλέξω μόνο μία. Ίσως η πρώτη φορά που πιλοτάρισα ένα μονοκινητήριο αεροσκάφος ολομόναχος. Ή η πρώτη φορά που παρατήρησα το Νότιο Σέλας να στεφανώνει το Γαλαξία στο χειμερινό ουρανό της Ανταρκτικής, μέσα στην απομόνωση και τους -70 βαθμούς Κελσίου.
Από το χώρο της διαστημικής θα επέλεγα σίγουρα την πρώτη εκτόξευση και την πρώτη προσγείωση που υποστήριξα ιατρικά, το 2019. Επίσης, η δική μου επιτυχία στην επιλογή αστροναυτών ήταν μια πολύ έντονη εμπειρία, όχι απαραίτητα εντυπωσιακή αλλά σημαντική για την ιστορική προοπτική της Ελλάδας και την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας.
Ωστόσο, οι πιο δυνατές εμπειρίες για μένα έχουν να κάνουν με ανθρώπους. Η μοναδική σχέση μου με τον αδερφό μου. Η ιστορία της γνωριμίας με την σύντροφό μου. Οι βαθιές φιλίες που ανέπτυξα στο σχολείο, στο Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια. Η επικοινωνία με λαμπρούς ανθρώπους που υποστηρίζουν ακούραστα το εγχείρημα να εντάξουμε την Ελλάδα στην εξερεύνηση του Διαστήματος.
Η ανθρωποκεντρική εξερεύνηση και η σημασία της επανδρωμένης διαστημικής αποστολής, τονίσατε στη παρουσίαση σας στο συνέδριο του ΚΟΜΒΟΥ, με την ανάδειξη της ικανότητας των αστροναυτών να πραγματοποιούν διαγνώσεις κι αξιολογήσεις σε πραγματικό χρόνο, που δεν μπορεί να εκτελέσουν οι ρομποτικές αποστολές.
Ο ΚΟΜΒΟΣ ενέταξε στις θεματικές του την εξερεύνηση του Διαστήματος καθώς πρόκειται για έναν τομέα που αναπτύσσεται ραγδαία και στον οποίο η Ελλάδα έχει ικανούς επιστήμονες και εταιρείες έτοιμους να προσφέρουν αλλά και να επωφεληθούν από αυτό. Αυτό βεβαίως θα είναι μοχλός ανάπτυξης, θα επιφέρει καινοτομία, θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης και brain gain. Η παρουσίαση είχε ως στόχο να επικοινωνήσει – με τρόπο μετρήσιμο, αναφέροντας στοιχεία πρόσφατων και διεθνών ερευνών – τα πολλαπλά οφέλη που αποφέρει η εξερεύνηση του Διαστήματος σε μια χώρα όπως η δική μας.
Να πούμε για τα οφέλη;
Οφέλη τεχνολογικά, οικονομικά, επιστημονικά αλλά και στην παιδεία, τη γεωπολιτική ισχύ και τη διαιώνιση του πολιτισμού μας. Οι αποστολές αστροναυτών έχουν πάψει να αποτελούν προνόμιο των υπερδυνάμεων, το Διάστημα έχει γίνει πιο εύκολα προσβάσιμο και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι σήμερα αποστολές αστροναυτών στην Ευρώπη διεκπεραιώνει η Δανία, η Σουηδία, η Τουρκία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία – είναι λοιπόν μια μοναδική ευκαιρία και για την Ελλάδα. Είναι σημαντικό που τη θεματική του ΚΟΜΒΟΥ για την εξερεύνηση του Διαστήματος πλαισίωσαν προσωπικότητες και εισηγητές όπως ο κύριος Σταμάτιος Κριμιζής, η κυρία Ανεζίνα Σολωμονίδου, ο κύριος Ιωάννης Γκέκας.
Ζείτε σήμερα στην Ευρώπη, ταξιδεύετε αρκετά, ποια τα σχέδια σας;
Η Ευρώπη είναι σύνθετη – αυτό ενέχει μία ομορφιά και μία πρόκληση: ο χρόνος μου μοιράζεται μεταξύ της Γαλλίας (Τουλούζ, έδρα του Ινστιτούτου MEDES) και της Γερμανίας (Κολωνία, εδώ βρίσκεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών). Επομένως υπάρχει μετακίνηση μεταξύ των δύο και όποτε το καθήκον το απαιτεί φυσικά και προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετακινήσεις επίσης και προς την Ελλάδα – όχι μόνο για λόγους οικογενειακούς και κοινωνικούς αλλά και λόγω της προσπάθειας που κάνει το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (ΕΛΚΕΔ) και η κοινότητα ερευνητών και εταιρειών που ασχολούνται με τη διαστημική εξερεύνηση και που σιγά-σιγά οργανώνεται, υπό την επωνυμία «ΕΔΡΑ».
Πριν από δύο χρόνια περάσατε την ευρωπαϊκή επιλογή αστροναυτών. Τι περιλαμβάνει μια τέτοια διαδικασία;
Πρόκειται για μια διαγωνιστική διαδικασία που λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη κάθε 13 χρόνια περίπου. Μέσα από αυτή, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος επιλέγει ανθρώπους που πληρούν τα διεθνή κριτήρια για ερευνητικές αποστολές στο Διάστημα. Το 2022 έκαναν αίτηση 22.500 άτομα στην Ευρώπη. Κάθε στάδιο της επιλογής δοκιμάζει συγκεκριμένες δυνατότητες και δεξιότητες των υποψηφίων και όσοι τις πληρούν συνεχίζουν στο επόμενο στάδιο. Φτάσαμε στο τέλος της διαδικασίας μόνο 25 από εμάς, δηλαδή περίπου 0.1%.
Η επιλογή αστροναυτών διαρκεί συνήθως 18 μήνες και τα 6 στάδια αυτής περιλαμβάνουν: κατάθεση βιογραφικού και απάντηση σε ένα λεπτομερές προσωπικό ερωτηματολόγιο, κάποια (ελαφρώς εξοντωτικά!) τεστ γνωσιακών λειτουργιών (γρήγοροι υπολογισμοί, μνήμη, προσανατολισμός, προσαρμοστικότητα, γλωσσομάθεια κλπ.), έναν ενδελεχή ιατρικό έλεγχο 5 ημερών, δύο γύρους ψυχολογικών και ψυχιατρικών εξετάσεων – σε ατομικό επίπεδο αλλά και αξιολόγηση της ικανότητας συνεργασίας μέσα σε μια ετερόκλητη ομάδα – και τέλος δύο γύρους απαιτητικών συνεντεύξεων με υψηλόβαθμα στελέχη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και με το Γενικό Διευθυντή του.
Θα ήθελα να μοιραστώ το πιο βαθύ δίδαγμα που είναι πως με επιμονή, τόλμη και προσπάθεια φτάνουμε εκεί που αρχικά δεν πιστεύαμε ότι μπορούμε. Οι αστροναύτες δεν είναι υπεράνθρωποι: έχουν αδυναμίες όπως όλοι μας, είναι η επιμονή και η προσπάθεια που σε τελική ανάλυση αποτελούν το βασικό πυλώνα της επιτυχίας τους. Είναι σημαντικό λοιπόν να μη φοβόμαστε να προσπαθήσουμε για κάτι, ακόμη κι αν οι πιθανότητες επιτυχίας φαντάζουν μικρές.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα, τι θέλετε να πετύχετε;
Ο στόχος είναι μια επιστημονική αποστολή στο Διάστημα, ιδανικά στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, με έρευνα και τεχνολογία από τη χώρα μας, κατ’ αναλογία με άλλες χώρες παρομοίου μεγέθους και δυναμικής με την Ελλάδα.
Για να φτάσουμε εκεί πρέπει να κάνουμε όντως μερικά βήματα – το πρώτο και πιο σημαντικό είναι αυτό που μου δίνετε την ευκαιρία να πραγματοποιήσουμε σήμερα, δηλαδή να μοιραστούμε τα πολλαπλά οφέλη που έχει η έρευνα στο Διάστημα και οι αποστολές αστροναυτών, έμμεσα αλλά και άμεσα, για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο εδώ στη Γη. Το επόμενο βήμα είναι ο περαιτέρω συντονισμός από την πολιτεία των προσπαθειών των Ελλήνων επιστημόνων και εταιρειών στο χώρο της εξερεύνησης του Διαστήματος. Νομίζω πως και σε αυτό διακρίνουμε σταδιακά μια πρόοδο.
Τι θέλουμε να πετύχουμε; Θέλω να βοηθήσω τη χώρα μου στην έρευνα και την εκπροσώπησή της σε ένα πεδίο που αναπτύσσεται ραγδαία διεθνώς. Η χώρα μας, παρά τις δυσκολίες, μπορεί και θέλουμε να είναι ανάμεσα στους πρώτους. Μια επιτυχία της Ελλάδας στο Διάστημα μπορεί να αξιοποιηθεί όχι μόνο επιστημονικά και οικονομικά αλλά και ως κίνητρο, έμπνευση, ελπίδα για μεγαλύτερους στόχους. Σκοπός είναι να αγγίξεις το όριο, ώστε οι επόμενοι να φτάσουν ακόμα πιο μακριά από εσένα.
Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο είναι ευγενική χορηγία του Ανδριανού Γολέμη
INFO
Ο Αδριανός Γολέμης είναι γιατρός Eπανδρωμένων Διαστημικών Αποστολών
MEDES.
Σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και παρακολούθησε το Master on Space Studies στο International Space University (ISU) του Στρασβούργου.
Το 2014 επιλέχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency – ESA) στο πλήρωμα του Σταθμού Concordia στην Ανταρκτική. Εκεί εργάστηκε για ένα έτος σε συνθήκες πλήρους απομόνωσης ως ιατρός-ερευνητής σε μελέτη της επίδρασης ακραίων συνθηκών διαβίωσης στον ανθρώπινο οργανισμό και την ψυχολογία. Στη συνέχεια εργάστηκε ως γιατρός σε κλινικές μελέτες για το Διάστημα στο γαλλικό Ινστιτούτο Διαστημικής Ιατρικής και Φυσιολογίας (MEDES).
Από το 2018 εργάζεται για τη MEDES ως γιατρός του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αστροναυτών (European Astronaut Centre – EAC) της ESA, παρακολουθώντας την υγεία των αστροναυτών κατά την προετοιμασία τους πριν την αποστολή τους, για όσο χρόνο οι αστροναύτες βρίσκονται στο Διάστημα, καθώς και μετά την επιστροφή τους στη Γη. Το 2022 αποτέλεσε τον πρώτο Έλληνα που περνά με επιτυχία και τα έξι στάδια της διαδικασίας επιλογής Ευρωπαίων αστροναυτών.
Έχει συμμετάσχει σε παραβολικές πτήσεις και ως μέλος του Austrian Space Forum σε αποστολές σε διαστημικά ανάλογα. Έχει διατελέσει εθελοντής του Space Generation Advisory Council του ΟΗΕ προωθώντας τη σημασία της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ασχολείται με την αστροφωτογραφία, και είναι ερασιτέχνης πιλότος μονοκινητήριων αεροσκαφών.