Μια αρκετή καλή εικόνα για το μέλλον του στόλου μαχητικών της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας (ΤΗΚ) δίνουν δηλώσεις, εξελίξεις και δημοσιεύματα του τελευταίου καιρού, καθώς επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων για τους τουρκικούς σχεδιασμούς- τουλάχιστον, όσον αφορά στα επανδρωμένα αεροσκάφη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Πολεμική Αεροπορία: Πώς θα επιτευχθεί ο στόχος για στόλο με 200 προηγμένα μαχητικά
O στόλος της Πολεμικής Αεροπορίας του αύριο: Τι και πόσα μαχητικά (φαίνεται πως) θα διαθέτει
Η συνολική δύναμη του στόλου μαχητικών της ΤΗΚ υπολογίζεται στα 240 με 250 F-16, συν τα τελευταία εκσυγχρονισμένα F-4 Phantom «Terminator», τα οποία υπηρετούν πλέον σε μία μόνο μοίρα- όσον αφορά στον αριθμό τους, υπάρχουν διάφορες αναφορές και εκτιμήσεις, που αρχίζουν από 20 και φτάνουν μέχρι 40 αεροσκάφη του τύπου. To πότε θα αποσυρθούν τα τουρκικά Phantom είναι άγνωστο- μα εκτιμάται πως θα υπηρετούν τουλάχιστον ως το 2030.
F-16
Μπορεί η Τουρκία να διαφημίζει προς πάσα κατεύθυνση τα βήματά της στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) και την πρόοδο στο υποτίθεται «5ης γενεάς» εγχώριο μαχητικό Kaan, μα το φλέγον ζήτημα για την τουρκική πολεμική αεροπορία είναι το τι θα γίνει με τον στόλο των «γερασμένων» της F-16, καθώς τo μεγαλύτερο μέρος της αποτελείται από τον συγκεκριμένο τύπο μαχητικού.
Τον Ιανουάριο οι ΗΠΑ ενέκριναν μια συμφωνία 23 δισ. δολαρίων για την πώληση 40 νέων F-16 (Block 70, αντίστοιχων των ελληνικών F-16V που αναβαθμίζονται και παραδίδονται ήδη στην ΠΑ) συν 79 κιτ εκσυγχρονισμού για υπάρχοντα αεροσκάφη του τύπου που διαθέτει η Τουρκία. H THK έχει διάφορες εκδόσεις του F-16 (Block 30, Block 40, Block 50, Block 50+).
O Τούρκος υπουργός Άμυνας, Γιασάρ Γκιουλέρ, δήλωσε στις 12 Αυγούστου στο Reuters πως η χώρα του «είναι ευχαριστημένη» με τη συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα νέα F-16 και τα κιτ εκσυγχρονισμού, και η διαδικασία προχωρά όπως είχε σχεδιαστεί, προσθέτοντας πως «ελπίζουμε ότι το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί χωρίς προβλήματα μέχρι να παραδοθεί το τελευταίο αεροσκάφος»- ωστόσο πρόσθεσε ότι αξιωματούχοι των δύο χωρών συνεχίζουν να συζητούν λεπτομέρειες της συμφωνίας. Επίσης, τον Ιούλιο το Bloomberg μετέδωσε πως η Τουρκία επιδιώκει μείωση του συνολικού κόστους των 23 δισ. δολαρίων και κάποιου είδους συμφωνίας για εγχώρια παραγωγή τμημάτων/ εξαρτημάτων, προκειμένου να εξοικονομηθούν κάποια δισ. εν μέσω περικοπών δαπανών. Η κίνηση αυτή θα είχε σκοπό, πέραν της μείωσης του κόστους, και την ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, η οποία ήδη δραστηριοποιείται ως προς τον εκσυγχρονισμό των F-16: Ήδη 36 από τα παλιότερα F-16 της Τουρκίας (Block 30) εκσυγχρονίζονται με ραντάρ AESA στο πλαίσιο του προγράμματος Ozgur.
Kaan
Πρόκειται για το μεγάλο στοίχημα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας- το εγχώριο μαχητικό που η Άγκυρα διαφημίζει ως «5ης γενεάς»- ειδικά μετά την εκδίωξή της από το πρόγραμμα των F-35 που ακολούθησε την προμήθεια των ρωσικών πυραύλων S-400. Επιδίωξη της Τουρκίας είναι η παραγωγή 300 εγχώριων μαχητικών Kaan, δήλωσε ο Μεχμέτ Ντεμίρογλου, γενικός διευθυντής της TAI (Turkish Aerospace Industries- TUSAS στα τουρκικά) σε συνέντευξή του.
Μεταξύ άλλων, είπε πως σε πρώτο στάδιο σχεδιάζεται η παραγωγή άνω των 100 Kaan για την τουρκική πολεμική αεροπορία και «τουλάχιστον τόσων» για «φιλικές και συμμαχικές χώρες». Υποστήριξε ότι υπάρχουν χώρες που ενδιαφέρονται σοβαρά για το Kaan, προσθέτοντας πως «μπορώ να πω ότι σχεδιάζουμε να παράγουμε συνολικά 250-300 τα επόμενα χρόνια, αρκεί να καλύψουμε τις ανάγκες της δικής μας αεροπορίας πρώτα». Άλλο στέλεχος της ΤΑΙ είχε πει τον Μάιο (μία εβδομάδα μετά τη δεύτερη δοκιμαστική πτήση του αεροπλάνου) πως επιδιώκεται η παράδοση 20 μαχητικών Kaan ως το 2028. Υπενθυμίζεται πως το υποτιθέμενο «5ης γενεάς» πρώτο τουρκικό μαχητικό χρησιμοποιεί κινητήρα της αμερικανικής General Electric, αλλά υποτίθεται πως θα αντικατασταθεί από εγχώριο κινητήρα.
Eurofighter
Ένα άλλο κεφάλαιο των τουρκικών σχεδιασμών για το μέλλον της ΤΗΚ φαίνεται να είναι το Eurofighter Typhoon: Η Άγκυρα είχε επιβεβαιώσει το ενδιαφέρον της για την προμήθεια 40 μαχητικών του τύπου πριν εγκριθεί η συμφωνία για τα F-16, ωστόσο η Γερμανία, μέλος της κοινοπραξίας (συμμετέχουν επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία και η Ιταλία) δεν έδινε την έγκρισή της. Ο υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ δήλωσε πρόσφατα ότι «νομίζω ότι φτάνουμε στο τέλος...ακούμε ότι υπάρχουν θετικές εξελίξεις στη Γερμανία και ελπίζουμε ότι θα ολοκληρωθούν σύντομα». Ακόμη, πρόσφατα ο αρχηγός του τουρκικού γενικού επιτελείου, στρατηγός Μετίν Γκιουράκ, επισκέφθηκε την αεροπορική βάση Κόνινγκσμπι στο Λίνκολνσαϊρ, όπου φωτογραφήθηκε με ένα Eurofighter.
Οι γερμανικοί δισταγμοί στο θέμα έχει αναφερθεί πως συνδέονται με τους προβληματισμούς για τις τουρκικές δραστηριότητες στην ανατολική Μεσόγειο. Το θέμα είχε τεθεί στον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς και από τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Γενικότερα μιλώντας, το ότι η Άγκυρα επιμένει και μετά τη συμφωνία για τα F-16 φαίνεται να δείχνει πως όντως επιθυμεί να αποκτήσει το συγκεκριμένο μαχητικό (αν και τίποτα δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα μέχρι να κλείσει κάποια συμφωνία, και θα μπορούσε ακόμα και τώρα όλο το ζήτημα να αποτελεί μια στρατηγική στο πλαίσιο του ευρύτερου «παζαριού» με τις ΗΠΑ). Αξίζει να σημειωθεί πως η Γερμανία εμπόδιζε και την πώληση Eurofighter στη Σαουδική Αραβία, λόγω της εμπλοκής της στον πόλεμο της Υεμένης, μα πρόσφατα άλλαξε στάση, στον απόηχο των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή (πάντως η στάση της Τουρκίας όσον αφορά στον πόλεμο της Γάζας, τη Χαμάς και το Ισραήλ μάλλον δεν βοηθά πολύ σε αυτό το «μέτωπο»)
H επιδίωξη προμήθειας των Eurofighter Typhoon ερμηνεύεται ως μια προσπάθεια να αντισταθμιστεί η υπεροχή που έχει δώσει στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία η προμήθεια του Rafale, καθώς το Typhoon θεωρείται σε γενικές γραμμές εφάμιλλο μαχητικό: Σε κάποιους τομείς πλεονεκτεί, σε άλλους μειονεκτεί- ωστόσο γενικότερα θεωρείται ένα «δύσκολο» από διάφορες απόψεις μαχητικό, ενώ η επίσης απόκτησή του θα αποτελούσε σημαντική αλλαγή για την τουρκική αεροπορία, η οποία εδώ και πολλές δεκαετίες χρησιμοποιεί αποκλειστικά αμερικανικής προέλευσης μαχητικά.
Και το θέμα του F-35
Η Τουρκία είχε βασίσει το μέλλον της πολεμικής της αεροπορίας στο F-35- και η προμήθεια των S-400 ανέτρεψε κάθε σχεδιασμό, καθώς οδήγησε στην εκδίωξή της από το πρόγραμμα του αμερικανικού stealth μαχητικού 5ης γενεάς (το οποίο εν τέλει πρόκειται να προμηθευτεί η ελληνική Πολεμική Αεροπορία). Κατά καιρούς από τουρκικής πλευράς έχουν γίνει διάφοροι ελιγμοί «παζαριού», ωστόσο η θέση των ΗΠΑ είναι ξεκάθαρη: Η συνύπαρξη F-35 και S-400 στο τουρκικό οπλοστάσιο είναι κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί, καθώς αυτό θα απειλούσε τα μυστικά του προηγμένου μαχητικού, και αν η Άγκυρα θέλει να γίνει δεκτή πίσω στο πρόγραμμα, θα πρέπει να ξεφορτωθεί τους ρωσικούς πυραύλους. Σχετική δήλωση είχε κάνει τον Ιανουάριο η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτόρια Νούλαντ, ενώ στο θέμα αναφέρθηκε πρόσφατα και ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Τουρκία, Τζεφ Φλέικ, υπογραμμίζοντας πως η Ουάσιγκτον «θέλει η Τουρκία να είναι σε θέση να αγοράσει και πάλι F-35», μα «πρέπει πρώτα να επιλυθεί το θέμα των S-400» για να συμβεί αυτό και προσθέτοντας πως «ελπίζουμε ότι θα διεξαχθούν σοβαρές συνομιλίες και αν αυτές οι συνομιλίες αποφέρουν αποτελέσματα, μπορούμε να μιλήσουμε ξανά για τα F-35».
Σε αυτό το πλαίσιο, αίσθηση προκάλεσε πρόσφατη πρόταση Τούρκου πρώην υπουργού, του Τσαβίτ Τσαγκλάρ, στον απόηχο των τουρκικών ανακοινώσεων περί ανάπτυξης ενός εγχωρίου συστήματος αεράμυνας («Ατσάλινος Θόλος») το οποίο δεν περιλαμβάνει τους ρωσικούς S-400 Triumf: Ο Τσαγκλάρ πρότεινε η Άγκυρα να πουλήσει τους ρωσικούς πυραύλους, για τους οποίους ο υπουργός Γκιουλέρ είχε πει το 2023 πως παραμένουν «στα αποθέματα» των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων για χρήση εάν χρειαστεί, ωστόσο δημοσιεύματα λένε πως δεν έχουν ενεργοποιηθεί/ τεθεί σε κανονική επιχειρησιακή χρήση (αν και το 2022 ο τότε υπουργός Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, είχε πει ότι «δεν υπήρχε πρόβλημα» με τους S-400 και ότι ήταν έτοιμοι για χρήση εάν απειληθεί η Τουρκία).
Ερωτηθείς για το ποιος θα μπορούσε να τους αγοράσει, ο Τσαγκλάρ – ο οποίος όταν ήταν στην ενεργό πολιτική είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας- Ρωσίας μετά την κατάρριψη ρωσικού αεροσκάφους από τουρκικό μαχητικό το 2015 στα σύνορα με τη Συρία- υπέδειξε ως πιθανούς αγοραστές το Αζερμπαϊτζάν, το Πακιστάν και την Ινδία, προσθέτοντας πως κάτι τέτοιο θα διευκόλυνε την πρόοδο στο θέμα των νέων F-16 και ίσως επέτρεπε την επιστροφή στο πρόγραμμα του F-35.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα θα ήταν πολύπλοκη «εξίσωση», δεδομένου ότι οι σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας παραμένουν σε κακό επίπεδο, με σημαντικές διαφορές πλέον σε ένα αρκετά μεγάλο εύρος θεμάτων και ότι θεωρείται πως η Τουρκία θα έπρεπε να λάβει την έγκριση της Ρωσίας για να πουλήσει τους S-400 σε τρίτη χώρα. Επίσης τον Μάιο ο Γκιουλέρ είχε αποκλείσει εκ νέου το ενδεχόμενο αποστολής των πυραύλων σε άλλη χώρα, περιλαμβανομένης της Ουκρανίας (όπως είχε προταθεί από τις ΗΠΑ στο παρελθόν, κάτι που είχε πει τον Μάιο του 2023 ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου).
Συνοψίζοντας, η απαλλαγή της Τουρκίας από τους S-400 είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να συζητηθεί η επιστροφή της στο F-35, και δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση, καθώς επίσης δεν μπορεί να παραβλέπεται και το εσωτερικό μέτωπο: Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι κυβερνήσεις του φάνηκαν να «επενδύουν» πολύ στους S-400, καταλήγοντας σε ανοιχτή αντιπαράθεση για το θέμα με τις ΗΠΑ. Μια «στροφή» στο θέμα θα μπορούσε να εκληφθεί ως σημαντική υποχώρηση σε εξωτερικές πιέσεις, ό,τι ελιγμούς και να έκανε η Άγκυρα, ενώ θα πιθανώς «βύθιζε» επίσης και τις σχέσεις με τη Ρωσία, με την οποία η Τουρκία, μεταξύ άλλων, συνεργάζεται και στο πλαίσιο του προγράμματος πυρηνικών σταθμών της.