Πυρετώδεις είναι οι εξελίξεις στο βρετανικό πολιτικό σκηνικό μετά την -αναμενόμενη μεν, βαρύτατη δε- ήττα της Τερέζα Μέι στη Βουλή των Κοινοτήτων, όπου η συμφωνία της για το Brexit απορρίφθηκε με μεγάλη διαφορά, 230 ψήφων.
Η κυβέρνησή της είναι αντιμέτωπη με πρόταση μομφής που υποβλήθηκε από τους Εργατικούς- ωστόσο, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του BBC, ανώτερο στέλεχος του κόμματος αναφέρει πως είναι μάλλον απίθανο να επιτύχει, καθώς το DUP της Βόρειας Ιρλανδίας και «αντάρτες» των Συντηρητικών λένε ότι θα δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στην πρωθυπουργό.
Η Μέι είπε σε βουλευτές πως θα επιστρέψει στη Βουλή με ένα εναλλακτικό σχέδιο την επόμενη εβδομάδα- εάν «επιζήσει» της ψήφου εμπιστοσύνης. «Η Βουλή μίλησε και αυτή η κυβέρνηση θα ακούσει» είπε την Τρίτη, προτείνοντας διακομματικές συνομιλίες για να βρεθεί τρόπος να προχωρήσουν οι διαδικασίες.
Οι βουλευτές αναμένεται να συζητήσουν την πρόταση μομφής για έξι ώρες, με την ψηφοφορία να αναμένεται στις 19.00 GMT (21.00 ώρα Ελλάδος).
Βάσει των υπαρχόντων χρονοδιαγραμμάτων, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι να βγει από την ΕΕ στις 29 Μαρτίου, ωστόσο η μεγάλη ήττα της Μέι πυροδοτεί σενάρια: Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Citi κρίνει ότι υπάρχει πλέον «πολύ υψηλή» πιθανότητα το Brexit να καθυστερήσει και να μη γίνει στις 29 Μαρτίου.
«Μετά την εμφατική απόρριψη» της συμφωνίας, το να γίνουν «μικρές τροποποιήσεις δεν θα αρκούσε για να περάσει» το κείμενο αυτό, προεξόφλησαν οικονομολόγοι της Σίτι.
«Η πιθανότητα παράτασης (της διαδικασίας βάσει) του Άρθρου 50 είναι τώρα πολύ υψηλή», ενώ το ενδεχόμενο «ματαίωσης» της αποχώρησης βρίσκεται «σε άνοδο», πρόσθεσαν, αναφερόμενοι στον νομικό μηχανισμό με τον οποίο πυροδοτήθηκε η διαδικασία της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξέφρασαν λύπη και δυσαρέσκεια για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, ωστόσο δεν έχουν δώσει ενδείξεις πως είναι πρόθυμοι να προβούν σε παραχωρήσεις. Πολλοί προειδοποίησαν για τους κινδύνους ενός Brexit άνευ συμφωνίας, για το οποίο πολλοί βουλευτές φοβούνται ότι θα προκαλούσε χάος στα λιμάνια και θα έβλαπτε τη βιομηχανία. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, ζήτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο να αποσαφηνίσει τις προθέσεις του το συντομότερο δυνατόν, καθώς ο χρόνος έχει σχεδόν τελειώσει.
Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ θεωρεί ότι «υπάρχει ακόμη χρόνος για διαπραγματεύσεις» επί μίας συμφωνίας για το Brexit, με βάση ενδεχόμενες προτάσεις της Τερέζα Μέι.
«Έχουμε ακόμη χρόνο για διαπραγματεύσεις, αλλά τώρα περιμένουμε να δούμε τι προτείνει η πρωθυπουργός», δήλωσε στους δημοσιογράφους η Μέρκελ προσθέτοντας ότι «λυπάται πολύ» για την μαζική απόρριψη της συμφωνίας εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.
«Θέλουμε οι ζημίες, και θα υπάρξουν ζημίες σε κάθε περίπτωση, να είναι όσο γίνεται ήπιες. Τότε, φυσικά, θα προσπαθήσουμε από κοινού να βρούμε μία συντεταγμένη λύση», πρόσθεσε.
Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, είπε πως η Βρετανία θα είναι ο μεγαλύτερος χαμένος εάν βγει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία. «Πρώτη επιλογή, πηγαίνουν προς μη συμφωνία. Λένε “δεν έχουμε συμφωνία”. Αυτό φοβίζει τους πάντες. Οι πρώτοι χαμένοι σε αυτό θα ήταν οι Βρετανοί» είπε ο Μακρόν σε συνάντηση με δημάρχους στη Νορμανδία. «Δεύτερη επιλογή, μας λένε- από την άποψή μου, αυτό θα κάνουν, τους ξέρω κάπως- πως “θα προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε αυτά που θα πάρουμε από τους Ευρωπαίους και θα επιστρέψουμε ξανά για ψηφοφορία. Σε αυτή την περίπτωση θα το βλέπαμε, ίσως να κάναμε βελτιώσεις σε ένα δυο πράγματα, αλλά πραγματικά δεν το νομίζω επειδή φτάσαμε στο μέγιστο αυτού που μπορούμε να κάνουμε με τη συμφωνία, και δεν θα σταματήσουμε να υπερασπιζόμαστε τα ευρωπαϊκά συμφέροντα προκειμένου να λύσουμε τα εσωτερικά πολιτικά ζητήματα της Βρετανίας. Υπάρχει και τρίτη επιλογή, η οποία είναι να πούμε- και κατά την άποψή μου θα αρχίσουν με τη δεύτερη επιλογή και θα καταλήξουμε στην τρίτη- βασικά θέλουμε πιο πολύ χρόνο για να επαναδιαπραγματευτούμε κάτι».
Εκπρόσωπος του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ,είπε τα εξής: «Λυπόμαστε για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και προτρέπουμε την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποσαφηνίσει τις προθέσεις της ως προς τα επόμενα βήματα, το συντομότερο δυνατόν. Η ΕΕ των 27 θα παραμείνει ενωμένη και υπεύθυνη, όπως ήμασταν καθ’όλη τη διαδικασία, και θα επιδιώξουμε να μειώσουμε τη ζημιά που προκλήθηκε από το Brexit. Θα συνεχίσουμε τις προετοιμασίες για όλα τα ενδεχόμενα, περιλαμβανομένου του σεναρίου μη συμφωνίας». Σε tweet του ο Ντόναλντ Τουσκ έθεσε το ερώτημα: «Αν μια συμφωνία είναι αδύνατη, και κανείς δεν θέλει μη συμφωνία, τότε ποιος θα έχει το θάρρος να πει ποια είναι η μόνη θετική λύση;».
Όπως υπογραμμίζει το BBC, η ΕΕ δεν εμφανίζεται γενικότερα μέχρι τώρα να έχει την παραμικρή διάθεση επαναδιαπραγμάτευσης: Είναι γνωστό πως πολλοί Βρετανοί βουλευτές απεχθάνονται την πρόβλεψη του «backstop»- της εγγύησης για τα σύνορα με την Ιρλανδία που περιλαμβάνει η συμφωνία)- αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΕΕ θα κάνει πίσω, καθώς έχει επανειλημμένα επιμείνει πως σκοπεύει να προστατέψει την ειρηνευτική διαδικασία στη Βόρεια Ιρλανδία, να ανταποκριθεί στους προβληματισμούς της Ιρλανδίας, χώρας- μέλους- και (ιδιαίτερα σημαντικό για τις Βρυξέλλες) να προστατέψει την ενιαία αγορά. Επίσης, η έκταση της ήττας ερμηνεύεται από τις Βρυξέλλες ως απόδειξη πως οι βουλευτές απορρίπτουν πολλά περισσότερα από το backstop.
Γενικότερα μιλώντας, οι ηγέτες της ΕΕ φαίνονται να θεωρούν όλο και πιθανότερο η πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου να ζητήσει παράταση της διαδικασίας του Άρθρου 50, προκειμένου να έχει περισσότερο χρόνο- και θεωρείται πως, παρά τη δυσαρέσκεια για τους επιπλέον μήνες αβεβαιότητας, μάλλον θα το κάνουν, προκειμένου να αποφευχθεί ένα δαπανηρό, χαοτικό Brexit άνευ συμφωνίας.
Πόσο πιθανό είναι το ενδεχόμενο ματαίωσης
Ρεαλιστικά μιλώντας πάντως, ο μόνος τρόπος να σταματήσει η διαδικασία του Brexit θα ήταν είτε μέσω ενός δεύτερου δημοψηφίσματος, είτε εάν γίνουν γενικές εκλογές στις οποίες οι Εργατικοί θα κάνουν καμπάνια υπέρ της παραμονής και θα νικήσουν. Σημειώνεται πως από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος το 2016 και μετά, πολλοί απέρριπταν την ιδέα νέου δημοψηφίσματος στη Βρετανία ως απίθανη, ωστόσο οι υποστηρικτές της αποκαλούμενης «λαϊκής ψήφου» πάνω στο θέμα έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους, υποστηρίζοντας πως οι πολίτες έχουν δικαίωμα να εγκρίνουν ή να απορρίψουν το είδος Brexit που έχει ετοιμάσει η κυβέρνηση.
Σημειώνεται πως η επικεφαλής της κυβέρνησης της Σκωτίας, η Νίκολα Στέρτζον, δήλωσε στο BBC πως «δεν μπορούμε να χάσουμε άλλο χρόνο. Η ώρα να σταματήσουμε το ρολόι του Άρθρου 50 είναι τώρα (...). Πρέπει να κατατεθεί σχέδιο νόμου ώστε για το ζήτημα αυτό να εκφραστεί ξανά το εκλογικό σώμα».
Η πρόταση δυσπιστίας σε πέντε ερωτήσεις
Ποια είναι η διαδικασία;
Το Εργατικό Κόμμα (αξιωματική αντιπολίτευση), με την υποστήριξη μικρότερων αντιπολιτευόμενων κομμάτων, ήταν αυτό που κατέθεσε την πρόταση μομφής. Το κείμενο προτείνει ότι το «κοινοβούλιο αυτό δεν έχει καμιά εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος».
Ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ο αρχηγός των Εργατικών, θα είναι εκείνος που θα πάρει πρώτος τον λόγο στη διαδικασία της συζήτησης, περί τις 13:00 (15:00 ώρα Ελλάδας). Η Μέι θα τοποθετηθεί επίσης. Η συζήτηση αναμένεται να διαρκέσει μέχρι και τις 19:00 (21:00 ώρα Ελλάδας). Κατόπιν, θα διεξαχθεί ψηφοφορία. Το αποτέλεσμα αναμένεται να γίνει γνωστό γρήγορα, περί τις 19:15 (21:15 ώρα Ελλάδας).
Η Βουλή των Κοινοτήτων έχει 650 έδρες. Η Μέι χρειάζεται 318 ψήφους για να κερδίσει, αφού επτά μέλη του Σιν Φέιν δεν συμμετέχουν στις εργασίες του σώματος, τα τέσσερα μέλη του προεδρείου δεν ψηφίζουν, όπως και οι τέσσερις κοινοβουλευτικοί που αναλαμβάνουν την καταμέτρηση και αναγγέλλουν το αποτέλεσμα (οι αποκαλούμενοι tellers).
Τι γίνεται αν η κυβέρνηση κερδίσει;
Η κυβέρνηση συνεχίζει να ασκεί κανονικά τα καθήκοντά της. Δεν υπάρχουν όμως περιορισμοί ως προς την υποβολή νέων προτάσεων δυσπιστίας, κάτι που σημαίνει πως οι Εργατικοί μπορούν να καταθέσουν νέα οποιαδήποτε στιγμή.
Τι γίνεται αν η κυβέρνηση ηττηθεί;
Η Μέι δεν είναι αναγκασμένη να παραιτηθεί αμέσως. Αρχίζει μια περίοδος 14 ημερών εντός της οποίας τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Συντηρητικών της Μέι, έχουν δικαίωμα να προσπαθήσουν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Για να το καταφέρουν, πρέπει να εξασφαλίσουν ψήφο εμπιστοσύνης.
Αν δεν σχηματιστεί νέα κυβέρνηση μέσα σε 14 ημέρες, προκηρύσσονται πρόωρες εκλογές.
Υπάρχουν πιθανότητες η Μέι να χάσει ξανά;
Η πρωθυπουργός δεν διαθέτει μεν απόλυτη πλειοψηφία, αλλά το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα, η υπερσυντηρητική, μικρή βορειοϊρλανδική παράταξη με την οποία συμμάχησαν οι Τόρις, διαβεβαίωσε ότι θα υποστηρίξει τη Μέι. Αυτό σημαίνει πως η Μέι θα ηττηθεί μόνο εάν αρκετά μέλη των Συντηρητικών ταχθούν εναντίον της κυβέρνησής της. Πράγμα απίθανο, μένει πάντως να αποδειχθεί πόσο απίθανο.
Τι λένε οι βουλευτές για την ψηφοφορία;
Ο ηγέτης των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν: «Το σημαντικότερο είναι (...) ότι αυτή η κυβέρνηση έχει απολέσει την εμπιστοσύνη αυτού του κοινοβουλίου και αυτής της χώρας. Αυτή η Βουλή λοιπόν μπορεί να εκδώσει την ετυμηγορία της για την απόλυτη ανικανότητα της κυβέρνησης και να εγκρίνει την πρόταση δυσπιστίας».
Η Τζαστίν Γκρίνινγκ, βουλεύτρια των Συντηρητικών φίλα προσκείμενη στην ΕΕ, η οποία θέλει να διεξαχθεί νέο δημοψήφισμα για το Brexit: «Δεν θέλουμε εκλογές. Το θέμα δεν είναι οι μικροπολιτικές σκοπιμότητες».
Ο Μαρκ Χάνκοκ, υπουργός Υγείας, προβεβλημένο στέλεχος των Συντηρητικών: «Το κόμμα μου δεν έχει καμία διάθεση να παραδώσει τα ηνία στον Τζέρεμι Κόρμπιν».
Ο Σάμι Ουίλσον, βουλευτής του DUP: «θα ψηφίσουμε υπέρ της κυβέρνησης. Θα καταψηφίσουμε την πρόταση μομφής των Εργατικών. Θέλουμε η κυβέρνηση των Συντηρητικών να φέρει το Brexit (...) Ουδέποτε θέλαμε αλλαγή κυβέρνησης, θέλαμε αλλαγή πολιτικής».
Ο Τζέικομπ Ρις-Μογκ, επικεφαλής μιας ισχυρής φράξιας Brexiteers (σκληροπυρηνικών οπαδών της αποχώρησης) στο Συντηρητικό Κόμμα: «Θα υποστηρίξω την πρωθυπουργό».
(με πληροφορίες από BBC, Reuters, HuffPost UK, ΑΠΕ-ΜΠΕ)