«Ο Εμμανουήλ Μπιτσάκης συνθέτει αιχμηρές εικόνες που αντανακλούν και σχολιάζουν την παράνοια της πραγματικότητας. Μέσα από μια ιδιότυπη σκηνοθεσία αντιπαραθέτει το ντεμοντέ, το αλλόκοτο ή επίκαιρο. Τα έργα του είναι μικροσκοπικά και περίτεχνα», έχει πει ο ίδιος ο Μπιτσάκης προκειμένου να μιλήσει για τη ζωγραφική του.
Τώρα, ο δημιουργός επιμελείται στο χώρο τέχνης του Σωτήρη Φέλιου (Φωκιώνος Νέγρη 16) το «Επίμονο Ελάχιστο», μια έκθεση που περιλαμβάνει πενήντα ζωγραφικά του έργα από τη συλλογή Φέλιου. Το γεγονός έχει, αναμφίβολα, αναδρομικό χαρακτήρα, καθώς τα έργα που παρουσιάζονται, καλύπτουν μια περίοδο είκοσι περίπου χρόνων, από το 1998 έως το 2017. Και την επιμονή στο «ελάχιστο», όπως καταγράφεται στα μικρά σημειωματάρια του καλλιτέχνη, δείχνει εύληπτα η παρουσίαση μιας σειράς από τα προσωπικά του μπλοκ. Παράδοξα «συναξάρια» που για τον Μπιτσάκη νοούνται, όχι ως πρωτόλειες δοκιμές, αλλά ως έργα με αυτόνομη αξία.
Αποκαλυπτική του ζωγραφικού ύφους αλά και του τρόπου, με τον οποίο εργάζεται ο Μπιτσάκης, είναι η μαρτυρία που δίνει ο σημαντικός δημιουργός Τάσος Μαντζαβίνος: «Είναι ένας ζωγράφος που έχει καταφέρει κάτι πολύ δύσκολο που είναι και το ζητούμενο στην τέχνη: να βρει τον εαυτό του και να έχει προσωπικό στίγμα. Το ζωγραφικό ιδίωμα του Μπιτσάκη εκφράζει έναν κόσμο. Και για να μείνεις στην ιστορία της ζωγραφικής, χρειάζεται ν’ αφήσεις ένα ίχνος, που δεν μπερδεύεται με άλλα πράγματα - είναι κάτι ξεχωριστό. Επειδή τον γνωρίζω, ο κόσμος της ζωγραφικής του και ο ίδιος είναι ταυτόσημα. Ζει σε μικρό χώρο, όπως ακριβώς του αρέσει να ζωγραφίζει σε μικρή διάσταση. Κι έχει την ωριμότητα να μην κάνει πράγματα που ξεπερνούν τον εαυτό του. Κι αυτό προσωπικά, το θεωρώ ουσιαστικό: η ζωή σου να είναι η ζωγραφική και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, του αρέσει να μαζεύει από το Μοναστηράκι αντικείμενα, όπως μετάλλια, παράσημα και καρτ ποστάλ, τα οποία εντάσσει στη ζωγραφική του. Ο ίδιος, λοιπόν, και η τέχνη του είναι ένας κόσμος συμπαγής.
Το σχέδιό του χαρακτηρίζεται από αιχμηρότητα και σαφήνεια. Και η ζωγραφική του έχει και μία χειροναξία, που εμένα μου πηγαίνει πολύ. Χωρίς να κάνει κατασκευές, μας δίνει αληθινά ”κεντήματα”. Το χαρακτηριστικό μάλιστα του Μπιτσάκη είναι ότι δουλεύει πάντα. Μα όπου και να πάμε, θα βγάλει το μπλοκάκι του με ένα τελετουργικό που θυμίζει ιεροτελεστία. Τα μπλοκ αυτά τα φυλάει σε νάιλον, τα ανοίγει προσεκτικά κι ενώ μπορεί να μιλάει και να παρακολουθεί την παρέα και το χώρο, την ίδια ώρα ζωγραφίζει. Η αίσθηση του χρόνου στον Μπιτσάκη έχει το στοιχείο του ”κατεπείγοντος”. Νομίζω δηλαδή ότι δεν τον ”σπαταλά” χωρίς δημιουργία! Γι’ αυτόν, ο χρόνος έχει αξία, μόνο όταν είναι δημιουργικός, σαν να νιώθει ότι δεν έχει περίσσευμα. Έτσι, ”απλώνει τραχανά” πάνω στο τραπέζι κι έχει τόσο ενδιαφέρον που καμιά φορά σκέφτομαι να τον τραβήξω βίντεο. Πραγματικά, δεν το έχω ξανασυναντήσει… ο Μπιτσάκης είναι σαν τη χελώνα που κουβαλά το σπίτι της! Αυτό που κάνει στο σπίτι, το μεταφέρει στην ταβέρνα, στο καφέ, παντού… έχει πείσμα και πίστη σε αυτό που κάνει, κάτι που φαίνεται σε όλη του την πορεία».
Γι’ αυτήν τη συνέχεια και για τους ρόλους που υποδύεται ο Μπιτσάκης μέσα από τα σχέδιά του, εξηγεί χαρακτηριστικά ο συνάδελφός του Αλέκος Κυραρίνης: «Εάν ανατρέξει κανείς σε παλαιά έργα του Μανώλη Μπιτσάκη, από τα φοιτητικά του ακόμα χρόνια, θα διαπιστώσει ότι όλο αυτό το διάστημα, μέχρι και σήμερα, σε όλες τις εκφάνσεις της τέχνης του υπάρχει μία ακολουθία, ένα διαρκές. Ο Μανώλης ζωγράφιζε σαν από τότε να γνώριζε τί θα ζωγράφιζε σήμερα και ασκούταν υπομονετικά και αυτοδιδασκόταν. Φυσικά την τέχνη του δεν την έχουμε δει ακόμα στην ολοκλήρωση της, αλλά από πολύ νωρίς η ζωγραφική του ήταν άρτια και ολοκληρωμένη.
Μιλάμε για μία τέχνη επίσημη, με χαρακτηριστικά στις μορφές, μνημειακής τέχνης αλλά και μία αυτοαναφορικότητα. Ο Μπιτσάκης δεν είναι μόνο ότι τοποθετεί τις μορφές στον δικό του φιλοσοφικό κόσμο, συγχρόνως οι φιγούρες του όσο ρεαλιστικές κι αν είναι, έχουν χαρακτηριστικά από τα ανατομικά του στοιχεία δηλαδή από τη φυσιογνωμία του από το ”σουλούπι” του. Μιλάμε για ένα θαρραλέο αυτοσαρκασμό που την τέχνη του καθόλου δεν μειώνει. Αντιθέτως, νομίζω προδίδει την ανάγκη του ώστε η ζωγραφική του να είναι θεμελιωμένη με στοιχεία γνωστά και αδιαίρετα από την ακόμα και πρώιμη μελέτη του.
Εκτιμώ ότι στο εγγύς μέλλον και όσο η δουλειά του –φανερά- μεστώνει, θα συντελεστεί ένα θαύμα που και εμείς οι υπόλοιποι ζωγράφοι, θα πραγματώσουμε για την εποχή μας, δικές μας ευχές και δικά μας όνειρα».
Για το εικονογραφικό ιδίωμα του Μπιτσάκη, με τα πλακάτα χρώματα και τη σχεδιαστική δεινότητα, επισημαίνει ο ζωγράφος Αχιλλέας Παπακώστας: «Ήταν γύρω στο 2000 όταν γνώρισα την δουλειά του - αλλά και τον ίδιο - στη διάρκεια της διπλωματικής του εργασίας στην ΑΣΚΤ. Με εντυπωσίασε. Από τότε παρακολουθώ τη ζωγραφική του και την εξέλιξη της. Μπορώ να πω ότι είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις, τόσο ξεκάθαρου προσωπικού ύφους, αλλά και υπόδειγμα ψύχραιμης εξέλιξης. Μικρά format με ρεαλιστικές εικόνες τολμηρής αφήγησης κατασκευάζονται με ευαισθησία και γνώση. Φόρμες ξεκάθαρες ”κροπαρισμένες”, τονικοί διαχωρισμοί παλαιάς ζωγραφικής κουζίνας και ζυγισμένες χρωματικές σχέσεις κατασκευάζουν ένα ζωγραφικό πεδίο που ισορροπεί διασκεδαστικά ανάμεσα σε μια γαλήνια επιφάνεια και σ′ ένα ανάγλυφο χώρο τριών διαστάσεων.
Η ζωγραφική του Μπιτσάκη έρχεται από πολύ παλιά αλλά έχει σημερινή γλώσσα. Φλερτάρει έξυπνα με την εικονογραφία. Μιλάει με χιούμορ, με αυστηρότητα, με φιλτραρισμένη νοσταλγική ειρωνεία για τη ζωή του και τη ζωή μας.
Μέσα σε μια αποπροσανατολισμένη παραγωγή ”πολιτισμού” η επιμελημένη ”τέχνη πίστης” του, μπορεί να φαίνεται σε κάποιους ότι ανήκει στη σφαίρα της πολυτέλειας. Η ικανότητά του τους ξεγελάει, αλλά όχι αυτούς που έχουν ανάγκη να πιουν από το νερό που συντηρεί τόσους αιώνες την καθαρή ζωγραφική».
Εμμανουήλ Μπιτσάκης «Επίμονο Ελάχιστο»
Ίδρυμα «Η άλλη Αρκαδία», Φωκίωνος Νέγρη 16, Τ. 2108824681
Διάρκεια: 21/02-01/04/2018
