Όταν οι άνθρωποι άρχισαν να ντύνονται άφησαν τουλάχιστον τους θεούς τους γυμνούς. Η γυναίκα στο σπήλαιο περίμενε να δει πως θα την ξαναζωγραφίσει ο άνδρας της. ’Όχι, δεν ήταν γυμνή. Φορούσε ένα παλτουδάκι από δέρμα ζώου. «Για να προστατευθεί από το κρύο, τη βροχή και τα εγκαύματα από τον ήλιο» όπως γράφει ένας ιστορικός. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένα καινούριο δέρμα θα ήταν ωραιότερο από το προηγούμενο.
Η αμφίεση αυτών των εποχών είχε βασικά πρακτικό χαρακτήρα. Αλλά ήταν και αισθητικά ενδιαφέρουσα. Πράγμα που δείχνει ότι απελευθερωμένος ο άνθρωπος χάρη στην τεχνική, με περισσότερο χρόνο παρατήρησης του περιβάλλοντος, ανακάλυψε την ικανότητα αισθητικών κρίσεων.
Έχουμε ξεχάσει ότι «μόδα» κάποτε σήμαινε «τρόπος». Επειδή υπάρχει μια φιλοσοφική σχέση ανάμεσα στη Μόδα και στο «γυναικείο ιδεώδες» δηλαδή στην Αφροδίτη - το προσφιλές μου θέμα – αποφάσισα να κάνω μια έρευνα για να μάθω λίγα περισσότερα για την Μόδα που βασιλεύει σήμερα.
Από τον αιώνα του Χαλκού και ύστερα, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται περισσότερο για την εμφάνισή τους, βλέπουμε ότι οι γυναίκες πολύ συχνά είναι φορτωμένες με ένα σωρό κρέμες, στολίδια και πρωτότυπα χτενίσματα, όλες με τα ίδια. Το ρούχο δεν ήταν, για ένα διάστημα, επεξεργασμένο.
Σε μια περίπτωση δε, της ιστορίας έχουμε επίδειξη. Όταν μετά την
Πανδημία της χολέρας στα μέσα του 14ου αιώνα στην Ευρώπη με τα 20 εκατομμύρια νεκρούς θα κυκλοφορήσει ένα παράγγελμα προς σε όλες τις γυναίκες ζητώντας τες να κάνουν παιδιά. Για να ξαναγεμίσουν το ανθρώπινο κενό.
Με την Αναγέννηση το θέμα επανήλθε, ιδιαίτερα στην Φλωρεντία η οποία είχε και 2η πανδημία. Και γέμισε η Ιταλία από πίνακες που έδειχναν έγκυες γυναίκες. Και όλες οι γυναίκες έβαζαν ένα μαξιλαράκι κάτω από το φουστάνι τους για να θυμίζουν την υποχρέωση της εγκυμοσύνης. Ήταν ίσως η μεγαλύτερη εξάπλωση μόδας που γνωρίζουμε. Από τον αιώνα του Χαλκού και ύστερα οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται για την εμφάνισή τους και προς τα έξω.
Οι πρώτες εικόνες σε γλυπτά ή ζωγραφικά έργα ήταν θεές. Κυρίως του έρωτα και της Γονιμότητας, όπως η Ιστάρ, στη Βαβυλώνα Αστάρτη και τελικά Αφροδίτη. Μάλλον από μια περσική λέξη («αφρ») για την θεά.
Μελετώντας την σύνθεση που έχουν οι διαδοχικές κοινωνίες έχουμε μια εικόνα από τις αμφιέσεις. Και θα δούμε ότι υπήρχαν κάποιες αλλαγές από λαό σε λαό αλλά όχι αναγκαστικά από περίοδο σε περίοδο.
Δείχνοντας και εξηγώντας τις διαδοχικές μεταμορφώσεις που υφίσταται το «γυναικείο ιδεώδες» η ανάγνωση της τέχνης γίνεται απαραίτητη. Θα είναι ίνδαλμα το οποίο, όπως είναι φυσικό και δίκαιο, προσελκύει κι΄επιζητεί την λατρεία. Ένα ιδεώδες άψογα ντυμένο και στολισμένο.
Όπως, για παράδειγμα, η Σιμονέτα του Μποτιτσέλι (η «ιδανική γυναίκα» για ολόκληρη την Φλωρεντία) την οποία θα ζωγραφίσει γυμνή στην «Γέννηση της Αφρπδίτης». Με την οποία και θα ξεκινήσει η Αναγέννηση, τον 15ο αιώνα.
Το ιδεώδες αυτό, που θα ονομαστεί Αφροδίτη, εκφράζεται κυρίως από τους καλλιτέχνες. Και φυσικά - αφού ζούμε τα τελευταία 5.000 χρόνια σε πατριαρχικό πολιτισμό - η ματιά τους θα είναι ανδρική.
Οι καλλιτέχνες είναι άνδρες. Οι λίγες εξαιρέσεις που υπάρχουν δεν
αλλάζουν το «ανδρικό ποιόν» της τέχνης. Η γυναίκα θέλει να την
βλέπουν. Όπως λέει ο συγγραφέας και ιστορικός τέχνης John Berger “το ιδανικό μάτι για το οποίο και από το οποίο η ιδανική γυναίκα έγινε εικόνισμα είναι ο άνδρας”.
Η αμφίεση, μέχρι την εμφάνιση του «Δρόμου του μεταξιού» ήταν μια απλή ρόμπα. Ενίοτε με κεντήματα. Η Μόδα ήταν περιορισμένη στο χτένισμα. Από ότι φαίνεται.
Τις πιο στολισμένες θα τις βρούμε στην Μινωική Κρήτη. Όπως η περήφανη «Παριζιάνα» και οι «Μπλέ Κυρίες» (The Blue Ladies) στην Κνωσό (1500 π.Χ).
Και όχι μόνο γιατί το μοντέλο ήταν εταίρα. Από την Αναγέννηση και ύστερα θα βρούμε αγάλματα με εντυπωσιακές τουαλέτες γυναικών της αστικής κοινωνίας.
Στην ιστορία της τέχνης επικρατεί σαν θέμα η γυναίκα. Ακόμα και όταν οι ζωγράφοι είναι γυναίκες. Υπήρχαν και στην Ελληνική αρχαιότητα γυναίκες ζωγράφοι. Το γνωρίζουμε από μερικά ονόματα που επέζησαν.
Δυστυχώς τα έργα τους θα κατακαούν από τους αδίστακτους «χριστιανούς» του γελοίου Αυτοκράτορα Θεοδόσιου. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι η αρχή του Μεσαίωνα.
Στην εποχή της Ύστερης Αναγέννησης στην Αγγλία η Βασίλισσα Ελισάβετ διαμαρτύρεται για τα εξεζητημένα φουστάνια και το υπερβολικό μακιγιάζ.
Έναν αιώνα αργότερα, ο Λουδοβίκος ο 14ος επιβάλλει την εμφάνιση ακόμη και στα παπούτσια! Ο ίδιος κατείχε δυόμιση χιλιάδες παπούτσια! Στην Αυλή, τα ισχυρά μυρωδικά των βασιλικών εταίρων έχουν αντικαταστήσει το σαπούνι. Αλλά και οι αυλικοί λευκαίνουν τα πρόσωπα με μια κάτασπρη κρέμα.
Η Μόδα αρχίζει ουσιαστικά στα τέλη του 19ου αιώνα με παρελάσεις
αληθινών μοντέλων, με πρωτότυπα κοστούμια, μπροστά σε κυρίες της αριστοκρατίας.
Το 1946 το Παρίσι θα έχει περίπου 100 οίκους . ’Ηδη το 1928 ο Οίκος Chanel επιβάλει το «στυλ του αγοριού» στα μεταπολεμικά «τρελά χρόνια». Θα είναι η πρώτη μεγάλη επίδειξη ισχύος στην μόδα.
Από τον 20ο αιώνα και ύστερα η Αφροδίτη ή Venus έχει γίνει ένας καίριος συμβολισμός για ολόκληρη τη Δυτική τέχνη και, όπως λέει ο γνωστός ιστορικός Τέχνης Κένεθ Κλαρκ, «η Αφροδίτη έγινε το πρώτο σύμβολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Η Μόδα γίνεται κι’ αυτή μια βιομηχανία. Και αυτή που έχει ιδωθεί από χιλιάδες μάτια και βλέμματα χάνει τη λάμψη της. Οι πωλήσεις θα υποστούν καθίζηση.
Όσο οι οι Τέχνες πλησιάζουν πιο κοντά στην αλήθεια, από τον 19ο αιώνα και ύστερα, θα αποτελέσουν εμπνεύσεις για την μόδα. Και η μόδα θα αποτελεί έμπνευση για τις Τέχνες.
Η πιο πρωτότυπη πάντως καταγωγή αμφίεσης, λόγω τέχνης, είναι αυτή του παντελονιού. Στα μέσα του 16ου αιώνα, στην Ιταλία, γεννήθηκε μια λαϊκή θεατρική ομάδα, η Κομέντια ντελ Άρτε.
Ένας από τους ηθοποιούς σκαρφίστηκε τα εγκαίνια του παντελονιού. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και κατασκεύασε ένα μακρύ παντελόνι. Για να είναι πιο αστείος. Και ο ηθοποιός ονομάστηκε Παντελεόνε γιατί ήταν από την συνοικία του Αγίου Παντελεήμονος της Βενετίας! Έτσι γεννήθηκε η λέξη παντελόνι.
Στον 20ο αιώνα έχουμε πολλές σημαντικές προτάσεις στην μόδα της αμφίεσης. Αλλά στον καινούριο, 21ο, θα υποστούμε μια αισθητική καθίζηση. Όχι πλέον στην αμφίεση αλλά στην αισθητική του σώματος.
Η μόδα, στις γυναίκες ανοίγει στα καλά καθούμενα με ολίγον επικίνδυνο ντεκολτέ και παράλληλα στοχεύει το μισό πρόσωπο κλείνοντας το κάτω από μια ανέκφραστη δέσμη μαλλιών. Και γεμίζει τα χέρια, τα πόδια και τους ώμους των ανδρών με αντιαισθητικές ζωγραφικές χαράξεις-πληγές. Που δεν θυμίζουν ούτε Πικάσο ούτε Ματίς! Αυτά τα τεκνά έχουν πάει ποτέ σε μουσείο; Χώρια που γεμίζουν τα πρόσωπα με ακαλαίσθητα μουστάκια και προϊστορικές γενειάδες. Εντελώς άχρηστες.
Μόνο οι λευκές γενειάδες έχουν λόγο υπάρξεως. Οι άλλες έχουν
φυλακιστεί στην αυτοκρατορία της «Μόδας».
Γυναίκες και άνδρες ακολουθούν τη μόδα για να επιβεβαιώνουν ότι
ανήκουν στο ίδιο γκρουπ με το αφεντικό τους.