Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου της Γαλλίας στη χώρα μας, η κυβέρνηση έκανε ότι μπορούσε για να παρουσιάσει μια εικόνα της Ελλάδας ως χρυσορυχείο επενδύσεων. Δυστυχώς όμως, με το που μπήκε ο κ. Μακρόν στο αεροπλάνο για το Παρίσι, η εταιρία πού κυριολεκτικά είχε επενδύσει σε ελληνικό χρυσορυχείο, η καναδική πολυεθνική Eldorado Gold, αποφάσισε να αποχωρήσει από την Ελλάδα λόγω δυσκολιών με την επένδυση για τις οποίες κατηγορεί την Ελληνική κυβέρνηση.
Η απόφαση αυτή της εταιρίας είναι προφανώς κακό νέο για την Ελλάδα καθώς η εταιρία έχει ήδη επενδύσει πάνω από 3 δισ. ευρώ στη χώρα μας. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στην απώλεια θέσεων εργασίας και φόρων για το ελληνικό δημόσιο. Η διαφωνία της κυβέρνησης με την Καναδική εταιρία μπορεί να απειλήσει τη διαδικασία επικύρωσης της CETA (Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία ΕΕ-Καναδά) από το Ελληνικό κοινοβούλιο. Η συμφωνία CETA έρχεται σε μερική εφαρμογή την επόμενη βδομάδα (21.9.17), μετά από μια δύσκολη πορεία και σημαντικές αντιδράσεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα (κυρίως για το θέμα της προστασίας της φέτας). Για να εφαρμοστεί συνολικά η συμφωνία πρέπει να πάρει έγκριση από όλα τα Ευρωπαϊκά εθνικά κοινοβούλια, συμπεριλαμβανομένου και του Ελληνικού, κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα. Το κείμενο που ακολουθεί εξηγεί τη σχέση της επένδυσης της Eldorado με το θέμα της CETA.
Η ενδεχόμενη αποχώρηση της καναδικής εταιρίας από την Ελλάδα και η απόφασή της στις 11.9.17 να σταματήσει τις εργασίες της, σημαίνει ότι η εταιρία πιθανότατα θα κάνει αγωγή κατά του ελληνικού δημοσίου για απώλεια εσόδων και το κόστος της εγκατάλειψής της επένδυσης. Ήδη κυκλοφορούν φήμες ότι η εταιρία ετοιμάζεται να ζητήσει αποζημίωση ύψους 10 δισ. Η κυβέρνηση από την πλευρά της προσέφυγε σε διαιτησία κατά της εταιρίας στις 14.9.17 αιτούμενη την επανάληψη της τεχνικής μελέτης για την επεξεργασία των προιόντων εξόρυξης. Πού ακριβώς κινούνται αυτές οι διαδικασίες;
Αν και οι λεπτομέρειες ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστές, η διαιτησία που συζητείται θα γίνει με βάση τη συμφωνία μεταξύ της εταιρίας και του δημοσίου και θα αφορά ενδεχόμενη παραβίαση των εκατέρωθεν συμβατικών υποχρεώσεων. Διαιτησίες που προκύπτουν από συμβάσεις γίνονται σε επιτροπές στις οποίες συμμετέχουν ντόπιοι και ξένοι διαιτητές οι οποίοι αποφασίζουν με βάση τη σύμβαση (και τους κανόνες δικαίου που προβλέπει αυτή) αν έχει υπάρξει κάποια παραβίαση των συμφωνηθέντων και πως πρέπει να αντιμετωπισθεί. Αυτές οι διαιτησίες είναι κοινές και ο συνήθης τρόπος να αντιμετωπίζονται προβλήματα που προκύπτουν με μεγάλες επενδύσεις.
Γιατί να ανησυχούμε λοιπόν για ενδεχόμενη αγωγή της Eldorado; Μια συμβατική διαιτησία δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο ένας επενδυτής μπορεί να διαμαρτυρηθεί εκτός του εθνικού δικαστικού συστήματος. Η συνηθισμένη εξωδικαστική διέξοδος για ξένους επενδυτές είναι η διεθνής επενδυτική διαιτησία (Investor State Dispute Settlement) η οποία διαφέρει σημαντικά από αυτή που συζητήσαμε νωρίτερα. Η επενδυτική διαιτησία γίνεται με αναφορά σε διακρατικές συνθήκες που προστατεύουν τα δικαιώματα των επενδυτών και προσφέρουν πολύ ευρύτερες προστασίες από μια απλή εξασφάλιση συμβατικών δικαιωμάτων. Οι διακρατικές συνθήκες επενδύσεων, για παράδειγμα, προστατεύουν εύλογες προσδοκίες κερδοφορίας των επενδυτών με τρόπους που είναι πολύ ευρύτεροι από συγκεκριμένες δεσμεύσεις σε εμπορικές συμβάσεις. Προς το παρόν η Eldorado δεν μπορεί να προσφύγει σε επενδυτική διαιτησία καθώς δεν υπάρχει σχετική σύμβαση μεταξύ της Ελλάδας και του Καναδά. Αυτό θα αλλάξει όμως με την CETA.
Η CETA περιέχει προστασία για τους επενδυτές και προβλέπει διεθνή επενδυτική διαιτησία για την εφαρμογή της. Η προστασία που παρέχεται καλύπτει υπάρχουσες επενδύσεις, όπως αυτή της Eldorado και προβλέπει διεθνή στάνταρ όπως δίκαιη μεταχείριση, απαγόρευση διακρίσεων και ασφάλεια των επενδύσεων. Με λίγα λόγια η CETA θα προσφέρει στους Καναδούς επενδυτές στην Ευρώπη (και την Ελλάδα) μια γκάμα δικαιωμάτων που δεν έχουν προς το παρόν. Η Eldorado ασφαλώς και θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί αυτά τα νέα δικαιώματα σε ενδεχόμενη αγωγή της κατά της Ελλάδος. Γιατί δεν μπορεί να το κάνει τώρα; Ο λόγος είναι ότι η μερική εφαρμογή της CETA από τα τέλη Σεπτεμβρίου δεν εμπεριέχει αυτό το κομμάτι για την προστασία των επενδύσεων. Για να γίνει η συμφωνία συνολικά εφαρμοστέα, πρέπει η CETA να εγκριθεί από όλα τα κοινοβούλια όπως αναφέραμε ήδη.
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα; Αν η κυβέρνηση δεν έρθει σε κάποια συμφωνία με την καναδική εταιρία και παραμείνει σε πορεία ρήξης, τότε θα υπάρξει μεγάλη πίεση στην κυβέρνηση να μην επικυρώσει τη CETA ώστε να μην αποκτήσει ο επενδυτής επιπλέον νομικά όπλα στη μάχη του για αποζημίωση. Από πολιτικής άποψης αυτό μπορεί να είναι και θετικό για την κυβερνητική πλειοψηφία. Ο κύριος Τσίπρας απέτυχε να γίνει ο εμπνευστής μιας αριστερής επανάστασης στην Ευρώπη. Με το να αντισταθεί στην CETA, προσποιούμενος την προστασία της εγχώριας έννομης τάξης, ίσως να διεκδικήσει μια θέση στην ιστορία ως μαχητής της παγκοσμιοποίησης.