Από τον περασμένο Οκτώβριο, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν αμφισβητεί ανοιχτά την αποτελεσματικότητα του ΝΑΤΟ, βάζει φρένο στην διεύρυνση της ΕΕ και ζητά τον σχεδιασμό μιας νέας «στρατηγικής σχέσης» με τη Ρωσία.
Πολλές χώρες παρακολουθούν με προσοχή την νέα διπλωματική «γραμμή» του Μακρόν αλλά λίγες παρακολουθούν τη στάση της Γαλλίας και τις δηλώσεις από το Παρίσι με τόσο ενδιαφέρον όσο η Σερβία.
Για το Βελιγράδι, οποιαδήποτε υπαναχώρηση της Ευρώπης ή του ΝΑΤΟ θα έδινε δυνητικά τη δυνατότητα στη Ρωσία να έρθει και να καλύψει αυτό το κενό δεδομένων των στενών πολιτικών, στρατιωτικών και οικονομικών δεσμών που έχει η Μόσχα με τους Σλάβους, ορθόδοξους «αδελφούς» στη χώρα.
Κάτι τέτοιο είναι φυσικό να προκαλεί ανησυχία στους ηγέτες πολλών χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, οι οποίοι συναντώνται στη Βρετανία την επόμενη εβδομάδα για να συζητήσουν το μέλλον της στρατιωτικής συμμαχίας καθώς τα Βαλκάνια, όπως και οι χώρες της Βαλτικής, μπορούν να θεωρηθούν ως σύνορο κατά της επιρροής της Μόσχας.
«Το ΝΑΤΟ εργάζεται για την προώθηση της σταθερότητας, της ασφάλειας και της συνεργασίας στα Δυτικά Βαλκάνια», δήλωσε αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Οποιαδήποτε εξωτερική παρέμβαση στις εγχώριες δημοκρατικές διαδικασίες είναι απαράδεκτη. Καλούμε τη Ρωσία πράξει αναλόγως».
Ένα πρόσφατο παράδειγμα πιθανής παρέμβασης βέβαια θεωρείται η αποκάλυψη στοιχείων από πλευράς των σερβικών υπηρεσιών πληροφοριών σχετικά με ρώσους κατασκόπους που είχαν επαφές με πρώην ένστολους του σερβικού στρατού.
Ωστόσο, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας απαντώντας σε αυτές τις αποκαλύψεις έκανε λόγο για «προκλήσεις» ενώ ο σέρβος πρόεδρος, Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε πως δεν θα πληγούν οι σχέσεις των δύο χωρών, επισημαίνοντας πως ήταν βέβαιος ότι ο ρώσος ομόλογός του, Βλάντιμιρ Πούτιν δεν είχε σχετική ενημέρωση για αυτές τις ενέργειες.
Σταθερά εκτός ΝΑΤΟ αλλά εντός ΕΕ
Τα «καμπανάκια» για τις εξελίξεις στη περιοχή των Βαλκανίων χτύπησαν περί τα μέσα Οκτωβρίου όταν ο Μακρόν αρνήθηκε να συναινέσει στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας και του Κοσσόβου, γειτονικές χώρες της Σερβίας.
Ο Μακρόν εμφανίζεται όλο και πιο επιφυλακτικός σε ό,τι αφορά την διεύρυνση της ΕΕ υποστηρίζοντας ότι οι ηγέτες των 28 κρατών-μελών θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά την μεγάλη διεύρυνση των τελευταίων 15 ετών, να εκτιμήσουν σε βάθος τον αντίκτυπο της επικείμενης αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου και να επενεξετάσουν με κριτικό πνεύμα τα κριτήρια ένταξης χωρών στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Αν και η Σερβία έχει ήδη ξεκινήσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, τώρα φαίνεται να κλονίζεται από την άρνηση του Μακρόν να ανοίξει τις πύλες της και σε άλλες χώρες.
Την ίδια στιγμή αν και σχεδόν όλες οι γείτονες χώρες της Σερβίας είναι μέλη του ΝΑΤΟ ή πρόκειται να ενταχθούν σε αυτό, εκείνη παραμένει εκτός. Αφοσιωμένη στην δηλωμένη ουδετερότητά της και με τις πληγές από τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς του 1999 να μην έχουν κλείσει.
Συμμετέχει στην δράση «Συνεργασία για την Ειρήνη» του ΝΑΤΟ και σε ασκήσεις της Συμμαχίας αλλά ο στρατός της έχει δεσμούς και με τη Ρωσία η οποία παρέχει τεχνολογία και υποστήριξη. Πρόσφατα μάλιστα η Μόσχα ανέπτυξε στην Σερβία S-400 για εκπαιδευτικούς λόγους. Επίσης, η Ρωσία προμηθεύει τη Σερβία μαχητικά αεροσκάφη, πύραυλοι επιφανείας-αέρα και άλλα όπλα.
Ρωσία η ΕΕ;
Για την ΕΕ το σημαντικότερο πρόβλημα δεν είναι η ίδια η Ρωσία αλλά οι συνθήκες που επικρατούν στη Σερβία και επιτρέπουν την διείσδυση της Μόσχας, όπως αναφέρουν αναλυτές.
«Αυτό που ανησυχεί την ΕΕ δεν είναι τόσο η Ρωσία, αλλά οι συνθήκες που επιτρέπουν στη Ρωσία να έχει επιρροή στη Σερβία. Η έλλειψη κράτους δικαίου, η έλλειψη λογοδοσίας, η διαφθορά» επισημαίνει ο Ντιμιτάρ Μπέτσεφ ειδικός σε θέματα ρωσικής επιρροής στην περιοχή.
«Πρόκειται για τοπικά φαινόμενα αλλά η Ρωσία ξέρει να λειτουργεί σε ένα τέτοιο περιβάλλον και αυτό την ενδυναμώνει».
Κατά την τελευταία αξιολόγησή της Σερβίας, σε ό,τι αφορά την πρόοδο που έχει σημειώσει ανταποκρινόμενη στα κριτήρια που θέτει η ΕΕ, οι Βρυξέλλες επεσήμαναν τις ανησυχίες τους για τα έντονα φαινόμενα διαφθοράς καθώς και για την αποτυχία του Βελιγραδίου να ευθυγραμμιστεί με την ΕΕ όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν στη Ρωσία.
Αν και η Μόσχα δεν διαθέτει τα κεφάλαια της Κίνας και της ΕΕ για επενδύσεις στην περιοχή, εξακολουθεί να έχει σημαντική επιρροή.
Ο Turkstream, ο αγωγός για την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Ουκρανία, θα διέλθει μέσω της Βουλγαρίας και της Σερβίας πριν φτάσει στην Ουγγαρία για να προμηθεύσει Γερμανία, Αυστρία κ.α.
Αυτό καθιστά την Σερβία ιδιαίτερα σημαντική για την ΕΕ αφού θα έχει πλέον τον ίδιο ρόλο με αυτό που είχε η Ουκρανία ως μεταφορέας φυσικού αερίου στην ΕΕ, πριν τις αρνητικές εξελίξεις στην σχέση της με τη Μόσχα.
Ο Μιλαν Καραγκασα, πρώην στρατιωτικός διπλωμάτης και μέλος του Κέντρου Εξωτερικής Πολιτικής του Βελιγραδίου, δεν πιστεύει πάντως πως η Ρωσία έχει «μεγάλα σχέδια» περί στρατηγικής εκμετάλλευσης της Σερβίας αλλά τη βλέπει «ως πιόνι στο μεγάλο παιχνίδι της με τη Δύση».
Σκοπός της Σερβίας είναι η διατήρηση των καλών σχέσεων με την Μόσχα, ο καθησυχαστικός των Βρυξελλών ότι κάνει ό,τι απαιτείται για να γίνει κράτος μέλος της ΕΕ και η αποφυγή συμμαχίας με το ΝΑΤΟ.
Ένας κυβερνητικός αξιωματούχος, ο οποίος δεν θέλησε να κατονομαστεί, σχολίασε πως η Σερβία σκοπεύει να διατηρήσει μια ισορροπία μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. «Καμία χώρα ή διεθνής οργανισμός δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι μας έχει στη σφαίρα επιρροής του», δήλωσε.
Όποια και αν είναι η έκβαση, η Σερβία κινδυνεύει να καταλήξει ένα μικρό κομμάτι σε ένα μεγαλύτερο παιχνίδι γεωπολιτικής που έχει επιταχυνθεί από τότε που ο Μακρόν αμφισβήτησε το ΝΑΤΟ και τις δυνατότητες της ΕΕ.
«Εάν η Δύση αποσυρθεί από την περιοχή η Ρωσία έχει πολλές ευκαιρίες να αποκομίσει πολλά οφέλη από την όλη κατάσταση» σχολιάζει ο Μπετσεφ.
Από την άλλη πλευρά, αν η Σερβία προσχωρήσει στην ΕΕ, ο Μπέτσεφ λέει ότι θα μπορούσε να εξομοιωθεί με την Κύπρο ή την Ουγγαρία, δύο κράτη μέλη που διατηρούν στενούς δεσμούς με τη Μόσχα.
«Η Σερβία θα είναι αδύναμη ή φιλορωσική αν καταλήξει στην ΕΕ, κάτι που δεν είναι κακό αποτέλεσμα ούτε για τη Ρωσία», όπως εκτιμά.