Ήθελα να γράψω για την “Ακρόπολη των Αθηνών”, την ταινία που γυρίσαμε, με τον Ηρακλή Παπαδάκη στην Παραγωγή, τον Φώτη Μεσθεναίο στη φωτογραφία και τον μέγα αρχαιολόγο βέβαια – και Αντιστασιακό- Γιάννη Μηλιάδη, Διευθυντή της Ακρόπολης. (1) Την ταινία πουλήσαμε σ’έναν διανομέα στην Νέα Υόρκη για 15.000 Δολάρια, σημαντικό ποσό το 1961. Η ταινία αυτή για την πλήρη Ιστορία της Ακρόπολης, από τον Βράχο μέχρι τα προπύλαια είναι η πρώτη και η μόνη, απ’ όσο ξέρω, που έχει γίνει μέχρι σήμερα.
Επτά χρόνια αργότερα, επιστρέφοντας από το Φεστιβάλ της Μόσχας στην χουντική εξορία μου τότε στη Γενεύη, στο αεροπλάνο έτυχε να καθίσω δίπλα στον Αμερικανό διανομέα! (Άλλη μια σύμπτωση...). Τί έγινε με την ταινία, τον ρωτάω. Α, την πούλησα σε 1.000 αμερικανικά πανεπιστήμια, μου λέει! Θα εννοούσε και τα κολέγια. Υπολόγισα ότι θα εισέπραξε πάνω από 500.000 δολάρια. (Σημερινά 1.500.000). Αργότερα διάβασα μια πολύ θερμή κριτική για την ταινία μας ενός καθηγητή του Πολυτεχνείο MIT της Βοστώνης σ’ένα αρχαιολογικό περιοδικό. Ο διανομέας μου είχε πει: “Δεν έχω ιδέα από αρχαιολογία. Σου προτείνω να την δείξουμε πρώτα στο επιστημονικό προσωπικό του Metropolitan Museum o Art”. Στο μουσείο μπήκε στην αίθουσα προβολής το σύνολον του επιστημονικού προσωπικού. Και βγήκε με δάκρυα στα μάτια. Ο διανομέας είχε βγάλει το συμβόλαιο ταχύτατα από την τσέπη του και και μ’ έβαλε να το υπογράψω στο πάτωμα!
Αυτό ήταν ένας πρόλογος που μου τον θύμισαν δύο συγκινητικά επεισόδια που έζησα. Το ένα όταν την Σβάστικα, την γερμανική χιτλερική σημαία που βρώμησε την Ακρόπολη την εξαφάνισαν και καθάρισαν τον Ιερό Βράχο δύο λεβέντες, ο Μανόλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας.
Υπάρχουν ήρωες που δεν πρέπει να πεθαίνουν ποτέ. Αλλά ο Απόλλων δεν ακούει και μας πληγώνει αφήνοντας τους να μας εγκαταλείψουν. Ιδού και το δεύτερο επεισόδιο, που αυτό έχει μια ύψιστη σχέση με την Ακρόπολη και που συνδέεται με το πρώτο. Εκείνο το καλοκαίρι μάς είχαν προσκαλέσει στο Φεστιβάλ του Κινηματογράφου της Μόσχας εμένα και την ταινία μου «Πρόσωπο με Πρόσωπο, την βραβευμένη στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και απαγορευμένη από την Χούντα. Της έγινε μια θερμή υποδοχή από τους Ρώσους κινηματογραφικούς δημιουργούς, πράγμα που με έκανε να ζητήσω από την Σοβφιλμ, Σοβεξπορτ – δεν θυμάμαι πώς την λέγανε - να την αγοράσει. Χαμένος κόπος. “Οι Σοβιετικοί πολίτες δεν ξέρουν από τέχνη και δεν αγαπούν τις φεστιβαλικές ταινίες” μου είπαν. Δεν ντρέπεστε να μιλάτε έτσι για τους συμπολίτες σας, τους είπα. Και ποιοι είναι όλοι αυτοί που γεμίζουν τις τρεις αίθουσες του Φεστιβάλ και οι άλλοι που είναι απέξω και παρακαλούν να αγοράσουν από τους θεατές το εισιτήριό τους όσο-όσο;
Τέλος πάντων. Έρχεται η ώρα να επιστρέψω στη Γενεύη και ζητάω να με πάει ένα αυτοκίνητο του φεστιβάλ στο αεροδρόμιο. Στο δρόμο, με ρωτάει ο σοφέρ από πού είμαι. «-Ελληνας», |του λέω.
-Μανόλης Γλέζος! φωνάζει.
Δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Ανεβαίνει μαζί μου στον όροφο όπου γίνεται ο έλεγχος των διαβατηρίων. Μπροστά στον γκισέ περιμένει μια ουρά 40 μέτρων, οι περισσότεροι
Χολυγουντιανοί. Ο σοφέρ σκύβει, κάτι λέει στον αστυνομικό που σφραγίζει τα διαβατήρια και ο αστυνομικός σφραγίσει αμέσως το δικό μου. Ποιος ξέρει τι του είπε. Μπορεί και να του είπε ότι είμαι ο Μανόλης Γλέζος! Και γλύτωσα την ουρά. Στην οποία περίμενε και ο διανομέας μου της «Ακρόπολης»!
ΚΑΤΟΧΗ. 30 Μαΐου 1941.
Οι Γερμανοί δεν είχαν ακόμα εισβάλει στη Ρωσία.. Λίγο μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα. Εκείνο το πρωί, η σημαία τους που βρώμιζε την Ακρόπολη είχε μυστηριωδώς εξαφανιστεί. Την είχαν απαγάγει δύο Έλληνες φοιτητές. Που είχαν ανεβεί νύχτα στην Ακρόπολη. Από μια διέξοδο στον Βράχο που οδηγούσε στα Αναφιώτικα. Στη μέση της στοάς είναι μια γούρνα με νερό. Για κάποια τελετή για τον Ποσειδώνα. Τα δύο παιδιά κατέβασαν την σημαία και άφησαν τα δακτυλικά τους αποτυπώματα στο κοντάρι για να μήν ενοχοποιηθούν οι Έλληνες φύλακες του βράχου, Κατέβηκαν στη στοά, έκοψαν ένα κομμάτι από την σημαία για ... σουβενίρ, την πέταξαν στη γούρνα να την φάει ο Ποσειδώνας και κατέβηκαν στα Αναφιώτικα.
Ο Μανόλης μου τα είπε στην ταινία μου για τον Εμφύλιο(2). Μου είπε και κάτι άγνωστο. Μετά την Βάρκιζα, οι αεροπόροι, κι’ ένα μεγάλο μέρος των στρατευσίμων είχαν προτείνει στους υπεύθυνους της Αριστεράς να γίνει μια επανάσταση με ευκαιρία την παρέλαση της 25ης Μαρτίου αλλά η Αριστερά δεν το δέχτηκε.
Ο Αντώνης Μοσχοβάκης, κριτικός κινηματογράφου στην «Αυγή» μου είπε πως επρόκειτο να είναι μαζί τους στην επιχείρηση της σημαίας αλλά δίστασε την τελευταία στιγμή. Πήγε να δει νωρίς το πρωί αν έφυγε η σημαία. «Μου δώσαν πάντως κι’ εμένα ένα κομμάτι από την σημαία.
Αυτό που παραβλέπεται εντελώς, όσο και αν μοιάζει παράξενο είναι ο πατριωτισμός. Μέλη της ΟΚΝΕ (κομμουνιστική νεολαία) και οι δύο, θα έπρεπε κανονικά να σεβαστούν την Γερμανο-Ρωσική Συμφωνία Ρίμπεντροπ - Μόλοτοφ την οποία κανένα κομμουνιστικό κόμμα δεν απαρνήθηκε. Εκτός από τον Γλέζο και τον Σάντα και μερικούς Γάλλους πατριώτες. Ο Χίτλερ βλέπετε δεν είχε ακόμα εισβάλει στη Ρωσία. Το 1939 η Κυβέρνηση Νταλαντιέ είχε ήδη κηρύξει παράνομο το ΚΚ Γαλλίας γιατί υποστήριζε την Γερμανο-Ρωσική Συμφωνία. Και στη Γερμανική Κατοχή το ΚΚ Γαλλίας συζητούσε με τους Γερμανούς την άρση της Απαγόρευσης του Νταλαντιέ. Όταν ο Γλέζος και ο Σάντας κατέβαζαν την σβάστικα και μερικοί Γάλλοι πατριώτες περνούσαν στην Αντίσταση αγνοώντας τις εντολές. Στη συνέχεια οι δύο δικοί μας ήρωες πέρασαν στην Εθνική Αντίσταση, στου ΕΑΜ των Νέων, στην ΕΠΟΝ και ο Σάντας στο αντάρτικο.
Αιωνία τους η Μνήμη.
1.Ντοκιμαντέρ «Η Ακρόπολις των Αθηνών»
2.Ντοκιμαντέρ του Ρ. Μανθούλη «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος»