Ο Γιώργος (ας τον ονομάσω έτσι για να προστατεύσω την ταυτότητά του) είναι νεκρός. Στα 36 του χρόνια «έφυγε» μετά από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ουσιών και λανθασμένου συνδυασμού. Παρόλο που οι έμπειροι χρήστες θεωρούν τους εαυτούς τους ως «χημικούς – φαρμακοποιούς» που γνωρίζουν τι και πόσο πρέπει να πάρουν για να έχουν το αποτέλεσμα που χρειάζονται (όταν βέβαια έχουν τα χρήματα για να κάνουν επιλογές), ο Γιώργος το τελευταίο διάστημα ήταν εξαιρετικά αμελής. Είχε ξαναπέσει στο παρελθόν σε κώμα, είχε ξαναζήσει τρομακτικές καταστάσεις υπό την επήρεια ακραίου συνδυασμού ουσιών, αλλά πλέον έδειχνε να μην τον τρομάζει τίποτα…
Ο Γιώργος ήταν «ψυχούλα». Ήταν αδύνατον να μην τον συμπαθήσεις από την πρώτη γνωριμία. Γι αυτό και είχε πολλούς φίλους. Γλυκομίλητος, κοινωνικός, δοτικός, με μεγάλη ενσυναίσθηση για τα προβλήματα των άλλων, αφοπλιστικά «αθώος» και «ανοιχτός», μπορούσε από την πρώτη σας συνάντηση να σου πει για μια εμπειρία που είχε μόλις ζήσει («ντροπιαστική» ίσως για τον μέσο όρο της κοινωνίας) για να σε «τσεκάρει» αν θα τον αποδεχθείς όπως είναι ή θα γίνεις επικριτικός και θα απομακρυνθείς από κοντά του… Πώς να απομακρυνθείς όμως από μια «ψυχούλα»;
Ο Γιώργος είχε ζήσει μία συντριπτικά τραυματική εμπειρία ως παιδί, που δεν κατάφερε ποτέ να διαχειριστεί. Η οικογένειά του είχε προσπαθήσει με ειδικούς να τον βοηθήσει μέχρι ενός σημείου, αλλά δεν έδειχνε να τα καταφέρνει. Τελικά, δεν τον απέκοψε τυπικά, αλλά τον απομάκρυνε από κοντά της…
Ο Γιώργος είχε παγιδευτεί στο παιδικό του τραύμα και αντί να χτίσει δυνάμεις για να το αφήσει πίσω, παραδινόταν στην επανάληψη του. Λες και επεδίωκε να κρατήσει την πληγή ανοιχτή. Ακόμα και όταν άθλιοι άνθρωποι τον εκμεταλλεύτηκαν πριν από μερικούς μήνες με τον πιο σαδιστικό τρόπο, δεν κατάφερε να πει «στοπ, ως εδώ! Δεν αξίζει στον εαυτό μου άλλος πόνος», συνέχιζε στον φαύλο κύκλο της παράδοσης στην τύχη, την καθημερινότητα που κινείται ανάμεσα στον πόνο, την ευκαιριακή ανακούφιση με τη χρήση ουσιών, και την ισορροπία μεταξύ ζωής και θανάτου…
Το πένθος σε απώλειες όπως του Γιώργου είναι ιδιαίτερο. Πρώτα έρχεται το σοκ στους φίλους του, που είναι επίσης χρήστες. Η οικογένεια θα κατηγορήσει τις «κακές παρέες» (πόσο αφελής αυταπάτη!). Οι φίλοι ίσως να τα βάλουν με τα «σκατά» που τους πασάρουν οι προμηθευτές. Δεν θα αργήσει όμως η αποδοχή: ο Γιώργος ήξερε τι έκανε. Ήταν χρόνια χρήστης. Είχε δει ανθρώπους να πεθαίνουν δίπλα του. Ίσως, στην πραγματικότητα να μην άντεχε άλλο το «παιχνίδι». Και έριξε μόνος του τη «λευκή πετσέτα».
Κάποιοι θα γράψουν με μαρκαδόρο ή θα χαράξουν το όνομά του και την ημερομηνία θανάτου του σε έναν τοίχο, εκεί που σύχναζε. Γιώργος RIP. Να τον θυμίζει. Και να θυμίζει σε όλους το τέλος. Που μπορεί να βρίσκεται στην επόμενη γωνία…
Εθισμός και Εξάρτηση
Η εξάρτηση δεν είναι επιλογή που κάνει κάποιος.
Δεν είναι ηθικό παράπτωμα.
Δεν είναι έλλειψη ήθους.
Δεν είναι αδυναμία χαρακτήρα.
Δεν είναι αποτυχία της θέλησης (όπως το βλέπει μεγάλο μέρος της κοινωνίας)
Δεν είναι μία κληρονομική διανοητική ασθένεια (όπως το βλέπει μέρος της ιατρικής κοινότητας).
Στην πραγματικότητα είναι απλώς η αντίδραση στον ανθρώπινο πόνο.
Ο Ουγγρό-Καναδός καθηγητής dr.Gabot Mate, συγγραφέας του βιβλίου «Στο Βασίλειο των Πεινασμένων Φαντασμάτων: Στενές Επαφές με την Εξάρτηση», σε μία πρόσφατη «κατάθεση ψυχής» για τις αλλεπάλληλες αποτυχίες της πόλης του Βανκούβερ στον Καναδά να αντιμετωπίσει το πιο μεγάλο γκέτο ναρκωτικών στον κόσμο, που βρίσκεται στην παλαιά πόλη, λέει μεταξύ άλλων:
«Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που προσέγγισα στο γκέτο είχαν υποστεί σοβαρά τραύματα ως παιδιά. Όλες οι γυναίκες είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά. Όλοι οι άνδρες είχαν τραυματιστεί – κάποιοι από αυτούς σεξουαλικά, άλλοι σωματικά, συναισθηματικά ή είχαν παραμεληθεί…
Μετά από 12 χρόνια δουλειάς στο πεδίο με αυτούς τους ανθρώπους, πιστεύω ότι η εξάρτηση δεν είναι επιλογή ή ασθένεια, αλλά μια προσπάθεια απόδρασης του ανθρώπου από τον πόνο που υποφέρει. Έστω και προσωρινή. Δεν είναι η εξάρτηση το πρόβλημά τους.
Το πρόβλημά τους είναι ο συναισθηματικός πόνος που δεν ξέρουν πως να διαχειριστούν. Η εξάρτηση γίνεται απόπειρα αντιμετώπισης, επειδή δεν έχουν τα εργαλεία ή την εσωτερική δύναμη (δεν επικρίνω κανέναν) να δώσουν πραγματική λύση στην πηγή του πόνου τους και όχι απλώς να τον αναβάλουν για λίγο με τη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών».
» Γιατί οι άνθρωποι κάνουν χρήση ουσιών; Γιατί εξαρτώνται από τη λήψη ουσιών; Επειδή έχουν βαθειά συναισθηματικά προβλήματα, για το οποία δεν έχουν τα μέσα, ώστε να τα λύσουν μόνοι τους. Γι αυτό κάνουν χρήση.
» Η ιατρική επιστήμη έχει κάνει ελάχιστα για να μελετήσει το τραύμα. Δεν μιλάμε και δεν μελετάμε το τραύμα, δεν κάνουμε λόγο για τον αντίκτυπο που έχει στον εγκέφαλο, στην προσωπικότητα, στη συναισθηματική ζωή του ανθρώπου, ακόμα και στη φυσική του κατάσταση. Οι ψυχίατροι εκπαιδεύονται στο βιολογικό μοντέλο της ψυχιατρικής που καταλήγει σε «βλάβες» και «ασθένειες» που αντιμετωπίζονται με μερικά χάπια. Οι ψυχίατροι στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουν πως να αντιμετωπίσουν τον συναισθηματικό πόνο και τις καταβολές του…
» Πολλοί ειδικοί θα προσπαθήσουν να σου λύσουν το πρόβλημα επιχειρώντας να αλλάξουν απλώς τη συμπεριφορά σου, αντί να ρωτήσουν «από που ήρθε αυτή η συμπεριφορά; Τι κουβαλάς ακόμα μέσα σου, που σε κάνει να συμπεριφέρεσαι έτσι; Πώς θα σε βοηθήσω να βρεις τη λύση σε αυτό που έχεις μέσα σου; Η πραγματική θεραπεία συμβαίνει όταν βρεις αυτό που συμβαίνει μέσα στον άνθρωπο και όχι απλώς στη συμπεριφορά του. Ίσως να μην υπάρχει καν στην πραγματικότητα θεραπεία. Αλλά μόνο η καθοδήγηση για να βρει ο καθένας και η καθεμία τη θεραπεία, όταν τεθούν οι σωστές ερωτήσεις…».
Στην ελληνική κοινωνία η συζήτηση για το θέμα του εθισμού και της εξάρτησης δεν έχει φτάσει ποτέ σε τέτοιο βάθος. Οι αρχές, οι φορείς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κρατούν το θέμα «χαμηλά» γιατί δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις και δεν είναι καθόλου «βολικό» να θέτεις στην κοινωνία θέματα που χρειάζονται εμπλοκή όλων για την αντιμετώπισή τους, χρειάζεται να αλλάξουν κατεστημένα στερεότυπα και νοοτροπίες, χρειάζεται ενσυναίσθηση, πραγματική αγάπη για τους ανθρώπους και αλληλεγγύη στην πράξη. Χρειάζεται κινητοποίηση. Παρουσία δίπλα στους ανθρώπους που πονάνε. Νοιάξιμο.
Υ.Γ. Ένιωσα την ανάγκη να γράψω αυτές τις γραμμές στη μνήμη του «Γιώργου» και περισσότερο ως κάποια (ασήμαντη ίσως) στήριξη στους φίλους του που πενθούν.
Υ.Γ. Γνωρίζω ότι κάποιοι έχουν επιχειρήσει να με χαρακτηρίσουν «εχθρό» των εθισμένων και «εχθρό» λύσεων για τον εθισμό που οι ίδιοι θεωρούν «μεσσιανικές». Ίσως να φταίω εγώ. Να μην κατάφερα να εξηγήσω κάθαρα τις απόψεις μου και να μεταχειρίστηκα αμφιλεγόμενους τρόπους (πάντα όμως με προστασία των προσωπικών δεδομένων) για να σπάσει η σιωπή, η αδιαφορία και η απάθεια της κοινωνίας για το θέμα.
Συνεχίζω να υποστηρίζω με πάθος ότι η εξάρτηση δεν μπορεί να λυθεί με σιωπή, «εξευγενισμό», δημιουργία «γκέτο-λιμανιών» ή λήψη αποφάσεων χωρίς την κοινωνία. Η κοινωνία είναι ο πρωταγωνιστής και ο βασικός μέτοχος κάθε λύσης. Ειδάλλως δεν υπάρχει λύση. Ούτε καν μείωση της βλάβης.