Δύο 24ωρα πριν την 8η Μαρτίου και την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναικάς αλλά και σε μια περίοδο κατά την οποία διεξάγεται μια πολύ έντονη δημόσια συζήτηση για τον νομικό ορισμό του βιασμού, το Υπ.Δικαιοσύνης έδωσε στη δημοσιότητα και προς διαβούλευση το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα. Θα έλεγε κανείς πως στην περίπτωση του επίμαχου άρθρου 336 θα είχαμε μια διατύπωση προς την κατεύθυνση που συζητούν πολλές χώρες σήμερα. Δηλαδή θα βλέπαμε μια διατύπωση που εξυπηρετεί περισσότερο την απονομή Δικαιοσύνης, προστατεύει τα θύματα και ενθαρρύνει την καταγγελία σεξουαλικών επιθέσεων.
Η έκπληξη όμως σε ό,τι αφορά την τροποποίηση του άρθρου 336 που εστιάζει στον νομικό ορισμό του βιασμού, ήταν μάλλον αρνητική. Αυτό όχι μόνο γιατί δεν ικανοποιείται το αίτημα υιοθέτησης ενός ορισμού που απαιτεί τη συναίνεση στην σεξουαλική πράξη αλλά γιατί, όπως φαίνεται, η νέα διατύπωση είναι χειρότερη από την ισχύουσα.
Σήμερα ο ελληνικός ποινικός κώδικας, και το επίμαχο άρθρο ορίζει ως βιασμό την συνουσία η οποία προκύπτει μετά από εξαναγκασμό με τη χρήση σωματικής βίας ή την απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου. Ο ορισμός αυτός όμως αγνοεί το γεγονός ότι πολλοί βιασμοί γίνονται χωρίς τη χρήση βίας, αλλά και χωρίς να έχει δοθεί ελεύθερη και εκούσια συναίνεση.
Η αλλαγή η οποία προτείνεται, όπως σχολιάζει το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας έρχεται να «περιορίσει τις περιπτώσεις της “απειλής σπουδαίου και άμεσου κινδύνου”, μόνο σε εκείνες που αφορούν “απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας”. Με αυτόν τον τρόπο, οριοθετείται ακόμη περισσότερο η έννοια της απειλής (ως αποκλειστικά σωματικής), και κλείνει οποιοδήποτε περιθώριο διαφορετικής ερμηνείας».
Σημειώνεται πως η οργάνωση έχει ξεκινήσει εκστρατεία και συλλογή υπογραφών ώστε στο πλαίσιο της διαδικασία τροποποίησης του άρθρου ώστε ο νέος ορισμός για τον βιασμό να γίνεται βάσει της απουσίας συναίνεσης στη σεξουαλική πράξη.
Και φυσικά καλεί όλους και όλες μας να υπογράψουμε την σχετική έκκληση προς τον Υπουργό Δικαιοσύνη
4 ιστορίες βιασμού
Μάλιστα αυτές τις μέρες έδωσε στη δημοσιότητα και τέσσερα βίντεο σε σκηνοθεσία της Μαρίνας Δανέζη τα οποία αφηγούνται ισάριθμες ιστορίες βιασμού, υπό διαφορετικές, αλλά πολύ «συνηθισμένες» συνθήκες. Τα βίντεο αυτά αναδεικνύουν κάποια βασικά στοιχεία για τον βιασμό, και τη σημασία να τοποθετηθεί η συναίνεση στο επίκεντρο του ορισμού της.
Ο βιασμός δεν είναι ένα εξωπραγματικό και σπάνιο έγκλημα, που συμβαίνει κάπου αλλού. Οι βιαστές δεν είναι «τέρατα» με δυο κεφάλια - είναι καθημερινοί άνθρωποι, συχνά γνωστοί των θυμάτων, στο εργασιακό, οικογενειακό, φιλικό, συντροφικό περιβάλλον.
Αν μια γυναίκα δεν βρίσκεται σε θέση ή σε συνθήκες που να μπορεί να εκφράσει τη συναίνεσή της, με βάση την ελεύθερη θέλησή της και ως συνειδητή επιλογή, τότε δεν πρόκειται για σεξ, αλλά για βιασμό.
Σε πάρα πολλές περιπτώσεις βιασμού, δεν ασκείται ή δεν μπορεί να αποδειχθεί άμεση σωματική βία, με τις πολύ περιοριστικές (και βασανιστικές για το θύμα) διαδικασίες που απαιτούνται. Δεκάδες έρευνες και η πραγματική ζωή αποδεικνύουν ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι γυναίκες παγώνουν, φοβούνται, δεν αντιστέκονται, δε φέρουν σημάδια βίας.
Τι ισχύει σήμερα στη χώρα μας
Πέραν του προβληματικού άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα η ελληνική νομοθεσία έρχεται σε αντίθεση με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και τις δεσμεύσεις της χώρας σε αυτά, και συγκεκριμένα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Η σύμβαση αυτή του 2011 τέθηκε σε υποχρεωτική ισχύ για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ το 2014, επικυρώθηκε από την Ελλάδα τον Μάρτιο του 2018, χωρίς ωστόσο να τροποποιήσει αναλόγως τον νομικό ορισμό του βιασμού.
Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας για τη σχετική νομοθεσία στις χώρες της Ε.Ε., επικρατεί η ατιμωρησία και η κουλτούρα κατηγορίας των θυμάτων του βιασμού. Η ίδια πραγματικότητα χαρακτηρίζει και την Ελλάδα, στην οποία συμβάλλει και ο νομικός ορισμός του βιασμού.
Βάσει στοιχείων που διαθέτει η Διεθνής Αμνηστία, «ο βιασμός είναι ανεξέλεγκτος στην Ευρώπη και την Ελλάδα» καθώς «1 στις 20 γυναίκες άνω των 15 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί βιασμό - περίπου 9 εκατομμύρια γυναίκες - ενώ 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής βίας».
Ωστόσο, όπως τονίζεται, σε πολλές περιπτώσεις η απόδοση δικαιοσύνης για τις υποθέσεις βιασμού απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Ο βιασμός στην Ελλάδα
Επιπλέον, η εκτεταμένη έλλειψη διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων για την έμφυλη βία στην Ελλάδα δυσχεραίνει την κατανόηση του μεγέθους του προβλήματος και την αντιμετώπισή του, ενώ τα στοιχεία που υπάρχουν δεν παρέχουν τη συνολική εικόνα, εξαιτίας του χαμηλού ποσοστού καταγγελιών.
Στο μεταξύ, από τις 31 χώρες της Ευρώπης μόνο 8 έχουν θεσπίσει τη νομοθεσία τους για τον βιασμό στη βάση της συναίνεσης. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν νομικά ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός ενώ η ατελής νομοθεσία και η επικίνδυνη κουλτούρα κατηγορίας των θυμάτων διαιωνίζουν την ατιμωρησία σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι δε «έρευνες δείχνουν επανειλημμένα ότι πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι δεν πρόκειται για βιασμό όταν το θύμα είναι μεθυσμένο, όταν φοράει αποκαλυπτικά ρούχα ή όταν δεν αντιστέκεται» σχολιάζει η Anna Błuś, ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στη Δυτική Ευρώπη. «Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός, τελεία και παύλα. Μέχρις ότου οι κυβερνήσεις εναρμονίσουν τις νομοθεσίες τους με αυτό το απλό γεγονός, οι δράστες του βιασμού θα συνεχίσουν να διαφεύγουν, με τα εγκλήματά τους να παραμένουν ατιμώρητα».
Δείτε εδώ την έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με τη νομοθεσία για τον βιασμό στις χώρες της Ε.Ε.
Τι είναι η συναίνεση στο σεξ;
Για να κάνετε σεξ, οφείλετε να γνωρίζετε πως το ίδιο επιθυμεί και το άτομο για το οποίο ενδιαφέρεστε.
Μερικοί ρωτούν αν πρέπει να υπογράψουν συμβόλαιο για να κάνουν σεξ. Η απάντηση είναι όχι. Πρέπει απλά να επικοινωνούν με τον/την σύντροφό τους και να διασφαλίζουν ότι όλες οι σεξουαλικές δραστηριότητες που γίνονται συμβαίνουν με αμοιβαία συναίνεση.
Η σεξουαλική συναίνεση πρέπει να αποτελεί εθελοντική και ελεύθερη επιλογή για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Το να παραμείνεις σιωπηλός/ή ή να μην πεις όχι δεν είναι το ίδιο με τη συναίνεση.
Ένας γενικός κανόνας είναι: Σε περίπτωση αμφιβολίας, ρωτήστε. Εάν εξακολουθεί να υπάρχει αμφιβολία, σταματήστε.
Δεν είναι ντροπιαστικό να ρωτήσετε, και δεν πρέπει να προχωρήσετε εκτός αν το άλλο πρόσωπο συναινέσει.
Αν κάποιος/α κοιμάται ή είναι αναίσθητος/η, αυτό το άτομο δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να συναινέσει σε οποιοδήποτε είδος σεξουαλικής δραστηριότητας.