Αν έχουμε περάσει τζετ λαγκ ή είμαστε ξενυχτισμένοι προτού πάμε κατευθείαν δουλειά ή σχολείο, πιθανώς γνωρίζουμε πώς είναι. Ίσως δυσκολευτήκαμε να εστιάσουμε εκείνη τη μέρα, είμασταν πιο ευερέθιστοι και ξεχασιάρηδες από ό,τι συνήθως, ή απλά νιώθαμε διανοητικά κουρασμένοι.
Η ομίχλη του εγκεφάλου, ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει συναισθήματα ψυχικής ασάφειας, επηρεάζει τον καθένα διαφορετικά. Και ενώ υπάρχουν πολλές παθήσεις που είναι γνωστό ότι προκαλούν εγκεφαλική «ομίχλη», η Covid-19 φαίνεται να έχει μοναδικό και σοβαρό αντίκτυπο στην ικανότητα ορισμένων ανθρώπων να σκέφτονται καθαρά.
Οι επιστήμονες μόλις αρχίζουν να καταλαβαίνουν πώς η Covid επηρεάζει τον εγκέφαλο, αλλά όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι ακόμη και οι ήπιες έως μέτριες λοιμώξεις από κορονοϊό μπορούν να προκαλέσουν εγκεφαλική βλάβη και να δημιουργήσουν προβλήματα με τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την «εκτελεστική» λειτουργία.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η «ομίχλη» του εγκεφάλου υποχωρεί φυσικά μέσα σε λίγες εβδομάδες, αλλά μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν χρόνια εγκεφαλική «ομίχλη» που επιμένει για μήνες, ίσως και χρόνια. Επειδή η Covid είναι μια σχετικά ακόμα καινούργια ασθένεια, δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο μπορεί να διαρκέσει.
Ας δούμε τι γνωρίζουμε για την εγκεφαλική «ομίχλη» που σχετίζεται με την Covid και πώς να την αντιμετωπίσουμε:
Γιατί η Covid δημιουργεί εγκεφαλική «ομίχλη»;
Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που σχετίζονται με την υγεία και λοιμώξεις που είναι γνωστό ότι προκαλούν «ομίχλη» στον εγκέφαλο. Η σήψη προκαλεί φλεγμονώδεις αλλαγές στον εγκέφαλο που επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία και την προσοχή, και η «ομίχλη» του εγκεφάλου είναι ένα ενδεικτικό σύμπτωμα της νόσου του Lyme και του καρκίνου που αντιμετωπίζεται με χημειοθεραπεία (μπορεί να έχουμε ακούσει για τον «χημειοεγκέφαλο»). Ακόμη και μερικοί άνθρωποι που προσβάλλονται από γρίπη αναπτύσσουν εγκεφαλική «ομίχλη» - κάτι που έχει ονομαστεί «εγκέφαλος γρίπης».
Υπάρχει κάτι μοναδικό σχετικά με την «ομίχλη» εγκεφάλου που έρχεται με την Covid, σύμφωνα με τον Τζέιμς Τζιορντάνο, καθηγητή νευρολογίας και βιοχημείας στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν. Με τις περισσότερες από τις, εκτός Covid, καταστάσεις, η «ομίχλη» του εγκεφάλου συνήθως υποχωρεί όταν η λοίμωξη εξαφανιστεί ή η θεραπεία σταματήσει.
Η Covid, ωστόσο, φαίνεται να προκαλεί μια πολύ πιο έντονη και μερικές φορές μακροχρόνια, εκτεταμένη φλεγμονώδη επίδραση - και η «ομίχλη» του εγκεφάλου μπορεί να επιμείνει για εβδομάδες ή μήνες.
Η «ομίχλη» εγκεφάλου που βιώνουν οι άνθρωποι με Covid μακράς διαρκείας είναι πιθανότατα αποτέλεσμα άμεσων και έμμεσων φλεγμονωδών επιδράσεων στον εγκέφαλο, όπως λέει είπε ο Τζιορντάνο.
Τώρα γνωρίζουμε ότι η Covid μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να προκαλέσει μια μαζική φλεγμονώδη απόκριση που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη βλάβη στους ιστούς σε όλο το σώμα. Τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι ο κορoνοϊός μπορεί να μολύνει άμεσα κύτταρα μέσα και γύρω από τον εγκέφαλο, δημιουργώντας μια φλεγμονώδη απόκριση στον ίδιο τον εγκέφαλο. Επιπλέον, ακόμη και όταν η λοίμωξη εξαφανιστεί, οι φλεγμονώδεις αποκρίσεις μέσα και γύρω από τον εγκέφαλο μπορεί να επιμείνουν και να προκαλέσουν προβλήματα με τη γνωστική λειτουργία, τη συμπεριφορά και τη λειτουργία. Υπάρχει επίσης μια θεωρία ότι ο ιός μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε ορισμένους ασθενείς και να προκαλεί συνεχή συμπτώματα.
Σε νωρίτερο στάδιο της πανδημίας, οι ερευνητές υποψιάζονταν ότι η Covid μακράς διαρκείας ήταν ως επί το πλείστον συνέπεια σοβαρών λοιμώξεων, αλλά μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature αυτόν τον μήνα διαπίστωσε ότι ακόμη και ήπιες έως μέτριες περιπτώσεις Covid μπορούν να βλάψουν τον εγκέφαλο και να προκαλέσουν έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών.
«Τώρα βλέπουμε πραγματικά φλεγμονώδεις αλλαγές στον εγκέφαλο και αυτές οι φλεγμονώδεις αλλαγές διαταράσσουν τη λειτουργική ”αρχιτεκτονική” του τρόπου με τον οποίο οι κόμβοι και τα δίκτυα του εγκεφάλου λειτουργούν για τον έλεγχο ορισμένων πτυχών της γνώσης και της συμπεριφοράς», λέει ο Τζιορντάνο.
Η «ομίχλη» εγκεφάλου διαφέρει από άτομο σε άτομο
Μια διάγνωση Covid δεν σημαίνει ότι σίγουρα θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε εγκεφαλική «ομίχλη». Πολλοί άνθρωποι θα ξεπεράσουν την μόλυνση και θα επανέλθουν αμέσως. Κάποια θα βελτιωθούν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Σε άλλους, ωστόσο, η «ομίχλη» του εγκεφάλου επιμένει - και περιστασιακά, μπορεί να γίνει χρόνια και εξουθενωτική.
«Αυτό είναι πραγματικά ένα από τα συναρπαστικά πράγματα σχετικά με αυτόν τον ιό: Κάθε σώμα στο οποίο εισέρχεται, μπορεί να επηρεάσει τόσο διαφορετικά», δηλώνει ο δρ. Μιλ Ετιέν, αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας και ιατρικής στο Ιατρικό Κολλέγιο της Νέας Υόρκης.
Αυτό καθιστά πολύ δύσκολο να προβλέψουμε ποιος θα αναπτύξει εγκεφαλική «ομίχλη». Η ηλικία φαίνεται να παίζει ρόλο, καθώς οι ηλικιωμένοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν γνωστικά προβλήματα μετά την Covid σύμφωνα με τον Τζιορντάνο. Αλλά ακόμη και μερικοί νέοι, κατά τα άλλα υγιείς άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί με Covid έχουν βρεθεί να παλεύουν με την ομίχλη του εγκεφάλου.
«Δεν χρειάζεται να έχουμε αναπτύξει μια σοβαρή ασθένεια με Covid για να παρουσιάσουμε αυτό το, μακράς διαρκείας, σύνδρομο Covid», λέει ο Ετιέν.
Ο Τζιορντάνο αναφέρει ότι τα συγκεκριμένα συμπτώματα της «ομίχλης» εγκεφάλου ομίχλης διαφέρουν επίσης από άτομο σε άτομο. Μερικοί άνθρωποι αισθάνονται κόπωση μετά από την παραμικρή σωματική ή πνευματική προσπάθεια.
«Δεν είναι μόνο ότι αισθάνονται κουρασμένοι. κυριολεκτικά νιώθουν ότι δεν μπορούν να το κάνουν πια - με άλλα λόγια, πρέπει να σταματήσουν να κάνουν οτιδήποτε και απλώς να ξεκουραστούν», λέει ο Τζιορντάνο.
Η ομίχλη του εγκεφάλου μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα βραχυπρόθεσμης μνήμης και προβλήματα με το multitasking (ταυτόχρονη εκτέλεση πολλών ενεργειών). Ορισμένα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο να συγκεντρωθούν ή να εμείνουν σε μια εργασία και άλλοι θα αντιμετωπίσουν προβλήματα συντονισμού ή θα γίνουν συναισθηματικά ασταθείς. Οι αισθητηριακές αλλαγές - όπως, κυρίως, η όσφρηση και η γεύση - εμπίπτουν επίσης στην ομπρέλα της «ομίχλης» του εγκεφάλου.
Ο Ετιέν, ο οποίος θεραπεύει τακτικά ασθενείς με Covid-19 που παρουσιάζουν «ομίχλη» εγκεφάλου, λέει ότι έχει δει ενήλικες υψηλής λειτουργικότητας ξαφνικά να παλεύουν με την εκτέλεση πολλαπλών εργασιών και την συγκέντρωση. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η ομίχλη του εγκεφάλου μπορεί να τους κοστίσει τα προς το ζην, προσθέτει.
Ιδού πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την, προκαλούμενη από την Covid- 19, «ομίχλη» εγκεφάλου
Τις περισσότερες φορές, η «ομίχλη» εγκεφάλου θα εξαφανιστεί με φυσικό τρόπο με την πάροδο του χρόνου, λέει ο Ετιέν. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που μολύνθηκαν νωρίς στην πανδημία του κορονοϊού και συνεχίζουν, δύο χρόνια αργότερα, να αντιμετωπίζουν «ομίχλη» του εγκεφάλου.
Εάν έχουμε παλέψει με την «ομίχλη» του εγκεφάλου μετά την Covid, ας προσπαθήσουμε να παραδεχτούμε ότι την έχουμε και να αναγνωρίσουμε τον αντίκτυπό της στην καθημερινή μας λειτουργία και ποιότητα ζωής, συμβουλεύει ο Τζιορντάνο. Ας συμβουλευτούμε ένα γιατρό και να είμαστε συγκεκριμένοι για το πώς μας φαίνεται η εγκεφαλική ομίχλη. Με αυτόν τον τρόπο θα βοηθήσουμε τον γιατρό μας να αναπτύξει ένα προσαρμοσμένο σχέδιο θεραπείας που θα βοηθήσει να μετριαστούν οι συγκεκριμένες επιπτώσεις που αντιμετωπίζουμε. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συνιστώνται φάρμακα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
Αν και μπορεί να είναι δύσκολο για τα άτομα που εμφανίζουν πιο μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα στις γνωστικές τους λειτουργίες, ας προσπαθήσουμε να παραμείνουμε σωματικά δραστήριοι και να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας ενεργό με αναρρωτικές νοητικές εργασίες... (ας σκεφτούμε: παίζοντας παιχνίδια ή κάνοντας σημειώσεις, λίστες και υπενθυμίσεις).
«Αν δεν το χρησιμοποιήσουμε, τείνουμε να το χάσουμε», λέει ο Τζιορντάνο.
Τέλος, ας ξεκουραστούμε επαρκώς κι ας μείνουμε ενυδατωμένοι. «Οι άνθρωποι συνήθως θεωρούν αυτά τα πράγματα ως δεδομένα», λέει ο Τζιορντάνο, «αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό γιατί τόσο η ξεκούραση όσο και η ενυδάτωση μπορεί να είναι πολύ ανακουφιστικά για τον μεταβολισμό του εγκεφάλου».