Η δεύτερη επίσκεψή μου στην Πολωνία και μάλιστα σε διάστημα λίγων μηνών, την πρώτη φορά στη Βαρσοβία - λίγο πριν τα Χριστούγεννα - και τη δεύτερη φορά τώρα -στο ξεκίνημα του καλοκαιριού -, ήταν και μια διαφορετική εμπειρία.
Κι αν η πονεμένη πρωτεύουσα έχει όλο αυτό το σημαντικό ιστορικό υπόβαθρο, που σε συναρπάζει και που αποτυπώνεται με γλαφυρό τρόπο στο Warsaw Uprising Museum, που είναι το μουσείο της ανεξαρτησίας/ στο μουσείο ανεξαρτησίας Warsaw Uprising Museum, στην παλαιά και νέα πόλη με τους ουρανοξύστες, το Βρότσλαβ, στα δυτικά της χώρας, προς την Τσεχία και τη Γερμανία, είναι μια ζωγραφιά, πραγματική, όπως και ολόκληρη η περιοχή της Σιλεσίας.
Η απευθείας πτήση που υπάρχει από την Αθήνα, και μάλιστα πρωί, εξυπηρετεί τα μέγιστα, διότι έχεις όλη τη μέρα μπροστά σου, ενώ και η επιστροφή το μεσημεράκι δε σε σηκώνει από τα χαράματα. Σε δυόμιση ώρες φθάνεις, λοιπόν, στο Βρότσλαβ, και καλό είναι να έχεις καταστρώσει το σχέδιό σου για το που θα πας και τι θα δεις. Και είναι τόσα-όσα, δηλαδή όχι τρέχα πέρα δώθε χωρίς να χάνεσαι που θα πρωτοπάς, αλλά όσα χρειάζεσαι σε μια μέση πόλη του ενός εκατομμυρίου.
Δηλαδή τόσοι περίπου καταγράφηκαν το 2023, καθώς στους 600.000 Πολωνούς προστέθηκαν και πάνω από 300.000 Ουκρανοί πρόσφυγες, λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, που τους ανάγκασε να μεταναστεύσουν. Και η Πολωνία άνοιξε αμέσως την αγκαλιά της για τους γείτονες, απέναντι στους Ρώσους που τόσο πλήγωσαν την Πολωνία στο παρελθόν. Κι αυτά δε ξεχνιούνται, όσα χρόνια και να περάσουν. Δυστυχώς, έρχονται γεγονότα που μας θυμίζουν το τότε, αν και ταξιδεύοντας βλέπεις ότι τίποτα δεν πρέπει να χωρίζει τους λαούς. Δεν θα παραλείψω να πω ότι υπάρχουν και περίπου 120.000 φοιτητές, διότι το Βρότσλαβ είναι μια φοιτητούπολη με πολλά πανεπιστήμια που αισθητικά ντρέπεσαι να τα αντιπαραβάλεις με ορισμένα από τα δικά μας. Τονίζω δε, ότι έχουν πανεπιστήμιο από το 1702 στο κέντρο της πόλης, που ενώνεται με εκκλησία.
Αφού τακτοποίησα τις αποσκευές μου στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, δύο βήματα από το κέντρο της πόλης, ένα καλό γεύμα στο εστιατόριο ήταν απαραίτητο πριν την πρώτη εξόρμηση.
Δυνατή γεύση από τα σημαντικότερα αξιοθέατα
Με εξαιρετικές καιρικές συνθήκες και κοντομάνικα οι Πολωνοί, με πουκάμισο εγώ κι ένα ελαφρύ σακάκι, στις 4 το απόγευμα με περίμενε ένα ηλεκτρικό αυτοκινητάκι, σαν αυτά που έχουν στα resorts και στα γήπεδα γκολφ. Παραξενεύτηκα, όμως μου είπαν ότι επιτρέπεται να κυκλοφορούν κανονικά στο κέντρο της πόλης με τις χαμηλές ταχύτητες. Η βόλτα ήταν εξαιρετική, σε πεντακάθαρους δρόμους, καλαίσθητα κτήρια, παλαιά και νέα –χωρίς τα αηδιαστικά γκράφιτι που βλέπουμε στη χώρα μας και ειλικρινά δεν είδα ούτε ένα πέντε μέρες που έμεινα στην Πολωνία, ούτε καν στα πανεπιστήμια – και πολύ πράσινο. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά με την Ελλάδα στα αστικά κέντρα: εδώ απουσιάζει το πράσινο, έτσι όπως έχουμε δομήσει τις πόλεις μας, άναρχα.
Η μια έκπληξη διαδέχθηκε την άλλη κι από το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, επιβιβάστηκα σε ηλεκτρικό σκαφάκι, για μια ωραία βόλτα, με ανώτατη ταχύτητα τα 10 χλμ./ώρα στον ποταμό Όντρα (Odra). Μάλιστα, εκεί που νόμιζες ότι η οροφή είναι μόνο για τον ήλιο ή το ψιλόβροχο, είναι και για την παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά πάνελ, για την κίνηση του σκάφους. Μην κάνετε συγκρίσεις με την Ελλάδα, μάλλον έχουμε μείνει σε ορισμένα θέματα πίσω.
Αφού περάσαμε αρκετές από τις 120 γέφυρες - φωτογραφήθηκα στην ιστορική γέφυρα Τούμσκι (Tumski) του 1889 με κρεμασμένα λουκέτα αγάπης - του ποταμού που έχει και 12 νησάκια κατοικημένα. Η πρώτη στάση ήταν σε μια όχθη που θύμιζε μπιτς μπαρ. Άμμος, ξαπλώστρες για να λιάζεσαι, μπαράκι, παιδότοπος, κι όλα αυτά μπροστά στον ποταμό. Περπάτησα κατά μήκος του Ζωολογικού Πάρκου με 1.100 είδη ζώων, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μετά το αντίστοιχο στο Γκντάνσκ, και στη συνέχεια βρέθηκα στο πανόραμα του Ρακλαβίτσε (Racławice). Εκεί οι πίδακες νερού συγχρονίζονται στους ρυθμούς της μουσικής ανά μία ώρα και για 8 λεπτά και μπορείς να χορέψεις μαζί τους, σε ένα περιβάλλον με πολύ πράσινο και περιστύλιο γύρω γύρω.
Εκεί βρίσκεται και ένα στρογγυλό κτήριο μνημείο Unesco του 1913. Στη Hala Ludowa βρέθηκαν και μίλησαν τα πιο ονομαστά ιστορικά πρόσωπα. Η ιδιαιτερότητα του κτηρίου έγκειται στο γεγονός ότι δεν έχει κολόνες στη μέση.
Επιστρέφοντας με το ηλεκτρικό αυτοκινητάκι στην πόλη, η επόμενη στάση ήταν το Panorama Raclawicka. Εκεί ήρθε η τρίτη έκπληξη, καθώς η ηχητική ξενάγηση έγινε και στα ελληνικά, πέραν των αγγλικών και των πολωνικών και μαγεύεσαι από έναν περιμετρικό καμβά που γίνεται ένα με αληθινά δέντρα και αντικείμενα, περιγράφοντας την ιστορική μάχη του Ρακλαβίτσε (4 Απριλίου 1794) και την εξέγερση των Πολωνών κατά Ρώσων, Αυστριακών και Πρώσων. Είναι κάτι που πρέπει να δεις.
Όπως και μια ακόμα έκπληξη, αυτή που διαπίστωσα βλέποντας στις εισόδους κτηρίων και σπιτιών, μικρούς μεταλλικούς νάνους (krasnoludki). Πρέπει να κατεβάσεις εφαρμογή για να τους αναζητήσεις, καθώς είναι πάνω από 700! Υπάρχουν πολλοί μύθοι πίσω από την ύπαρξη των νάνων. Λέγεται ότι προστάτεψαν την πόλη από την επέλαση των καλικάτζαρων. Τους έδιωξαν και έμειναν αυτοί διάσπαρτοι παντού. Άλλοι λένε ότι μια πρώην αντιπολίτευση της Πολωνίας, με σύμβολο τους νάνους, ασκούσε χιουμοριστική κριτική στην τότε κυβέρνηση και μετά την καθαίρεσή τους, αυτοί χρησιμοποιήθηκαν για τουριστικούς σκοπούς. Μάλιστα ο καθένας αναπαριστά κάτι συγκεκριμένο, ανάλογα με το κτήριο στο οποίο βρίσκεται. Για παράδειγμα στη φωτογραφία βλέπετε ένα νάνο σε ένα ΑΤΜ, ο οποίος είναι τοποθετημένος -πού αλλού- έξω από μια τράπεζα! Ενδιαφέρον, αν μη τι άλλο.
Τα χρωματιστά κτήρια, κυρίως γοτθικού ρυθμού, οι πλακόστρωτοι δρόμοι χωρίς μηχανάκια και αυτοκίνητα, οι ποδηλατόδρομοι (100 χλμ. στο Βρότσλαβ) ο καλός φωτισμός και η ανεβασμένη διάθεση, μας οδήγησαν στο εστιατόριο Πιβνίτσα Σβιντνίσκα (Piwnica Swidnicka), σε ένα κτήριο του 1273, το αρχαιότερο στην Ευρώπη! Στο κέντρο του Βρότσλαβ μπαίνεις στον πειρασμό να δοκιμάσεις τις πολωνικές συνταγές, διαφορετικά ακριβώς απέναντι υπάρχουν τα ελληνικά εστιατόρια Akropolis και Greco. Κατά τη διάρκεια του φαγητού συζήτησα με τον υπεύθυνο του γραφείου τουρισμού του Βρότσλαβ, αλλά και με τον αντιδήμαρχο τουρισμού.
Πέρα από αυτά, μη παραξενευτείτε που θα δείτε και ένα πανύψηλο κτήριο 49 ορόφων, 200 μ. ύψους. Υπάρχει κι αυτή η πλευρά της πόλης με τέτοια, νεότερα κτήρια.
Η επιστροφή περπατώντας στο ξενοδοχείο ήταν απολαυστική και έγινε σχετικά νωρίς, διότι η επόμενη μέρα είχε ταξίδι…
Ζγκόρτζελετς – μια πόλη Ελλήνων
Η αναχώρηση για το Ζγκόρτζελετς (Zgorzelec) ήταν νωρίς, όχι επειδή είναι μακριά, ακριβώς στα σύνορα με τη Γερμανία, αλλά επειδή θέλαμε όλη τη μέρα μπροστά μας. Εκεί πήγα σε ένα ελληνικό μαγαζί, εστιατόριο, που διατηρεί ο Νικόλαος Ρουσκέτος πρόεδρος του Συλλόγου Ελληνο-Πολωνών «Δέλτα».
Εκεί να ακούσεις ιστορίες και να συγκινηθείς και να πεις ποτέ ξανά εμφύλιος, κι ούτε πόλεμος βέβαια. Από την Ελλάδα ξεριζώθηκαν χιλιάδες συμπατριώτες μας που πήγαν ως πολιτικοί εξόριστοι από την Πολωνία μέχρι το Ουζμπεκιστάν. Και πού δεν τους στείλαμε! Δε θα γυρίσω στο παρελθόν αλλά ένα θα πω: ποτέ ξανά διχόνοια. Η ιστορία των Ελλήνων στο Ζγκόρτζελετς ξεκινά, πάντως, από το 1916 επί Γερμανών. Η ελληνική βασιλική οικογένεια με τον Κωνσταντίνο Α’, τότε, είχε πολύ καλές σχέσεις με τη γερμανική και έστειλε στην περιοχή 6.500 στρατιώτες και 500 μέλη οικογενειών. Έμειναν μέχρι το 1919, αλλά τελικά παρέμειναν μόνιμα 250 στρατιώτες που παντρεύτηκαν Πολωνές. Ωστόσο, το 1949 πήγαν εκεί ως πολιτικοί πρόσφυγες 13.500 άτομα. Τότε η πόλη λεγόταν Γκέρλιτς, διότι ήταν ένα με την πόλη στην αντίπερα πλευρά του ποταμού Νίσσε (Lusatian Neisse), η οποία είναι τώρα στη Γερμανία και συνεχίζει να λέγεται Γκέρλιτς. Μάλιστα υπάρχει και βιβλίο για τους Έλληνες του Γκέρλιτς. Ο διαχωρισμός συνέβη το 1945, όταν η Πολωνία έγινε ανεξάρτητη και η δική της πλευρά ονομάστηκε
Ζγκόρτζελετς.
Η Πολωνία βοήθησε πολύ τους Έλληνες. Τώρα διαμένουν 50 μικτές οικογένειες Έλληνο-Πολωνοί, σε μια πόλη 35.000 κατοίκων, με τους περισσότερους να εργάζονται στο εν λειτουργία ανθρακωρυχείο, αλλά και σε Γερμανία και Τσεχία που είναι στα 10 χλμ. απόσταση.
Τα αξιοθέατα στο Ζγκόρτζελετς είναι το επιβλητικό πολιτιστικό κέντρο Lusatian Memorial Hall (18989-1902) με το όμορφο πάρκο γύρω, αλλά και ένα μικρό μουσείο μπροστά στον ποταμό, το Jacob Böhme House, που ήταν το σπίτι ενός διάσημου υποδηματοποιού το 1599.
Το πέρασμα του ποταμού
Αξίζει να περάσεις την αντίπερα όχθη και να βρεθείς το γερμανικό Γκέρλιτς. Η αδελφοποίηση με το Σγκόρτζελετς (άλλωστε μια πόλη ήταν παλιά), ανέδειξε τις δύο πόλεις ως «Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης» το 2010. Εκεί, στα πλακόστρωτα στενά, θα δεις σπίτια αρχιτεκτονικής γοτθικού ρυθμού, μπαρόκ και Αναγέννησης, νεοκλασικά και Αρτ Νουβό. Η πόλη θέλει να εγγραφεί στην πολιτιστική κληρονομιά της Unesco. Παράλληλα, καλό είναι να πας και στη διάσημη βιβλιοθήκη Oberlausitzische του 1726 με πάνω από 150.000 βιβλία.
Φεύγοντας από το Γκέρλιτς, και επιστρέφοντας στην πλευρά της Πολωνίας, η διαμονή είχε κανονιστεί για το παλάτι Ουάγκουφ (Lagów). Λίγο έξω από το κέντρο του Σγκόρτζελετς, σε ένα αρκετά απομονωμένο μέρος, το παλάτι με τα μικρά δωμάτια και την ξύλινη διακόσμηση ήταν ιδανικό για χαλάρωση μετά από μια γεμάτη μέρα.
Στο πέρασμα της διαδρομής Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα – Κίεβο
Είναι μια μικρή πόλη με πανέμορφα κτήρια και πλακόστρωτο κέντρο. Καταστράφηκε στον πόλεμο αλλά φτιάχτηκε από την αρχή και είναι εξαιρετική. Αυτό είναι το Μπολεσουάβιετς (Boleslawiec), που βρίσκεται στη ιστορική διαδρομή Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα – Κίεβο, την οποία μέχρι σήμερα ακολουθούν πολλοί. Εκεί κοντά βρίσκεται κι ένα εργαστήρι κεραμικής, το Manufaktura και είχα την ευκαιρία να περιηγηθώ αλλά και να προσπαθήσω ο ίδιος να φιλοτεχνήσω την κούπα μου. Μολονότι ζωγράφιζα στο παρελθόν, τώρα τα έκανα… αποκούπες.
Για φαγητό προτείνω το εστιατόριο Kruszyna με ξύλινο ντεκόρ σαν σε ράντσο, πολωνικές γεύσεις και τεράστιες μερίδες.
Κι όλα αυτά για να αντέξεις την περιπέτεια στον Σφιεράντοφ Ζντρούι (Swieradów Zdrój), στον σιδερένιο πύργο από όπου έχεις καταπληκτική θέα στο Σφιεράντοφ. Μπορείς, μάλιστα να κάνεις και τσουλήθρα…
Στην πόλη να φωτογραφηθείς στο σιντριβάνι με τα τέσσερα μεταλλικά βατράχια και να τους χαϊδέψεις το κεφάλι, όπου το καθένα συμβολίζει κάτι: ευτυχία, υγεία, έρωτα, χρήματα. Μη παραλείψεις να επισκεφθείς και στο Spa Hall, ένα επιβλητικό πέτρινο κτήριο με ξύλινη επένδυση στο εσωτερικό.
Και μετά από όλα αυτά να καταλήξεις στο παλάτι Πακόσουφ (Pakoszów), για μια ξεχωριστή διανυκτέρευση. Έμεινα στη νέα πτέρυγα, έχοντας μπροστά τη λίμνη, αλλά υπάρχουν και δωμάτια στο κυρίως παλάτι, με ξεχωριστή διακόσμηση. Το μόνο που θα πρέπει να μεριμνήσουν είναι η είσοδος στα δωμάτια της νέας πτέρυγας να μη γίνεται μέσα από το εστιατόριο ειδικά όταν είσαι με το μπουρνούζι και πηγαίνεις στην πισίνα!
Ανεβαίνοντας στα βουνά του Κάρπατς
Οι ηλιόλουστες μέρες συνεχίζονται. Την επόμενη μέρα η πρώτη στάση είναι το ξενοδοχείο Lake Hill. Όπως μου εξήγησε η Νατάσα Σάλμαν, υπεύθυνη ανάπτυξης του ομίλου που διαχειρίζεται τόσο το παλάτι Πακόσουφ όσο και το Lake Hill (κοντά στα σύνορα με την Τσεχία), το εντυπωσιακό και πολυτελές ξενοδοχειακό συγκρότημα αναπτύσσεται και στην πλευρά του λόφου (177 δωμάτια συν 88 και 88 επιπλέον βίλες), τον οποίο ανέβηκα φθάνοντας στην κορυφή και τον πύργο που υπάρχει.
Στην πόλη Σούχα (Sucha) η εκκλησία WANG είναι το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό, αλλά στο Κάρπατς (Karpacz) μου άρεσε το περπάτημα στο βουνό και η πανοραμική θέα. Αν σας αρέσει να δείτε και τα ορεινά της Πολωνίας, βάλτε το στα τιπς, διαφορετικά παραλείψτε το.
Όμως να πάτε στο παλάτι Ουόμνιτσα (Łomnica/Staniszów/Wojanów), που το έχει η Ελισάβετ, μια Γερμανίδα που το πήρε… προίκα από τον πρώην σύζυγό της, ένα Γερμανό γιατρό. Περιποιημένοι χώροι για ξενάγηση και φαγητό.
Βλέποντας τα παλάτια και μαθαίνοντας ότι η πολωνική κυβέρνηση τα πούλησε σε ιδιώτες προς αξιοποίηση και όχι να ρημάζουν ιστορικά κτήρια όπως στην Ελλάδα, διαπιστώνεις διαφορές αντιλήψεων και λειτουργία του κράτους.
Πέντε ημέρες στην Πολωνία, στην περιοχή της Σιλεσίας, μπορώ να πω ότι συνέθεσαν ένα από τα πιο ωραία ταξίδια που έχω κάνει. Κι επειδή οι περισσότεροι δεν έχουν ταξιδέψει στην Πολωνία, εγώ λέω να τη λάβετε σοβαρά υπόψιν, κάθε εποχή. Και ίσως στο ξεκίνημα του καλοκαιριού να είναι η καλύτερη στιγμή.