Το να πρέπει να βαδίσεις στα «ίχνη» ενός από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες του 20ου αιώνα που με το έργο του συνετέλεσε στην διαμόρφωση της μεταπολεμικής αστικής ταυτότητας της Αθήνας, όπως ο Εμμανουήλ Βουρέκας είναι, αν μη τι άλλο μια πρόκληση. Η αρχιτέκτονας, Αναστασία Φιλιππαίου, ωστόσο, δεν αισθάνθηκε κάποιου είδους «αναμέτρηση» ανακαινίζοντας στην περιοχή των πρώην Ανακτόρων ένα διαμέρισμα που φέρει την υπογραφή του εβδομήντα χρόνια μετά τη δημιουργία του. Ενιωσε, όπως εξομολογείται στην HuffPost με αφορμή το έργο της αποκατάστασης του συγκεκριμένου διαμερίσματος, την ανάγκη να εμπνευστεί και να μάθει από το έργο του για τεχνικές, υλικά και για τον τρόπο μελέτης αρχιτεκτονικών θεμάτων σε μια άλλη εποχή.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ίδια δίνει νέα πνοή σε χώρο με αύρα ιστορίας. Η αποκατάσταση αστικής κατοικίας χτισμένης γύρω στο 1930, με αυλή και θέα στον κήπο του μουσείου της Ακρόπολης σφυγμομέτρησε τις δυνατότητές της στην αναγέννηση του νεοκλασσικού, με αποτέλεσμα το νέο πρότζεκτ στην περιοχή των πρώην Ανακτόρων να έρθει ως φυσική συνέχεια.
Με αφορμή την τελευταία της δουλειά, η νεαρή αρχιτέκτονας δεν αναφέρεται μόνο σ′ αυτό το δύσκολο αλλά γοητευτικό ταξίδι αλλά και για την αισθητική της πόλης, τον υπερ-τουρισμό το οικολογικό αποτύπωμα του δημιουργού στον αστικό ιστό αλλά και την Αθήνα του μέλλοντος μέσα από τα δικά της μάτια.
- Κυρία Φιλιππαίου, ποια κατά τη γνώμη σας η συμβολή του αρχιτέκτονα πολυκατοικίας, Εμμανουήλ Βουρέκα, στη διαμόρφωση της μεταπολεμικού αστικού τοπίου Αθήνας;
Ο Βουρέκας μελέτησε έργα όπως το Χίλτον και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, καθώς και πολλά έργα τουριστικής ανάπτυξης και εμπορικής δραστηριότητας στην, εκτεταμένη πια σε επιφάνεια μετά τον πόλεμο, Αθήνα για τα οποία και αναγνωρίστηκε. Έργα που σηματοδοτούν μια μεταπολεμική περίοδο ανοικοδόμησης, ανανέωσης και βελτίωσης των συνθηκών ζωής για την πόλη. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρώ πως με τα έργα του συντέλεσε στην διαμόρφωση μιας νέας αστικής ταυτότητας με το ύφος και τα χαρακτηριστικά μιας μητρόπολης. Αρχιτεκτονικά, και σε επίπεδο μελέτης πολλών αστικών πολυκατοικιών, που δεν είναι τόσο γνωστό ότι φέρουν την υπογραφή του, ο Βουρέκας θεωρώ ότι υπηρέτησε ως αρχιτέκτονας τις νέες ανάγκες της πόλης με σεβασμό στο προπολεμικό αρχιτεκτονικό ύφος της. Δηλαδή πως ο κλασικός μοντερνισμός που χαρακτηρίζει τις πρώτες μεταπολεμικές πολυκατοικίες που μελέτησε αποτέλεσε μια ομαλή μετάβαση προς το μέλλον αλλά και μια σύνδεση με την προϋπάρχουσα αρχιτεκτονική της πόλης.
- Με τι σκέψεις αλλά και προϋποθέσεις δεχτήκατε να ανακαινίσετε ένα διαμέρισμα που φέρει την υπογραφή του εβδομήντα χρόνια μετά;
Ως αρχιτέκτονας, δέχτηκα με τιμή να αναλάβω αυτό το έργο, γνωρίζοντας πως δεν θα το προσεγγίσω σαν «άγραφο πίνακα» δεδομένης της αρχικής του μελέτης. Η αρχιτεκτονική πρόταση της ανακαίνισης είναι αναφορική στον Βουρέκα και σκοπός μου ήταν να μεταφράσω και να μεταφέρω την κλασικού μοντερνισμού αρχιτεκτονική της πολυκατοικίας, χτισμένη το 1954, στον ανανεωμένο εσωτερικό χώρο του διαμερίσματος και στο σήμερα. Αλλά και ως κάτοικος αυτής της πόλης, το έργο μου προκάλεσε ένα αίσθημα αισιοδοξίας, καθώς αφορά την κατοίκηση του διαμερίσματος από την επόμενη γενιά των ιδιοκτητών και τον εκσυγχρονισμό ενός τέτοιου ακινήτου που διατηρείται, αναβαθμίζεται και μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας σύγχρονης οικογένειας.
- Ποια η μεγαλύτερη πρόκληση αυτής της εργασίας αλλά και ποια η μεγαλύτερη δυσκολία της;
Η βασική πρόκληση για μένα ήταν, κατόπιν της ανακαίνισης και της απαιτούμενης αναδιαμόρφωσης των χώρων, το διαμέρισμα να μοιάζει σαν να είχε από πάντα αυτή τη μορφή. Και μάλιστα να δίνει την αίσθηση της φυσικής συνέχειας με την αρχιτεκτονική των κοινόχρηστων χώρων, της κεντρικής εισόδου και των όψεων της πολυκατοικίας. Όσον αναφορά στις δυσκολίες του έργου, για εμένα εντοπίζονται κυρίως στο στάδιο εκπόνησης των εργασιών ανακαίνισης. Οι περιορισμοί, οι υφιστάμενες κεντρικές εγκαταστάσεις και τα απρόβλεπτα που προκύπτουν κατόπιν των αποξηλώσεων και ανάλογα με τα οποία πρέπει η μελέτη κάθε φορά πιθανά να προσαρμόζεται, καθιστούν ένα έργο ανακαίνισης πολλές φορές πιο σύνθετο από μια νεόδμητη κατασκευή. Όταν μάλιστα τα ακίνητα βρίσκονται και σε πολύ κεντρικά σημεία της πόλης, οι δυσκολίες εντείνονται εξαιτίας επιπλέον περιορισμών σχετικών με τις διαδικασίες, τα επιτρεπόμενα ωράρια και την κατάληψη απαιτούμενου για τις εργασίες χώρου πεζοδρομίου ή περιβάλλοντος χώρου.
“Δεν ένιωσα κάποιου είδους «αναμέτρηση» με τον Βουρέκα, αλλά την ανάγκη να εμπνευστώ και να μάθω από το έργο του για τεχνικές, υλικά και για τον τρόπο μελέτης αρχιτεκτονικών θεμάτων σε μια άλλη εποχή.”
- Κατά τη διάρκεια της δουλειάς σας αυτής, πως νιώσατε την «αναμέτρηση» με έναν αρχιτέκτονα που έχει συνδέσει την πορεία του, μεταξύ άλλων με έργα όπως το Χίλτον Αθηνών ή το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών;
Δεν ένιωσα κάποιου είδους «αναμέτρηση» με τον Βουρέκα, αλλά την ανάγκη να εμπνευστώ και να μάθω από το έργο του για τεχνικές, υλικά και για τον τρόπο μελέτης αρχιτεκτονικών θεμάτων σε μια άλλη εποχή. Ένιωσα την διάθεση να προσδιορίσω τα κοινά μας στοιχεία αρχιτεκτονικού λεξιλογίου και να καλλιεργήσω μια σύμπνοια με τον αρχικό αρχιτέκτονα, η οποία θεώρησα πως ήταν απαραίτητο να αποτυπωθεί αρμονικά και στο αισθητικό αποτέλεσμα του έργου. Για μένα άλλωστε, αυτό που είναι αξιοσημείωτο στην επαγγελματική πορεία του Βουρέκα και των σύγχρονών του Ελλήνων αρχιτεκτόνων, πέραν από τα σημαντικά αναγνωρίσιμα έργα τους εμπορικής και τουριστικής χρήσης, είναι η συμβολή τους στο να αναγνωριστεί η θέση και η σημαντικότητα του αρχιτέκτονα ως μελετητή για έργα όπως κατοικίες και πολυκατοικίες, που μέχρι την εποχή τους σπανίως έφεραν την υπογραφή κάποιου αναγνωρισμένου αρχιτέκτονα.
- Τι υλικά χρησιμοποιήσατε και με τι σκεπτικό διαμορφώσατε τους χώρους του διαμερίσματος;
Τα κυρίαρχα υλικά στο νέο διαμέρισμα είναι αυτά που έχει ήδη το μάτι αντικρίσει στους κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας: μάρμαρο, ξύλο δρυς, κρύσταλλο και ορείχαλκος. Το σχέδιο των εσωτερικών πορτών, με συρραφή καπλαμά σε συμμετρικό μοτίβο και χειροποίητα ορειχάλκινα πόμολα, αντιγράφει τις δρύινες πόρτες της πολυκατοικίας. Στην είσοδο του διαμερίσματος, σε υποδέχεται το νέο ξύλινο δάπεδο πλεγμένο ψαροκόκκαλο, όμοιο με το παλιό και μια ορειχάλκινη καμπυλωτή πορτοσιά που ντύνει το άνοιγμα προς τους χώρους υποδοχής, εκεί όπου παλιά υπήρχε μια ορθογώνια πόρτα. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικά παραλληλόγραμμο σε περίγραμμα διαμέρισμα. Το χολ της εισόδου υποδεικνύει την πρόσβαση, από την μία πλευρά προς τους κύριους χώρους υποδοχής μέσω του διάπλατου ανοίγματος της ορειχάλκινης πορτοσιάς, από την άλλη προς τα υπνοδωμάτια μέσω μιας ανοιγόμενης εσωτερικής πόρτας.
Οι τρεις κύριοι χώροι υποδοχής παραμένουν σε κάτοψη ως είχαν αρχικά, με την κουζίνα να καταλαμβάνει σήμερα τον χώρο της παλιάς τραπεζαρίας. Οι συμπαγείς ξύλινες δίθυρες συρόμενες πόρτες που χώριζαν τους τρεις αυτούς χώρους αντικαθίστανται με γυάλινες, από ραβδωτό κρύσταλλο, που επιτρέπουν την αδιόρατη θέαση και την διαπερατότητα του φωτός μεταξύ τους. Η υπόλοιπη κάτοψη αναδιαμορφώθηκε ριζικά, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των ιδιοκτητών. Το διαμέρισμα σήμερα διαθέτει τρία υπνοδωμάτια με εσωτερικά μπάνια, ένα επιπλέον βοηθητικό υπνοδωμάτιο, χώρο υπηρεσιών και λινοθήκης, μηχανοστάσιο και WC επισκεπτών. Ο διάδρομος μειώθηκε σε μήκος, επεκτάθηκε καθ’ ύψος με την αφαίρεση του παταριού και μεταμορφώθηκε σε ένα φωτεινό χώρο.
- Πόσο σας επηρέασε η γεωγραφική θέση του διαμερίσματος στην περιοχή των πρώην ανακτόρων, μια παραδοσιακά μεγαλοαστική γειτονιά;
Σε αυτή τη γειτονιά δεσπόζει ο Εθνικός κήπος της Αθήνας αλλά και ο κήπος του Βυζαντινού Μουσείου οι οποίοι, πέρα από την ομορφιά τους, προσφέρουν στα γειτονικά κτίρια φως, οξυγόνο και πράσινες θεάσεις που σπανίως επιτρέπονται στους σύγχρονους κατοίκους αυτής της πόλης. Επίσης, στη γειτονιά βρίσκονται επίσημα ιστορικά μέγαρα, όπως το Προεδρικό Μέγαρο και το Μέγαρο Μαξίμου και νεοκλασσικά κτίρια τα οποία αδιαμφισβήτητα αποπνέουν και προσδίδουν ακόμα σε αυτή την περιοχή μια αίσθηση μνήμης και μεγαλοπρέπειας. Παρότι, το δικό μου έργο στη συγκεκριμένη περίπτωση αφορά την ανακαίνιση εσωτερικών χώρων ενός διαμερίσματος σε υφιστάμενο κτίριο, η τοποθεσία του σε μια θέση με αυτά τα χαρακτηριστικά σαφώς και επηρέασε την προσέγγισή μου αρχιτεκτονικά, με την έννοια πως αυτές οι αισθήσεις ήθελα να αποτυπώνονται με διακριτικό τρόπο και στον εσωτερικό χώρο του ανακαινισμένου διαμερίσματος, σε συνέχεια με το αστικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται.
- Κυρία Φιλιππαίου, ποια είναι κατά τη γνώμη σας η μεγαλύτερη παθογένεια της αστικής Αθήνας σήμερα;
Η συσσωρευμένη έλλειψη στρατηγικής και πολυεπίπεδου σχεδιασμού της πολεοδομίας του αστικού τοπίου. Ως εκ τούτου, η δόμηση είναι άναρχη και η αναλογία επιφανειών πρασίνου σε σχέση με το δομημένο περιβάλλον της πόλης απολύτως ανισοβαρής. Επίσης θεωρώ παθογένεια την έλλειψη σεβασμού του αστικού αρχιτεκτονικού παρελθόντος, το οποίο καταστράφηκε ιδιαίτερα με την θεσμοθέτηση διαφόρων ευνοϊκών για την ανοικοδόμηση διατάξεων, όπως της αντιπαροχής, της μεταφοράς συντελεστή ή της καθ’ ύψος υπέρβασης.
- Πως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα ότι για να ανακαινιστούν πολλά νεοκλασσικά που σήμερα είναι εγκαταλελειμμένα, απαιτούνται συχνά μεγάλα χρηματικά ποσά;
Θεωρώ πως η Ελλάδα θα έπρεπε να ακολουθήσει στο συγκεκριμένο θέμα τις πολιτικές άλλων ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες παρέχουν προνομιακούς όρους χρηματοδότησης στους ιδιοκτήτες τέτοιων ακινήτων, με την προϋπόθεση της συντήρησής τους κατόπιν ανακαίνισης βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και χρόνων. Ένα άλλο μοντέλο αντιμετώπισης του προβλήματος, το οποίο γνωρίζω πως έχει συζητηθεί και στη δική μας χώρα σε επίπεδο πανεπιστημιακής έρευνας, προτείνει την ανάληψη της ανακαίνισης τέτοιων κτιρίων και την διαχείριση τους από το Δημόσιο ή και από ιδιωτικούς φορείς έως απόσβεσης των δαπανών του έργου. Κατόπιν απόσβεσης, τη διαχείριση των ακινήτων θα μπορούν να αναλαμβάνουν ο ιδιοκτήτες με υποχρεώσεις ή ο φορέας του έργου. Επιπλέον του θέματος της οικονομικής ενίσχυσης όμως, πιστεύω πως εξίσου κρίσιμο για να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο πρόβλημα είναι να διευθετηθεί το ιδιοκτησιακό θέμα και συγκεκριμένα το θέμα της πολυ-ιδιοκτησίας τέτοιων ακινήτων. Και σε αυτό το νομικό πλαίσιο θεωρώ πως απαιτείται παρέμβαση από το Δημόσιο.
“Θεωρώ παθογένεια την έλλειψη σεβασμού του αστικού αρχιτεκτονικού παρελθόντος, το οποίο καταστράφηκε ιδιαίτερα με την θεσμοθέτηση διαφόρων ευνοϊκών για την ανοικοδόμηση διατάξεων, όπως της αντιπαροχής, της μεταφοράς συντελεστή ή της καθ’ ύψος υπέρβασης”
- Ωστόσο, τι είναι αυτό, πιστεύετε που, παρά την άναρχη δόμηση και τα δεκάδες προβλήματα μιας τόσο «απλωμένης» αλλά και ταλαιπωρημένης πόλης όπως η Αθήνα κάνει γοητευτικό το κέντρο της;
Για μένα, αδιαμφισβήτητα αυτό που κάνει γοητευτική αυτή την πόλη είναι το φως που την ακουμπάει. Σε συνδυασμό και με την πολιτιστική κληρονομιά που έχει αυτός ο τόπος που χρονολογείται από την αρχαιότητα.
- Πόσο πολύ σας ανησυχεί η αλματώδης ανάπτυξη του τουρισμού σε σχέση με την αισθητική της πόλης που ζούμε; Τι θα προτείνατε ως αντίδοτο;
Ξεκάθαρα θεωρώ ότι ο τουρισμός είναι πολύ θετικός για τη χώρα μας. Παρόλα αυτά η αλματώδης και ραγδαία αύξησή του τα τελευταία χρόνια σαφώς και με ανησυχεί, καθώς ο ανεξέλεγκτος όγκος τουριστικών ροών μπορεί μακροπρόθεσμα να επιβαρύνει τις υποδομές και το επίπεδο ζωής των κατοίκων της αλλά τελικά να επηρεάσει αρνητικά και τις τουριστικές δραστηριότητες. Σε σχέση με την αισθητική της πόλης, οι αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθούν ως αλλοίωση του χαρακτήρα των αστικών γειτονιών, δεδομένου ότι οι κάτοικοι θα απομονώνονται ολοένα και περισσότερο από το κέντρο της και το κέντρο της πόλης θα μοιάζει ολοένα και περισσότερο με θεματικό τοπίο τουριστικής δραστηριότητας, ελλείψει των κατοίκων της. Το θέμα λοιπόν, κατά την άποψή μου, απαιτεί έναν πολυδιάστατο σχεδιασμό που να προσφέρει μια συνθήκη ισορροπίας ευνοϊκής και για την διασφάλιση της αισθητικής και ποιότητας ζωής των κατοίκων της και για την ανάπτυξη του επιθυμητού τουρισμού. Εν μέρη, αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την μελετημένη ανάπτυξη άλλων μεγάλων αστικών και αρχαιολογικών περιοχών της χώρας με στόχο την αποσυμφόρηση του τουριστικού ρεύματος στην Αθήνα.
- Πόσο πολύ προσδιορίζεται ένας αρχιτέκτονας του σήμερα βάσει της οικολογικής συνείδησης που αποτυπώνεται στο έργο του; Πως θα χαρακτηρίζατε την δική σας περίπτωση;
Είναι ένα θέμα επίκαιρο που βρίσκεται στο επίκεντρο και της δικής μας επιστήμης, επηρεάζοντας πιστεύω σημαντικά σε παγκόσμιο πλαίσιο κάθε κλίμακας αρχιτεκτονικό έργο. Η οικολογική συνείδηση ενσωματώνεται στη δική μου προσέγγιση ανάλογα με τη φύση και την τοποθεσία του έργου που κάθε φορά αναλαμβάνω και όσον αναφορά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του έργου κατά τη διάρκεια της κατασκευής και όσον αναφορά τις επιλογές υλικών, αλλά και σε σχέση με τον κύκλο ζωής και την ενεργειακή κατανάλωση που προκύπτει κατόπιν παράδοσης στον χρήστη. Για παράδειγμα, σε περίπτωση νεόδμητης κατοικίας στα βόρεια προάστια της πόλης έχουμε ενσωματώσει στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό σε συνεργασία με τον μηχανολόγο μηχανικό, εξ αρχής συστήματα που καθιστούν το κτίριο κατά κύριο λόγο ενεργειακά αυτόνομο και φιλικό στο περιβάλλον. Αναφορικά όμως με το συγκεκριμένο έργο ανακαίνισης διαμερίσματος στην περιοχή των Ανακτόρων στο κέντρο της Αθήνας, πέρα από την απαιτούμενη διαχείριση και ανακύκλωση αποβλήτων που προέκυψαν από τις αποξηλώσεις, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι κυρίως τοπικά και βιώσιμα και ιδιαίτερη σημασία έχει δοθεί στη βελτιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης του ακινήτου. Συγκεκριμένα, όλοι οι εξωτερικοί τοίχοι του διαμερίσματος έχουν μονωθεί εσωτερικά προσφέροντας ένα σταθερό μικροκλίμα για το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου και μειώνοντας τις απαιτήσεις χρήσης των συστημάτων ψύξης – θέρμανσης, σε συνδυασμό με τα νέα ενεργειακά κουφώματα και τα νέα μηχανολογικά συστήματα του διαμερίσματος που είναι χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Στο διαμέρισμα επίσης εγκαταστάθηκε και σύστημα διαχείρισης όλων των λειτουργιών της κατοικίας, π.χ. φωτισμού, κλιματισμού και θέρμανσης, προς αποφυγή οποιασδήποτε ενεργειακής απώλειας.
- Για ποια από τα έργα σας είστε περισσότερο περήφανη - και γιατί;
Κάθε ένα από τα έργα μου εκτός από το ότι είναι μια διαφορετική πρόκληση αρχιτεκτονικά, είναι συνδεδεμένο και με διάφορες ιστορίες που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της μελέτης και κατασκευής του, οι οποίες το κάνουν για μένα και ξεχωριστό συναισθηματικά. Παρόλα αυτά, ξεχωρίζω το έργο προσθήκης ορόφου και ανακαίνισης κατοικίας στην περιοχή της Ακρόπολης που ολοκληρώθηκε το 2019 και αφορά την αποκατάσταση μιας αστικής κατοικίας χτισμένης γύρω στο 1930, με αυλή και θέα στον κήπο του μουσείου της Ακρόπολης. Στην υπάρχουσα λιθοδομή της κατοικίας υψώθηκε ο νέος όροφος και σαν σύνολο, οι όψεις, οι εσωτερικοί και οι εξωτερικοί χώροι του ακινήτου ανακαινίσθηκαν ολοκληρωτικά, προσφέροντας πια σε αυτό το σπίτι και την ανεμπόδιστη θέα στο μνημείο της Ακρόπολης από το νέο δώμα. Το συγκεκριμένο έργο με συγκινεί γιατί αντιπροσωπεύει πλήρως την αισθητική μου και κατά την άποψή μου, έχει μια αρχιτεκτονική γνησιότητα ενώ η μελέτη βασίστηκε πάλι σε μια υπάρχουσα αστική δομή και σε ένα προγενέστερο αρχιτεκτονικό ύφος. Επιπλέον, αισθάνομαι πως μέσα από αυτό το έργο μου δόθηκε η ευκαιρία να συμβάλλω, έστω και ελάχιστα, στην αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου της πόλης, με σεβασμό στο μέτρο και το χαρακτήρα της Αθηναϊκής πρωτεύουσας μιας άλλης εποχής που πιστεύω θα ωφελούσε όλους μας να έχει διατηρηθεί.
- Αναφέρτε μου πέντε χαρακτηριστικά στοιχεία που θα βλέπατε στην Αθήνα του μέλλοντος.
Θα έβλεπα περισσότερους πράσινους χώρους και μια πιο συμμετρική αναλογία πράσινης και δομημένης αστικής επιφάνειας. Θα έβλεπα την διαμόρφωση πεζόδρομων σε μητροπολιτική κλίμακα, κατόπιν πολεοδομικού και συντονισμένου σχεδιασμού και υπόγειων χώρων στάθμευσης κοντά σε όλες τις κεντρικές αρτηρίες και «πύλες» της πόλης, γιατί θα ήθελα να βλέπω πολύ λιγότερα οχήματα στην Αθήνα. Θα έβλεπα επίσης την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων σαν μια αστική θεαματική “promenade”. Και σε συνοχή με τα θέματα που ανοίξαμε σε αυτή τη συζήτηση, στην Αθήνα του μέλλοντος θα έβλεπα τα παλιά νεοκλασσικά κτίρια ανακαινισμένα και εκσυγχρονισμένα, να υπηρετούν και να χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους του κέντρου της πόλης.
