Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο πρόεδρος της Ευρωομάδας, Μάριο Σεντένο, περιέγραψε το χρονικό διάστημα που απομένει μέχρι την προγραμματισμένη λήξη του τρίτου προγράμματος διάσωσης με τις λέξεις «τελευταίο μίλι» που έχουν ακόμη η Ελλάδα και οι διεθνείς πιστωτές να διανύσουν.
Δεν είναι υπερβολή να θεωρηθεί, πρώτον, ότι οι θεσμικές διευθετήσεις που πρόκειται να αποφασισθούν σχετικά με το δημόσιο χρέος της χώρας μας και την αυστηρή μεταμνημονιακή εποπτεία, μέλλει να καθορίσουν σχεδόν σε απόλυτο βαθμό την πορεία της ελληνικής οικονομίας σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα· και δεύτερον, ότι η φραστική συσχέτιση μεταξύ των μεγεθών του χρόνου (περίπου ενός τριμήνου μέχρι τον Αύγουστο) και της απόστασης («ένα τελευταίο μίλι») επιδιώκει να οριοθετήσει με εύσχημο τρόπο τον εξουθενωτικό για τους πολίτες της χώρας μας οκταετή μνημονιακό υπερμαραθώνιο· εξουθενωτικό ιδιαίτερα για τους συνεπείς φορολογούμενους, οι οποίοι αντιμετωπίζονται σαν δεδομένα υποζύγια από ένα πολιτικό σύστημα που κάθε τόσο κλωτσάει την καρδάρα με το γάλα.
Μέχρι τον Αύγουστο, ο οδικός χάρτης φαντάζει εξαιρετικά απαιτητικός στον βαθμό που η χώρα δεσμεύεται να προλάβει τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα. Αφενός η χρόνια καθυστέρηση της ελληνικής κυβέρνησης ως προς την υλοποίηση των προαπαιτούμενων δράσεων εντός των αρχικών προθεσμιών και αφετέρου η διελκυστίνδα μεταξύ Γερμανίας και Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου σχετικά με τις αναγκαίες ρυθμίσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους της Ελληνικής Δημοκρατίας, το οποίο διακρατείται κατά τα τρία και πλέον τέταρτα από τον επίσημο τομέα, καθιστούν τα ορόσημα που ορίζονται από τις προγραμματισμένες διασκέψεις της Ευρωομάδας επιεικώς ασφυκτικά. Μολονότι για μικροκομματικές σκοπιμότητες και για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης και δημιουργίας εντυπώσεων παρουσιάζεται δήθεν ως αντικείμενο διαπραγμάτευσης η αλληλουχία των διαδοχικών διευθετήσεων μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος, οι σταθμοί της διαδρομής του τελευταίου αυτού μιλίου είναι διακριτοί και απολύτως χρονικά στοχοθετημένοι: πρώτα το κλείσιμο της τέταρτης αξιολόγησης, μετά η έξοδος από το τρίτο πρόγραμμα χρηματοδότησης (μνημόνιο) και ακολούθως η ρύθμιση του χρέους.
Έτσι η εθνική οικονομία πλησιάζει τον Αύγουστο σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι με δύο διαμετρικά αντίθετες κατευθύνσεις. Η πρώτη, ο δρόμος της Αρετής κατά τη μυθολογία, περιλαμβάνει τρεις θεμελιώδεις προϋποθέσεις: πρώτον, τη δυνατότητα της χώρας να επιτυγχάνει σε συνεχή βάση τους προβλεπόμενους ρυθμούς ανάπτυξης χωρίς καθοδικές αναθεωρήσεις κάθε τρίμηνο ή εξάμηνο από διεθνείς και εγχώριους θεσμικούς φορείς· δεύτερον, την ικανότητα του τραπεζικού συστήματος να αποκαταστήσει πλήρως την ελευθερία κινήσεως κεφαλαίων, καθώς δεν νοείται επιστροφή στην κανονικότητα όσο η χώρα στερείται μιας εκ των τεσσάρων βασικών ελευθεριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης· και τρίτον, την περαιτέρω αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου ώστε να επιστρέψει στη χρηματοδότηση από τις διεθνείς αγορές σε στέρεα βάση.
Σε σχέση με την πρώτη προϋπόθεση, ο εγκλωβισμός σε «παγίδα στασιμότητας» – ακριβέστερα, «στάσιμης οιονεί χρεοκοπίας» όσο καθυστερεί μια γενναία ελάφρυνση του δημοσίου χρέους – με υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα για την επόμενη πενταετία, σε συνδυασμό με τον ναρκοθετημένο πολιτικό χάρτη μέχρι και την προεδρική εκλογή στις αρχές του 2020, δεν επιτρέπουν σημαντικά περιθώρια αισιοδοξίας.
Για τη δεύτερη προϋπόθεση, η πλήρης άρση των capital controls καθυστερεί όσο χάνονται οι στόχοι για τον ρυθμό ανάπτυξης και είναι μετέωρη η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην ελληνική οικονομία· ό,τι χτίζεται λιθαράκι λιθαράκι επί μακρό διάστημα, μπορεί να γκρεμισθεί σαν χάρτινος πύργος στο βραχύ.
Ενώ για την τρίτη, η απόσταση της πιστοληπτικής βαθμίδας της χώρας μας από την κατηγορία «επενδυτικού βαθμού» (investment grade) δημιουργεί κενό σε σχέση με το ενδεχόμενο ανάκλησης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα της εξαίρεσης (waiver) ως προς την ελάχιστη δυνατή πιστοληπτική αξιολόγηση για τα αποδεκτά από το Ευρωσύστημα ενέχυρα που προεξοφλούνται για τη λήψη φθηνής χρηματοδότησης.
Επομένως η μετάβαση από τον φαύλο στον ενάρετο κύκλο δεν πρέπει να θεωρείται ούτε δεδομένη ούτε εγγυημένη. Η «έξοδος» από τα μνημόνια θα είναι προπάντων ανασφαλής· και για τους πολίτες και για τους δανειστές. Δυστυχώς η Ελληνική Δημοκρατία θα παραμείνει και μετά τον Αύγουστο με το στίγμα της «ειδικής περίπτωσης», όπως την αποκαλούν συστηματικά από το ξεκίνημα της κρίσης μέχρι σήμερα οι κύριοι ευρωπαϊκοί θεσμοί: ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.