Την περασμένη εβδομάδα έζησα δύο πολύ διαφορετικές εμπειρίες. Από τη μια, επισκέφθηκα τους Δελφούς και το Delphi Economic Forum. Εκπληκτική σκέψη κι ακόμα εκπληκτικότερη επιχειρηματική σύλληψη. Εξαιρετικό από κάθε πλευρά: ο συμμετέχων είχε τη δυνατότητα να ακούσει αγωνίες και να αφουγκραστεί ιδέες. Κυρίως, είχε τη δυνατότητα να ακούσει την επιχειρηματική ελίτ της χώρας. Από την άλλη πλευρά επισκέφτηκα, ως όφειλα τη ΔΕΗ, για να συμβάλλω στη ρύθμιση της ΔΕΗ του μοναδικού ενοικιαστή που έχω. Εκπληκτική (δική μου) σκέψη κι ακόμα εκπληκτικότερη δική μου εμπειρία.
Στη ΔΕΗ η πρώτη άμεση αντίδραση ήταν να θυμηθώ τον Χαλίφη Οθμάν που μεταμφιεζόταν και κατέβαινε στην αγορά προκειμένου να δει πως περνάνε οι υπήκοοι του. Και σε άλλους Βασιλιάδες αποδίδεται η ίδια πρακτική. Σκέφτηκα, λοιπόν, άμεσα: άραγε έχει έρθει κανείς αρχηγός κόμματος μεταμφιεσμένος να δει τι πραγματικά συμβαίνει στους πολίτες;
Έχω αρθρογραφήσει πολλές φορές για το βουβό ποτάμι. Εάν επισκεφτείτε τράπεζα ή τα ταμεία της ΔΕΗ θα διαπιστώσετε ότι δεν είναι τόσο βουβό. O εκνευρισμός είναι παντού. Κι όπου δεν είναι βρίσκεται στη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην κατάθλιψη και στον απόλυτο ωχαδελφισμό.
Η επιχειρηματική ελίτ της χώρας, στους Δελφούς είχε ορισμένες εξαιρετικές ιδέες. Έβγαζε, όμως, πολλάκις στην πλειοψηφία της μια αίσθηση απόμακρης αντίληψης. Γνωστός μου, διευθυντικό στέλεχος, κλασικό δείγμα στην κοινωνιολογία αυτό που ονομάζουμε μεσαία τάξη, μου διηγούταν τη ζωή του αναφερόμενος στο παράδειγμά του. Μου είπε χαρακτηριστικά ότι ενώ το 2008 έπαιρνε 3.000 μεικτά κι ισοδυναμούσαν σε 2.200 καθαρά, σήμερα παίρνει το ίδιο ποσό μεικτά που ισοδυναμεί σε € 1.700 καθαρά. Και πριν βιαστείτε να αναλογιστείτε ότι ευτυχώς που έχει δουλειά, το εταιρικό του αυτοκίνητο του κόστισε πέρσι € 7.000 φόρο (αναδρομικά από τον προπροηγούμενο χρόνου συν το φόρο του προηγούμενου χρόνου), αυτοκίνητο που η εταιρεία του δε δέχθηκε να παραλάβει πίσω, αφού ήταν σε συμβόλαιο εταιρικών αυτοκινήτων και θα σήμαινε δική της οικονομική απώλεια. Μόνο απ’ αυτό το καθαρό μηνιαίο εισόδημα μειώθηκε κι άλλο. Ταυτόχρονα το bonus του (επιπλέον ποσό με βάση τις πωλήσεις που έκανε και συνεισέφερε στις πωλήσεις της εταιρείας), που στην πράξη ήταν το επιπλέον έσοδο, αφενός μετριέται πλέον με διαφορετικό τρόπο, αφετέρου μειώθηκε έτσι κι αλλιώς στο μισό μετατρέποντας το ποσό σε 25% του bonus που λάμβανε το 2008. Και πάλι καλά θα μπορείτε να πείτε ότι έχει δουλειά που του δίνει και bonus. Μπορείτε, όμως, να φανταστείτε πρακτικά τι οικονομικό και κοινωνικό βιασμό υπέστη; Πώς και πόσο άλλαξε η ζωή του χωρίς να είναι δική του ευθύνη;
Φυσικά δεν είναι η μόνη περίπτωση. Λίγο πριν από εμάς υπήρχε ρύθμιση της ΔΕΗ αξίας € 4.100. Μια τετραμελής οικογένεια σε ένα σπίτι 120m2 εύκολα αγγίζει τα € 350 ανά λογαριασμό, μαζί με όλα όσα περιέχονται στο λογαριασμό της (δημοτικά τέλη, ΕΡΤ κλπ). Μέσα σε ένα χρόνο εύκολα αγγίζεις μια οφειλή γύρω στις € 2.000. Ο κύριος πριν από εμάς δεν θα έλεγες εξωτερικά ότι έμοιαζε λογικό να οφείλει € 4.100. Αλλά αποκλείεται και να ήθελε να οφείλει € 4.100. Ήταν ένας μέσος οικογενειάρχης που παλεύει να φροντίσει την οικογένεια του.
Κυνικά, σίγουρα μπορείτε να σκεφτείτε να μην άναβε το ρεύμα, να μην έκανε έξοδα, να μην έπαιρνε δάνειο, να ήταν πιο προσεκτικός. Μετά θα πάμε, όμως, στο να μην ανέπνεε, να μην σκεφτόταν και στο τέλος να μην ήθελε μια καλύτερη ζωή για εκείνον και την οικογένεια του.
Όσοι εξακολουθούμε να γράφουμε για όλα αυτά, αργά αλλά σταθερά θα πάρουμε το δρόμο της γραφικότητας. Όπως οι έρευνες μάς δείχνουν ότι αυτός που δεν μπορεί να πληρώσει τη δόση του, που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις, στο τέλος καταλήγει να κατηγορεί σχεδόν αποκλειστικά τον εαυτόν του ακόμα κι αν προτιμά εξωτερικά να διαδραματίζει ένα ρόλο κατήγορου της κοινωνίας. Είμαι πεπεισμένος ότι οι έρευνες σε λίγο καιρό, για όσους επιμένουμε να φωνάζουμε ότι η κατάσταση δεν είναι καλή και δεν είναι αυτή που αξίζει στην ελληνική κοινωνία, θα μας δείχνουν παρατεταμένα με ένα αυστηρό βλέμμα κι ένα απειλητικό δάχτυλο και κυρίως με μια αίσθηση σιχτιρίσματος . Και κάπως έτσι σήμερα οδηγούμαστε στα «έχει ο Θεός», «μια ζωή την έχουμε» μέχρι τον αστικό μύθο «εγώ όλα τα μαγαζιά γεμάτα τα βλέπω». Και καταλήγουμε ότι μετά οκτώ χρόνια πόσο ακόμα θα μπορούμε να γκρινιάζουμε; Πόση μιζέρια να αντέξουμε;
Κάπως έτσι, οι ξένοι δεν ασχολούνται με μας. Κουραστήκαμε εμείς, κουράστηκαν κι αυτοί. Ανάμεσα σε Ντόναλντ Τραμπ, Brexit και Μπέπε Γκρίλο η Ελλάδα είναι πολύ πιο ασφαλές λιμάνι για το αρχηγείο των Βρυξελλών. Όσο η πολιτική ηγεσία δεν δημιουργεί προβλήματα, ποιος θα ασχοληθεί με τις χιλιάδες των πολιτών παράπλευρες απώλειες;
Και κάπως έτσι οι Κυβερνώντες προσπαθούν με νύχια και με δόντια να κάνουν ένα Success Story. Ωστόσο, όσο κι αν θέλεις να παρουσιάζεις επιτυχίες, η έξοδος του Αυγούστου μοιάζει ολοένα και παραπάνω ως η έξοδος του οικονομικού Μεσολογγίου. Θα μείνει στην ιστορία για τις θυσίες παρά για την ουσία.
Η έξοδος από τα μνημόνια έρχεται, λοιπόν. Σχεδόν ψυχαναγκαστικά. Θέλουμε ή όχι θα πρέπει να σταματήσουμε να είμαστε μέρος ενός προβλήματος. Κι ας είμαστε στην πράξη ένα μοναδικό πρόβλημα. Θυμάμαι στις καλές ημέρες κάποιοι κάνανε ένα σχέδιο ή μια επιτροπή σοφών. Σήμερα όταν ρώτησα φίλο, εμφανώς φιλικά προσκείμενο στην Κυβέρνηση, ποιο είναι το δικό μας σχέδιο μου έστειλε τέσσερις (4) σελίδες από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή Ελλάδας. Και με μάλωσε κιόλας επειδή το χλεύασα. Το μέλλον της Ελλάδας σε τέσσερις σελίδες…
ΥΓ. Στη ΔΕΗ ήταν ένας εξαιρετικός νέος. Με βάση όσα μας ανέφερε, ελαιοχρωματιστής Μένει πλέον στο Μόναχο. Η γυναίκα και το παιδί του εδώ. Μονολογούσε ότι έκανε δύο μετακομίσεις στο Μόναχο κι όλα έγιναν ηλεκτρονικά, ενώ εδώ για να κλείσει το ρολόι του ηλεκτρικού ρεύματος στο σπίτι που δεν κατοικεί πλέον έπρεπε να περάσει δύο φορές και να περιμένει μέσο όρο δύο ώρες κάθε φορά. «Ωραία ήρθα να δω την οικογένεια» μονολογούσε. Ξέρετε τι του έλειπε στο Μόναχο. Η θάλασσα. Ξέρετε τι δεν είπε ταυτόχρονα; ότι πλέον «δεν φθάνει ο ήλιος και η θάλασσα για να μείνει στην πατρίδα»
ΥΓ2. Όσο η πολιτική ηγεσία του τόπου δεν τολμάει να προχωρήσει σε ρηξικέλευθες ιδέες και πράξεις, με εξορθολογισμό του δημόσιου τομέα, με αξιολόγηση και αποκομματικοποίηση του, με κοινές πρακτικές έναντι όλων, με δεύτερες ευκαιρίες εν μέρει όπου χρειάζεται και με σεισάχθεια (την κατά Σόλωνα, όχι την κατά Μητρόπουλο), με κατάργηση της σημερινής μορφής του Τειρεσία, με άμεση διακοπή της έννοιας της μεταχρονολογημένης επιταγής τόσο θα βράζουμε στο ζουμί μας.