Ποιες θα είναι οι συνέπειες στη ζωή μας του νέου, του Δεύτερου Ψυχρού Πολέμου; Ο Πρώτος κυοφόρησε παγκοσμίως μύρια όσα δεινά: μακαρθισμούς και αστυνομοκρατίες, χούντες και πραξικοπήματα, πολέμους δι’ αντιπροσώπων και φρικτούς εμφυλίους. Λίγες χώρες πλήρωσαν τόσο μεγάλο κόστος όσο η Ελλάδα. Αλλού, όπως στην Κορέα, οι πληγές έχουν κακοφορμίσει και απειλούν όλον τον πλανήτη.
Το ασπρόμαυρο συναξάρι της νίκης της «καλής Δύσης» επί του «κακού κομμουνισμού» που άρχισε να γράφεται μετά το 1989, έχει εξαφανίσει σήμερα από τα μάτια μας πολλές από τις σκιοφωτισμένες σελίδες της ιστορίας. Πόσοι γνωρίζουν λ.χ. ότι η προβολή της μοντέρνας ατομοκεντρικής τέχνης μεταπολεμικά ήταν σταθερό μέλημα της CIA και των δυτικών ψυχροπολεμικών μηχανισμών, που με ένα πυκνό δίχτυ εργαλείων (εκθέσεων, εκδόσεων, χορηγιών, υποτροφιών) επιχειρούσαν να αναχαιτίσουν τη διείσδυση των σοσιαλιστικών ιδεών στους κόλπους της διανόησης, των γραμμάτων και των τεχνών;
Ο ψυχροπολεμικός ανταγωνισμός είχε όμως και κάποια παράπλευρα κέρδη. Ο εξημερωμένος «καπιταλισμός του Ρήνου», η ανοικοδόμηση του κοινωνικού κράτους, το κλείσιμο της ψαλίδας των ανισοτήτων, η άνοδος του γενικού μορφωτικού επιπέδου στη Δυτική Ευρώπη δεν θα ήταν δυνατά αν οι ιθύνουσες τάξεις δεν έτρεμαν το ενδεχόμενο να χάσουν τα λαϊκά στρώματα που στοιχίζονταν πίσω από τα εργατικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Κάτι ανάλογο συνέβαινε και στην άλλη πλευρά του σιδηρού παραπετάσματος: η ραγδαία (ταχύτερη και από εκείνην της Δύσης) οικονομική και τεχνική ανάπτυξη των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών στήριξε τα εισοδήματα και προήγαγε το βιοτικό επίπεδο των λαϊκών μαζών. Για πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στην ΕΣΣΔ και την Ασία, ο κομμουνισμός ήταν ένα επώδυνο αλλά γιγάντιο βήμα προς τις κατακτήσεις της νεωτερικότητας. Και επιπλέον, γεγονός αναντίρρητο που κι αυτό λησμονείται βολικά σήμερα, ως αντίπαλον δέος της παλαιάς αποικιοκρατικής Ευρώπης στήριξε αποφασιστικά την αυτοδιάθεση πάμπολλων λαών και εθνών ανά την υφήλιο.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες λοιπόν του νέου, διευρυμένου αυτή τη φορά, Ψυχρού Πολέμου; Κάποιες διακρίνονται ή έστω αχνοφαίνονται ήδη τώρα. Η ανάσχεση της παγκοσμιοποίησης και οι νέοι εμπορικοί πόλεμοι έπληξαν στον σκληρό τους πυρήνα τα δυτικά οικονομικά δόγματα. Κανείς σχεδόν δεν υποστηρίζει σήμερα ότι το εμπόριο είναι πανάκεια, βήμα αναγκαίο προς την καντιανή αιώνια ειρήνη. Ο Άνταμ Σμιθ φαντάζει απαρχαιωμένος. Τα αιτήματα που προβάλλονται (παραγωγική αυτάρκεια, απεξάρτηση από τις εισαγωγές, συντόμευση των εφοδιαστικών αλυσίδων, μερική επανεκβιομηχάνιση) θυμίζουν περισσότερο τον προστατευτισμό του Φρήντριχ Λιστ.
Στο κοινωνικό επίπεδο οι αλλαγές είναι ίσως πιο ευδιάκριτες. Η ροπή προς τις γενναίες επιδοματικές ενισχύσεις αντικατοπτρίζει τον φόβο των ιθυνουσών τάξεων, των δυτικών ελίτ ή «αρχηγεσιών» όπως τις αποκαλεί ο Κώστας Μελάς, ότι χάνουν το παιχνίδι των εκλογικών συσχετισμών, ότι η ηγεμονία τους φθίνει. Ήδη η παγκοσμιοποίηση και οι εσωτερικές της συνέπειες για τα λαϊκά στρώματα είχαν γιγαντώσει την επιρροή των «εθνολαϊκιστών». Ο νέος ψυχρός πόλεμος θα εντείνει αυτή την κοινωνική-προνοιακή ροπή, τα σοσιαλδημοκρατικού τύπου μέτρα θα πληθύνουν. Ειδάλλως υπάρχει ο κίνδυνος η ενεργειακή κρίση, λ.χ., να υπονομεύσει καίρια το αντιρωσσικό μέτωπο.
Ωστόσο, υπάρχει εδώ μια θεμελιώδης διαφορά. Το κοινωνικό κράτος στη μεταπολεμική Δύση χτίστηκε πάνω σε τρία θεμέλια: τις ανάγκες της ανοικοδόμησης, την υγιή δημογραφία και τη βιώσιμη δημοσιοοικονομική διαχείριση. Τίποτε από αυτά δεν ισχύει σήμερα, ιδίως η Ευρώπη είναι κορεσμένη, γερασμένη και υπερχρεωμένη. Σε συνθήκες στασιμοπληθωριστικές, για πόσο ακόμη η επιμονή σε αυτή την πορεία θα είναι δυνατή;
Τέλος, μεγάλες και ήδη ορατές είναι οι ιδεολογικές συνέπειες του νέου ψυχρού πολέμου. Η άνοδος του «εθνολαϊκισμού» την προηγούμενη δεκαετία, των καισαρικού τύπου ηγετών που στο όνομα των μαζών αμφισβητούν ευθέως τις φιλελεύθερες ολιγαρχίες, είχε ήδη θέσει αυτές τις τελευταίες σε δεινή θέση άμυνας. Τα μέσα που επεστράτευσαν ήταν πρωτίστως κατασταλτικά: το (ψευδοαριστερό) φίμωτρο της πολιτικής ορθότητας και ο έλεγχος των συστημικών ΜΜΕ. Πιστές στο οικονομικό τους κοσμοείδωλο, ιδιωτικοποίησαν ακόμη και τους μηχανισμούς της λογοκρισίας, μεταθέτοντάς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, αντί των κρατικών υπηρεσιών, τον ρόλο του λογοκριτή ανέλαβαν ο Ζάκερμπεργκ και οι όμοιοί του.
Το ζήτημα είναι ότι όλα αυτά απέδωσαν ανεπαρκώς. Μάλλον συσπείρωσαν τους αντιπάλους παρά τους αποθάρρυναν, αμφισβητούνται δε ακόμη και εκ των έσω, όπως βλέπουμε στην περίπτωση του Έλον Μασκ και της εξαγοράς του Twitter. Νέες μέθοδοι κοινωνικής πειθάρχησης θα χρειαστεί να επινοηθούν.
Η πανδημία με τις καθολικές καραντίνες της και τον ωμό εχθροπαθή λόγο κατά των απειθών, ήταν ένα απρόσμενο αλλά ευπρόσδεκτο πεδίο πρώτων πειραματισμών. Η καθολική ψηφιοποίηση των συναλλαγών και των προσωπικών στοιχείων, ώστε να παρακολουθούνται πιο εύκολα οι διοικούμενοι, είναι ένα άλλο, ίσως το πλέον αποτελεσματικό. Ειδικά η κατάργηση του φυσικού, εμπράγματου χρήματος: ο Καναδάς του Τρυντώ λ.χ. για να καταστείλει την μεγάλη κινητοποίηση των φορτηγατζήδων πάγωσε τους λογαριασμούς τους. Η απάλειψη των χάρτινων εισιτηρίων, όπως την επαγγέλλεται και εδώ σε μας η κυβέρνηση, φαίνεται ότι είναι ένας ακόμη κρίκος προσθετέος στην αλυσίδα της καθολικής επιτήρησης.
Υπό την αίρεση ότι δεν θα προηγηθούν δραματικές ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό, πράγμα που αυτή τη στιγμή διόλου δεν αποκλείεται, οι ανάγκες του Δεύτερου Ψυχρού Πολέμου επόμενο είναι να ενισχύσουν έτι περαιτέρω τις ανελεύθερες δυνάμεις στους κόλπους του δυτικού φιλελευθερισμού. Αν αυτό θα γίνει στο όνομα των αδούλωτων Ουκρανών ή Ταϊβανών, υπό την σημαία της πάλης κατά του ασιατικού αυταρχισμού ή της προάσπισης του «Free World», μικρή σημασία έχει.