Η Laura, καθηγήτρια της Λατινικής και Ιταλικής φιλολογίας, αρχαιολάτρης και χριστιανή, αποφάσισε με ενθουσιασμό να ταξιδέψει από τη Φλωρεντία στη Ρώμη αρχές Ιωβηλαίου 2025, για το μεγάλο προσκύνημα των εορτών. Το άγγιγμα της Ιερής Πόρτας ( Porta Sancta ) στην Basilica Sancti Petri (Βασιλική του Αγίου Πέτρου) ήταν ύψιστος σκοπός για Ρωμαίους και μη, καθολικούς πιστούς όλου του κόσμου που επιθυμούσαν πνευματική ανάταση την εποχή της έλλειψης.
Ο Πάπας Φραγκίσκος, προνοητικός θρησκευτικός ηγέτης διαισθανόμενος τις ανάγκες των πιστών, ανταποκρίθηκε στο αίτημα των καιρών και της Παράδοσης. Με τη Βούλα: “SPES NON CONFUNDIT” κήρυξε την έναρξη του Τακτικού Ιωβηλαίου έτους 2025, με τη βεβαιότητα ότι ”Η Ελπίδα δεν απογοητεύει’’. (1)
Η προσκυνήτρια, θυμήθηκε τα φοιτητικά της χρόνια όταν μελετούσε Κικέρωνα και την Επιστολή προς τον Αττικό: “Dum anima est, spes esse dicitur’’ ( Όσο υπάρχει ψυχή λέγεται ότι υπάρχει ελπίδα).
Ωστόσο, από την εξέλιξη της ιστορίας φάνηκε ότι έφτασε στο χείλος της απελπισίας αφού η επιλογή του καιρού για το προσκύνημα αποδείχτηκε εσφαλμένη. Όμως τα λάθη είναι ανθρώπινα (’’Igitur quia et errasse humanun est…”) μονολόγησε, σκεπτόμενη τον Άγιο Ιερώνυμο ( Epist.57.12) αλλά και τον Τίτο Λίβιο: ‘’Venia dignus est humanus error ‘’ (”Κάθε ανθρώπινο λάθος αξίζει συγχώρεση’’, Ιστορίες, VIII 35).
Με τις σκέψεις αυτές και την επίγνωση του λάθους (αμαρτωλότητας) οπλίστηκε με υπομονή περιμένοντας στην ”ουρά’’, την ελπίδα της συγχώρεσης. Στην αναμονή, κοιτάζοντας τον Άγιο Παύλο από μακριά, στη δεξιά πλευρά στα σκαλιά της εισόδου του Ναού ενθυμήθηκε τον Λόγο του:
″ ...ότι η θλίψις υπομονήν κατεργάζεται, η δε υπομονή δοκιμήν, η δε δοκιμή ελπίδα, η δε ελπίς ου καταισχύνει, ότι η αγάπη τού Θεού εκκέχυται εν ταις καρδίαις ημών δια Πνεύματος Αγίου τού δοθέντος ημίν”
(Προς Ρωμαίους 5,4-5).
Όταν προχώρησε στην τελική ευθεία, κατάκοπη, αναθάρρησε λιγάκι με την οπτική επαφή της Ιερής Πόρτας αλλά και πάλι είχε αρκετή καθυστέρηση με την τήρηση των μέτρων ασφαλείας και τον προβλεπόμενο έλεγχο.
Αριστερά, στο βάθος ο επιβλητικός Άγιος Πέτρος στα σκαλιά της Βασιλικής κρατούσε τα κλειδιά του Παραδείσου έχοντας στα πόδια του την γιγαντιαία οθόνη της Samsung. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα ενημέρωσης ... χαμογέλασε η Laura. Καθώς η αναμονή στην ουρά είναι επίπονη ψυχολογική δοκιμασία ακόμα και αν πρόκειται για ιερό σκοπό, ορισμένοι προσκυνητές ευρισκόμενοι σε ένταση συνομιλούσαν μεταξύ τους ή πληκτρολογούσαν στο κινητό.
Η Laura σχεδόν απελπισμένη, επαναλάμβανε διαρκώς την προσευχή ομολογίας των αμαρτιών της. “Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa’’
(”Λάθος μου, λάθος μου, μεγάλο λάθος μου”), είτε για να πάρει δύναμη, είτε γιατί σκεφτόταν την αποκοτιά να έρθει για προσκύνημα γιορτινές μέρες, που είχαν συναθροιστεί στη Ρώμη όλες οι φυλές του Ισραήλ.
Εξάλλου, η προέλευση και καθιέρωση του Ιωβηλαίου έτους, που εορταζόταν κάθε 50 έτη, είχε την απαρχή της στον Ιουδαϊσμό, την Παλαιά Διαθήκη για τον χριστιανικό κόσμο.(2)
Παρεμπιπτόντως, η κόπωση δεν την εμπόδισε να σκεφθεί την πρωταρχική σημασία του Ιωβηλαίου για την αποκατάσταση της κοινωνικής αδικίας, την οποία φαίνεται ότι ξεχνά το κράτος του Ισραήλ σε αντίθεση με τις θέσεις της Αγίας Έδρας που υποστηρίζει ότι ”ο παλαιστινιακός πληθυσμός πρέπει να παραμείνει στη γη του”. (3)
Αποκαμωμένη, από την ορθοστασία αλλά και με την ελπίδα ότι σιμώνει η ώρα της άφεσης αναρωτιόταν γιατί θα έπρεπε να ζήσει αυτή την Κόλαση για να φτάσει στον Παράδεισο.
“Nil desperandum !’’ (‘’Μην απελπίζεσαι !’’), άκουσε τον Λατίνο ποιητή Οράτιο (‘’Ωδές’’, βιβλίο 1, 7,27).
Αίφνης, θείο φως άστραψε μέσα της και η ελπίδα την άγγιξε. Ένιωσε πλάι της τον αγαπημένο συντοπίτη της Dante Alighieri να της κλείνει το μάτι προσφέροντας την τέρψη που επιθυμούσε στην ‘’Commedia’’. (4)
Δαφνοστεφανωμένο, όπως γεννήθηκε ο Ποιητής- Ποιμένας (5), που τον έβλεπε τις Κυριακές στο σουλάτσο της Πλατείας( Piazza Santa Croce) ένιωσε να της ψιθυρίζει στο αυτί πως είναι αναγκαίο το πέρασμα από την Κόλαση στον Παράδεισο.
Η Laura, μέσα και έξω από το πλήθος, ανέσυρε από τη μνήμη της την “Divina Commedia’’ ( ‘’Θεία Κωμωδία’’) και την αναφορά στο πρώτο χριστιανικό Ιωβηλαίο στη Ρώμη (22-2-1300) με τη Βούλα “Antiquorum Habet Fidem’’ του Πάπα Βονιφάτιου Η΄. (6)
Στην ‘’Κόλαση’’( Inferno,Canto XVIII 28-33 ) αποδίδεται παραστατικά ο έλεγχος και η διαχείριση του πλήθους κατά το ιερό προσκύνημα. Η ομοιότητα παρελθόντος και παρόντος είναι καταπληκτική .
“come i Roman, per l` esercito molto,
l` anno del Giubbileo, su per lo ponte
hanno a passar la gente modo colto,
che dall` un lato tutti hanno la fronte
verso il castello e vanno a Santo Pietro,
dall` altra sponda vanno verso il monte.’’
(Inferno, The Temple Classics, Edited by Israel Gollancz, M.A, First Edition, December 1900.)
″Ίδια όπως στο πολύ οι Ρωμαίοι το πλήθος
Για να περνά ο λαός στο Ιωβηλαίο,
Διπλές σειρές κρατούσαν στο γεφύρι
Η μια προς το καστέλι γυρισμένη,
Στον Άγιο Πέτρο να κοιτάζει, κ`η άλλη
Αντίκρυ, να ξανάρχεται απ` το λόφο.’’ (7)
Η προσκυνήτρια ευθύμησε με την ’’ Κόλαση’’ του Δάντη και τη λεπτή ειρωνεία που διέκρινε στο έργο αυτό για τον Πάπα Βονιφάτιο Η΄,καθώς η κριτική του αποκάλυπτε την σφοδρή αντιπαλότητα μεταξύ των δύο ανδρών. Εξάλλου, ο Δάντης ελέγχει αυστηρά τον Βονιφάτιο ως σιμωνιακό και προδότη της χριστιανικής αλήθειας. Ο σαρκασμός για τους εμπόρους της πίστης είναι διάχυτος στην ‘’Κόλαση’’ καθώς βλέπει τους διεφθαρμένους Πάπες ( Νικόλαο Γ΄, Βονιφάτιο Η΄, Κλήμη Ε΄) να κατεβαίνουν στον όγδοο κύκλο,τον τόπο που καλείται Malebolge (‘’Κακοσακούλα’’ σε μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη/‘’Καταραμένα Φαράγγια’’).Τον Βονιφάτιο, ορκισμένο εχθρό του δεν τον αναγνωρίζει ούτε στη ζωή αλλά ούτε και μετά θάνατο. (8)
Η Laura, με γνώση και πίστη, μετέωρη ανάμεσα στο Ιερό και το Κοσμικό, τον Πάπα και τον Ποιητή, είχε κατορθώσει μέσα στο πλήθος και την ψυχοφθόρα αναμονή να διατηρήσει το Πνεύμα ζωντανό. Με τον Φλωρεντινό Ποιητή να την συντροφεύει σε τούτο το Ιωβηλαίο της Ελπίδας πορευόταν προς την ”Θύρα” της Ζωής. (9)
Στο πλήρωμα του χρόνου, ξαλαφρωμένη από τα μπαγκάζια της ξεπέρασε τον έλεγχο και τον εαυτό της αγγίζοντας την Ιερή Πόρτα. Με το σούρουπο και ψιλόβροχο εξήλθε της Βασιλικής φορώντας σταυρό, αδιάβροχο κίτρινο κοντό χιτώνα, λασπωμένες μπότες και ραβδί στο χέρι. Με τα λαμπερά της μάτια η Laura ως Luce (10) αντίκρισε το φως των αστεριών συνεχίζοντας να ελπίζει στο Ιωβηλαίο και τον Ποιητή, για το τέλος της ”Κόλασης’’ : ”και, βγαίνοντας έξω, είδαμε ξανά τ` αστέρια’’. ( Canto XXXIV, 139)
Σημειώσεις – Παραπομπές
1. “Spes non confundit’’ – Bulla Indictionis Jubilaei Ordinarii Anni MMXXV, Franciscus Episcopus servus servorum Dei. Βλέπε το Λατινικό κείμενο στην επίσημη ιστοσελίδα του Βατικανού. Κατά την Παράδοση στα Ιωβηλαία ή Άγια Έτη ο εκάστοτε Πάπας ανοίγει τις Ιερές Πόρτες των τεσσάρων Παπικών- Πατριαρχικών Βασιλικών στη Ρώμη : Του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, του Αγίου Ιωάννη στο Λατερανό, του Αγίου Παύλου(έξω από τα Tείχη) και της Άγίας Μαρίας Ματζόρε. Στο Ιωβηλαίο του 2025 ανοίγεται συμβολικά για πρώτη φορά, και η Ιερή Πόρτα των Φυλακών Rebibbia για να δοθεί η ελπίδα σε όλους τους ανθρώπους.
2. Για το Ιωβηλαίο έτος στην Παλαιά Διαθήκη βλ. Λευιτικόν 25, 8-19.
Η λέξη Ιωβηλαίο προέρχεται από την εβραϊκή λέξη yobel (γιομπέλ) που σημαίνει κέρας κριαριού με το οποίο σάλπιζαν την έναρξη της εορτής.
Το πρώτο Ρωμαιοκαθολικό Ιωβηλαίο ανακηρύχτηκε από τον Πάπα Βονιφάτιο τον Η΄ (22-2-1300) που όρισε την τέλεσή του κάθε εκατό χρόνια. Οι μετέπειτα Πάπες περιόρισαν τον χρόνο των τακτικών Ιωβηλαίων. Ο Κλήμης ΣΤ΄ (1343) σε πενήντα έτη, ο Ουρβανός ΣΤ΄(1389) σε τριαντατρία έτη και ο Παύλος Β΄(1470) σε εικοσιπέντε έτη, το οποίο ισχύει έως και σήμερα.
3. Βλέπε την πρόσφατη δήλωση του υπουργού Εξωτερικών της Αγίας Έδρας, Καρδινάλιου Pietro Parolin ως απάντηση στην πρόταση του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ για την μετατροπή της Γάζας σε ‘’Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής’’. ( PC/The Palestine Chronicle, 14-2-2025)
4. Για τις μεταφράσεις της ‘’Divina Commedia’’ στα ελληνικά , βλέπε ‘’Τ.Σ ΕΛΙΟΤ, ΔΑΝΤΗΣ, Θεία Κωμωδία και Νέα Ζωή. Μετάφραση, Πρόλογος, Σχόλια Στέφανος Μπεκατώρος, σελ. 91-106 και 222-224, (Φεβρουάριος 2005), εκδόσεις Πατάκης,Αθήνα. Επίσης βλέπε, Δάντη, Η Θεία Κωμωδία – Η Κόλαση, έμμετρη μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη, Εισαγωγή, σελ. ιη΄:
‘’Το ταξίδι στην Κόλαση αρχίζει, κατά την πιθανότερη εκδοχή, τη Μεγάλη Παρασκευή του 1300, στις 8 του Απρίλη.’’ Εκδόσεις Δίφρος, Αθήνα, MCMLIV ( α΄ έκδοση 1954).
5. Για τη γέννηση και την αγωγή του Δάντη καθώς και για την ερμηνεία του ονείρου της μητέρας του Δάντη, βλέπε. Βοκάκιος, Η ζωή του Δάντη, Εισαγωγή Χ.Βλαβιανός, Μετάφραση Σπύρος Τσούγκος, Επίμετρο Γ. Κοροπούλης, σελ.29-34 και 97-104, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2004.
6. π. Νικηφόρος Βιδάλης, Οι Ρωμαίοι Ποντίφικες και το έργο τους, σελ.292-294, Αθήνα,1994.
7. Ντάντε Αλιγκέρι, Η Θεία Κωμωδία, Α΄ Κόλαση, Μετάφραση Γιωργής Κότσιρας, σελ.131, εκδ. Ζαχαρόπουλος,Αθήνα 1985.
Το παραπάνω απόσπασμα (Κόλαση, Άσμα 18, 28-33) αναφέρεται στη Ρωμαϊκή εφεύρεση της αμφίδρομης κυκλοφορίας, κατά το Ιωβηλαίο του 1300.Επάνω στη γέφυρα του San Angelo (Castel Sant` Angelo), από το ένα ρεύμα βάδιζαν οι προσκυνητές πηγαίνοντας προς την Βασιλική του Αγίου Πέτρου, ενώ από το αντίθετο ρεύμα επέστρεφαν με κατεύθυνση προς το Monte Giordano ή Janiculum (Ο όγδοος λόφος της Ρώμης με πανοραμική θέα του Αγίου Πέτρου).
Βλέπε και την μετάφραση από τα Ιταλικά σε πεζό λόγο των Σίμου Σπαθάρη-Τάσου Μιχαλακέα (1958) στο Δάντης Αλιγκέρι, Θεία Κωμωδία, Κόλαση-Καθαρτήριο- Παράδεισος,σελ.165, εκδ.Μαλλιάρης-Παιδεία,2023.
8. Βλέπε, Κόλαση, Άσμα ΙΗ΄,1-39 και ΙΘ΄,25-117. Για τη σχέση Δάντη και Βονιφάτιου Η ΄, βλ. Jacqueline Risset, Δάντης. Μια Βιογραφία.’’Ο Ποιητής και ο Πάπας’’, Μετάφραση Άννα Περιστέρη, σελ.135-145, Ίνδικτος Αθήναι 2004.
9. ”εγώ ειμί η θύρα δι΄εμού εάν τις εισέλθη ,σωθήσεται,και εισελεύσεται και εξελεύσεται,και νομήν ευρήσει.’’(Ιω.10,9)
10. Για την “Luce’’ (Φως), την επίσημη μασκότ του Ιωβηλαίου 2025, βλέπε το άρθρο της Courtney Mares με τίτλο: Γνωρίστε τη ”Luce’’: Η μασκότ κινουμένων σχεδίων του Βατικανού για το Jubilee 2025, στο CNA/ Catholic News Agency, όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται: Ο Αρχιεπίσκοπος Rino Fisichella, ο επικεφαλής διοργανωτής του Βατικανού για το Ιωβηλαίο, περιέγραψε τη μασκότ ως μέρος του στόχου του Βατικανού να ασχοληθεί με ‘’την ποπ κουλτούρα τόσο αγαπητή στους νέους μας’’. Η ”Luce” είναι μια κούκλα προσκυνήτριας, έργο του Ιταλού καλλιτέχνη Simone Legno.
