Οι πυρκαγιές καθ’ όλη την διάρκεια του καλοκαιριού, με κυριότερη εκείνη του Έβρου, θέτουν επί τάπητος για την ελληνική Κυβέρνηση πολύ κρίσιμα ζητήματα.
Κατ’ αρχάς είναι προφανές το (διαχρονικό) έλλειμμα πρόληψης, επιτήρησης και διαχείρισης των δασικών εκτάσεων. Δεν είναι πρόβλημα σχεδιασμού, καθώς εμπεριστατωμένες μελέτες και προτάσεις έχουν κατατεθεί τα τελευταία χρόνια πολλές φορές – όσες η κοινωνία μένει εμβρόντητη έπειτα από ακόμα μία καταστροφική πυρκαγιά.
Εκεί που χωλαίνει η ελληνική περίπτωση, είναι η υλοποίηση και εκεί οι ευθύνες διαμοιράζονται αναμεταξύ της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Η διαχρονική αβελτηρία και αποτελεσματικότητα, όμως, έρχεται να προσκρούσει σήμερα σε ένα διεθνές περιβάλλον που δεν συγχωρεί τέτοια ελλείμματα: αφ’ ενός η όξυνση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών φέρνει στο προσκήνιο μια νέα μορφή ολοκληρωτικού πολέμου, η οποία ενσωματώνει και «υβριδικές μορφές»· σε ό,τι αφορά τις πυρκαγιές ο Μεσούτ Γιλμάζ, πρώην Πρωθυπουργός της Τουρκίας, είχε δηλώσει ευθαρσώς ήδη από το 2011 πως στα μυστικά κονδύλια που διαχειρίζονταν οι ηγέτες της γείτονος υπάρχει μέριμνα για «αντίποινα στα δάση της Ελλάδας». Και βέβαια είναι η κλιματική αλλαγή, που καθιστά τους καύσωνες συχνότερους και πιο επίμονους – εξέλιξη που διευκολύνει τόσο το ξέσπασμα, όσο και την ένταση των πυρκαγιών.
Στην ελλαδική κοινωνία, η οποία είναι επίσης απροετοίμαστη για τέτοιες καταστάσεις, έχει τις τελευταίες μέρες ξεσπάσει μια εντελώς ανούσια και αποπροσανατολιστική αντιπαράθεση: οι δυνάμεις που αντιπολιτεύονται την κυβέρνηση ισχυρίζονται ότι η επίκληση της κλιματικής αλλαγής ή των υβριδικών απειλών αποτελεί κομμάτι ενός προπαγανδιστικού αφηγήματος, το οποίο επιδιώκει να απομακρύνει την κυβέρνηση από το κάδρο των ευθυνών· αντίθετα, οι αξιωματούχοι και οι πολιτευτές της κυβέρνησης επικεντρώνονται στις πρωτοφανείς διαστάσεις με τις οποίες οι πυρκαγιές εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα φέτος, στο ταυτόχρονο ξέσπασμα πολλών μετώπων σε πολλές από αυτές κ.ο.κ.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, το ζήτημα είναι πολυπαραγοντικό και η επίκληση της κλιματικής αλλαγής ή των υβριδικών απειλών δεν αναιρεί τις ευθύνες της κυβέρνησης ή τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης. Κάθε άλλο, τις φέρνει ολοένα και πιο βίαια στο προσκήνιο: όταν η χώρα βρίσκεται ανοχύρωτη, το γεγονός αυτό διευκολύνει τη στοχοποίησή της από τον υβριδικό πόλεμο, και παράλληλα, το κόστος και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής πολλαπλασιάζονται.
Έχουμε φτάσει, επομένως, σε ένα όριο. Οι παθογένειες της χώρας υπονομεύουν πλέον απευθείας τη βιωσιμότητά της. Η περίπτωση της Αλεξανδρούπολης είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές: πολλή συζήτηση έχει προηγηθεί για την αναβάθμιση και τον νέο γεωστρατηγικό ρόλο που έχει αναλάβει στο πλαίσιο της δυτικής συμμαχίας. Έναν ρόλο, μάλιστα, που μετριάζει το συγκριτικό πλεονέκτημα το οποίο εξασφάλιζε μέχρι σήμερα η Τουρκία με τον έλεγχο των Στενών.
Όμως, αν απέδειξε κάτι η τελευταία τεράστια πυρκαγιά, είναι πως ο ρόλος αυτός δεν συμβαδίζει με ένα αθηνοκεντρικό κράτος, το οποίο, συνήθως, είναι από κάθε άποψη ωσεί παρόν στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Ούτε, φυσικά, συμβαδίζει με την ανεξέλεγκτη μετανάστευση και την ασύδοτη δράση των διακινητών, οι οποίοι στους αμέσως προηγούμενους μήνες θα προκαλέσουν αρκετά ατυχήματα στην Εγνατία, οδηγώντας στο αντίθετο ρεύμα για να μη συλληφθούν, μη διστάζοντας, μάλιστα, να εμβολίσουν ακόμα και αστυνομικά οχήματα που τους έστηναν μπλόκο. Υπάρχουν, δηλαδή, θεμελιώδεις προϋποθέσεις επάρκειας του κρατικού μηχανισμού και της τοπικής αυτοδιοίκησης, που πλέον αφορούν απευθείας στην ασφάλεια της χώρας, και τη δυνατότητά της ν’ ανταποκρίνεται στις υπαρξιακές προκλήσεις που της τίθενται.
Και εδώ εκδηλώνεται η πρώτη μεγάλη κρίση της κυβέρνησης και η μείωση της αποδοχής ή έστω της ανοχής που επιδείκνυε η πλειοψηφία της κοινωνίας απέναντί της. Μέχρι τώρα, τα ποσοστά που ελάμβανε αφορούσαν στο συγκριτικό της προβάδισμα έναντι των υπόλοιπων πολιτικών δυνάμεων, στη λογική του «μη χείρον βέλτιστο». Για τους περισσότερους πολίτες, αν μη τι άλλο, υποσχόταν ένα minimum αποτελεσματικότητας και ευθύνης, που η αξιωματική αντιπολίτευση και τα λοιπά κόμματα δεν έδειχναν να μπορούν να εξασφαλίσουν.
Ωστόσο, σε αυτήν τη δεύτερη θητεία η περίοδος χάριτος έχει λήξει οριστικά. Πλέον δεν υπάρχει η απειλή του ΣΥΡΙΖΑ, που προκαλεί αντισυσπειρώσεις. Έτσι, είναι η σειρά των αδυναμιών της κυβέρνησης και του κόμματός της να έλθουν στο προσκήνιο: υπάρχει οραματικό και προγραμματικό κενό, καθώς αρχίζει και γίνεται εμφανής η ιδεολογική υστέρηση της ΝΔ και η αδυναμία της ν’ αντεπεξέλθει στις προκλήσεις που θέτει η συγκυρία (την αλληλοδιασύνδεση των κρίσεων ή τη νέα τακτική της Τουρκίας που ενίοτε μπορεί να περιλαμβάνει ταυτόχρονα μια επιφανειακή αποκλιμάκωση σε επίπεδο ρητορικής, την κλιμάκωση στην Κύπρο ή εκείνη των υβριδικών επιθέσεων)· υπάρχει όμως και διαχειριστικό κενό, καθώς πλέον το κομματικό προσωπικό υστερεί έναντι των απαιτήσεων για μεταρρυθμίσεις, ανανέωση και υπέρβαση των χρόνιων θεσμικών παθογενειών. Εξ ου και η αποτυχία του κυβερνητικού rotation μετά τις εκλογές, που σε κρίσιμα υπουργεία όπως αυτό της Προστασίας του Πολίτη έχει γυρίσει μπούμερανγκ.
Οι πυρκαγιές θέτουν με τον δικό τους δραματικό τρόπο την ανάγκη πολυδιάστατης θωράκισης της χώρας, ενώ το πολιτικό προσωπικό προς το παρόν ασθμαίνει και δυσκολεύεται ν’ ανταποκριθεί.
***
Πρώτη δημοσίευση στη Σημερινή