Ένα σύμπλεγμα κοραλλιογενών νησιών στον Ειρηνικό ωκεανό, τα Καλαπάγκος, που ανήκουν στον Ισημερινό και λέγεται ότι ενέπνευσαν τον Δαρβίνο να αναπτύξει τη θεωρία της εξέλιξης, έχουν μια ανυπολόγιστη αξία για τα γεράκια των τραπεζών.
Το τελευταίο διάστημα, όλο και περισσότερες αναπτυξιακές τράπεζες μπαίνουν στις περίφημες συμφωνίες ανταλλαγής «dept -for- Nature» με καταχρεομένα κράτη προσφέροντας διαγραφή μέρους ή και ολόκληρου του δημόσιου χρέους τους, προκειμένου να σωθεί ο πλανήτης από την κλιματική αλλαγή.
Το πρόγραμμα που θυμίζει το περίφημο «Oil for Food» που εφαρμόστηκε το 1995 προκειμένου το Ιράκ να ανταλλάζει το πετρέλαιο του για τρόφιμα, έχει έναν και μόνο σκοπό.
Την ανταλλαγή του κρατικού χρέους φτωχών χωρών για τον φυσικό τους πλούτο. Μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή σε έναν πλανήτη που ο παγκόσμιος πληθυσμός θηλαστικών, πτηνών, ψαριών, ερπετών και αμφιβίων έχει μειωθεί σχεδόν κατά 70% από το 1970, ενώ στη Λατινική Αμερική φτάνει το 90%, σύμφωνα με το φετινό Living Planet Index που συνέταξε το World Wide Fund (WWF).
Σε αυτό το πλαίσιο τα νησιά Καλαμπάγκος εκτιμάται ότι αξίζουν περίπου 800 εκατομμύρια δολάρια, που θα μπορούσε να μειώσουν εντυπωσιακά το δημόσιο χρέος του Ισημερινού, με αντάλλαγμα την προστασία του εύθραυστου οικοσυστήματος της υπεράκτιας επικράτειάς του.
Ο πρόεδρος του Ισημερινού Γκιγιέρμο Λάσο δήλωσε μάλιστα σε τοπική εφημερίδα τον Οκτώβριο, ότι η συμφωνία ανταλλαγής των Γκαλαπάγκος θα μπορούσε να ολοκληρωθεί σε τέσσερις ή πέντε εβδομάδες.
Όμως ο Ισημερινός, αν και θα είναι η πρώτη μεγάλη ανταλλαγή για τη Φύση, δεν είναι και η μόνη.
Αυτού του είδους οι συμφωνίες έρχονται στην επιφάνεια όταν τίθεται το βασικό ερώτημα, το οποίο απασχόλησε και την πρόσφατη σύνοδο κορυφής της COP27 στην Αίγυπτο: «ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό για να σταματήσει την παγκόσμια καταστροφή της βιοποικιλότητας από την κλιματικής αλλαγής;»
Ο Simon Zadek, είναι εκτελεστικός διευθυντής της NatureFinance, η οποία συμβουλεύει τις κυβερνήσεις χωρών στην Λατινική Αμερική, την Αφρική και την Ασία για ανταλλαγές χρέους για τη φύση και άλλους τύπους χρηματοδότησης με επίκεντρο το κλίμα.
«Υπάρχει μια μεγάλη ώθηση για να μπει η φύση στις αγορές κρατικών χρεών», δήλωσε.
Η περίπτωση του Ισημερινού
Ο Ισημερινός δεν συγκαταλέγεται στα πλουσιότερα έθνη του κόσμου. Είναι ένας κατά συρροή κακοπληρωτής και τα κρατικά ομόλογά του έχουν χάσει τεράστιο μέρος της αξίας τους. Ωστόσο, έχει έναν τεράστιο πλούτο βιοποικιλότητας σε μια γωνιά του πλανήτη, που η άγρια ζωή εξαφανίζεται.
Η χώρα βρίσκεται ήδη σε προχωρημένες συνομιλίες με τράπεζες και έναν μη κερδοσκοπικό όμιλο για να καταλήξει σε μια συμφωνία που θα μείωνε το δημόσιο χρέος της κατά 800 εκατομμύρια δολάρια, προκειμένου να προστατεύσει τον φυσικό της πλούτο.
Πρόκειται για την μεγαλύτερη ανταλλαγή χρέους για τη φύση που έχει γίνει μέχρι σήμερα, αν και υπάρχουν κι άλλα κράτη στη λίστα όπως η Σρι Λάνκα, η οποία συζητά μια συμφωνία έως και 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων.
Το Πράσινο Ακρωτήριο, ένα έθνος του αρχιπελάγους στα ανοιχτά της Δυτικής Αφρικής, είναι επίσης πολύ κοντά σε μια ανταλλαγή που θα μπορούσε να αξίζει έως και 200 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τον Ζαν-Πολ Άνταμ, πρώην κυβερνητικός αξιωματούχος των Σεϋχελλών που τώρα εργάζεται για τον ΟΗΕ.
Οικονομική αλχημεία για το «καλό του πλανήτη»
Αυτή η περίφημη οικονομική αλχημεία, η οποία σχεδιάστηκε πριν από δεκαετίες, αλλά παρέμεινε στα συρτάρια των μεγαλοστελεχών διεθνών τραπεζών, βγήκε πρόσφατα στην επιφάνεια καθώς θεωρήθηκε από τα ανεπτυγμένα κράτη ως η πιο συμφέρουσα οικονομική συναλλαγή για να σώσουν το μέλλον των παιδιών τους.
Μόνο τρεις από τις 140 περίπου ανταλλαγές που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία 35 χρόνια -η πρώτη το 1987- είχαν αξία μεγαλύτερη από 250 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης.
Η συνολική αξία των συμφωνιών ανταλλαγής μέχρι σήμερα, είναι 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, και αποτελούν ένα μικρό ποσοστό των 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων που εκτιμάται ότι έχουν οι αναδυόμενες αγορές της Capital Economics.
Μέχρι στιγμής, επιτυχημένες συμφωνίες ανταλλαγής έχουν υπογράψει οι Σεϋχέλλες, το Μπελίζ και τα Μπαρμπάντος, ανοίγοντας το δρόμο και σε άλλες χώρες, ανάμεσά τους ήδη τέσσερις αφρικανικές αλλά και χώρες της Κοινοπολιτείας.
Όλοι κερδισμένοι
Σε περίπτωση χρεοκοπίας μιας χώρας, οι ομολογιούχοι της χάνουν χρήματα ή τουλάχιστον πρέπει να περιμένουν πολύ περισσότερο για να τα πάρουν πίσω.
Οι συμφωνίες χρέους για τη φύση μπορούν να βοηθήσουν, καθώς μπορούν να παράγουν τα λεγόμενα πράσινα ή μπλε ομόλογα, τα οποία απευθύνονται σε έναν ταχέως αυξανόμενο αριθμό επενδυτών που θέλουν να επιτύχουν στόχους ESG.
Ο βετεράνος διευθυντής του ταμείου για την κρίση χρέους Carl Ross στο GMO είπε ότι η δέσμευση της Μπελίζ να προστατεύσει τον μεγάλο ύφαλο της - τον μεγαλύτερο στο δυτικό ημισφαίριο - βοήθησε την οικονομία του κράτους μετά από τη συμφωνία που έκανε πέρυσι.
Οι συμφωνίες διαγράφουν ακριβά ομόλογα ή δάνεια και αντικαθίστανται από φθηνότερη χρηματοδότηση, συνήθως με τη βοήθεια πιστωτικής εγγύησης από μια διεθνλη αναπτυξιακή τράπεζα.
Ο Ισημερινός, για παράδειγμα, βρίσκεται σε συνομιλίες με το Pew Charitable Trusts, την Inter-American Development Bank και την International Development Finance Corporation.
Η εξασφάλιση του buy-in των αναπτυξιακών τραπεζών είναι συνήθως το κλειδί για την οικονομία μιας συμφωνίας.
Ο διευθύνων σύμβουλος εργασιών της Παγκόσμιας Τράπεζας, Axel van Trotsenburg, δήλωσε στο Reuters στο περιθώριο της COP27 ότι υποστηρίζει τις ανταλλαγές χρέους με τη φύση, όπως και ο πρόεδρος της Αφρικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης Akinwumi Adesina, ο οποίος είπε ότι η τράπεζά του θα αρχίσει σύντομα να παρέχει τέτοιες πιστωτικές εγγυήσεις.
Οι κυβερνήσεις της G7 και η «πρωτοβουλία Bridgetown» της Πρωθυπουργού των Μπαρμπάντος Mia Mottley βασίζονται στην Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να αυξήσουν τη χρηματοδότηση με επίκεντρο το κλίμα.
Η επικεφαλής του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα μιλώντας στην COP27 είπε, ότι οι ανταλλαγές ήταν ένα αξιόλογο μέρος της εργαλειοθήκης, στην παγκόσμια προσπάθεια χρηματοδότησης της διατήρησης του φυσικού πλούτου.
Αυτές οι συμφωνίες φαίνεται ότι σαφώς ευνοούν τις αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες θα πρέπει να εξασφαλίσουν διαφορετικά πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως σε εξωτερική χρηματοδότηση μέχρι το τέλος της δεκαετίας, για να μπορούν να λάβουν αποτελεσματική δράση για το κλίμα και να σώσουν τον πλανήτη, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύτηκε στο COP27.
Η ανταλλαγή 553 εκατομμυρίων δολαρίων του Μπελίζ πέρυσι, παρείχε χρήματα για την προστασία του δεύτερου μεγαλύτερου κοραλλιογενούς υφάλου στον κόσμο και μείωσε το επίπεδο του χρέους του κατά περισσότερο από 10% του ΑΕΠ.
Η συμφωνία 22 εκατομμυρίων δολαρίων των Σεϋχελλών το 2015, η οποία δημιούργησε το πρώτο μπλε ομόλογο στον κόσμο μετά από οκτώ χρόνια συνομιλιών, είδε την κυβέρνηση να δεσμεύεται να προστατεύσει το 30% των υδάτων της - μια περιοχή στο μέγεθος της Γερμανίας - από την υπεραλίευση και την ανάπτυξη, δήλωσε ο πρώην υπουργός Περιβάλλοντος Ρόνι Τζουμό.
Οι υποστηρικτές του Swap πιέζουν ώστε οι δώδεκα περίπου μεγάλες αναπτυξιακές τράπεζες να ενωθούν με διευρυμένη και τυποποιημένη υποστήριξη για να προωθήσουν την ευρεία χρήση αυτού του μοντέλου.
Αυτό που μένει, είναι να εξασφαλιστεί ότι τα δισεκατομμύρια που δίνονται συχνά σε μη δημοκρατικές και αμφίβολες κυβερνήσεις, θα καταλήξουν στο σωστό μέρος κι όχι σε κάποιους προσωπικούς λογαριασμούς αιωνίων «ηγετών».
Πηγή: Reuters