Είναι πλέον φανερό πως η Ελλάς ευρίσκεται σε υπαρξιακό κίνδυνο. Είναι μια μικρή χώρα, έχει οξύ δημογραφικό πρόβλημα, οικονομικώς παραπαίει, στρατιωτικώς, αλλά και πολιτικώς, είναι δραματικώς εξαρτώμενη. Δίπλα της η Τουρκία καθίσταται ολοένα και περισσότερο ισχυρή και την απειλεί ευθέως. Άλλωστε έχει ήδη καταλάβει το 36% της Κύπρου και εποφθαλμιά το υπόλοιπο. Δείχνουμε να έχουμε ξεχάσει πως η Κύπρος μέχρι πριν μερικές δεκαετίες προσπαθούσε να ενωθεί με τη μητέρα Ελλάδα, ενώ σήμερα οι πολιτικές ηγεσίες της χώρας μας δείχνουν να έχουν αποδεχτεί αυτήν την παράνομη κατοχή: έτσι τουλάχιστον δείχνει η πολιτική συμπεριφορά των πολιτικών διαχειριστών μας, σε αντίθεση με αυτήν της γείτονος χώρας.
Αυτό όμως που δεν αναδεικνύουμε και έτσι ούτε επικαλούμεθα, είναι πως δεν βρισκόμαστε ενώπιον αντιπαλότητος και ανταγωνισμού Ελλάδος-Τουρκίας, αλλά Ευρώπης-Τουρκίας. Ενώ δηλαδή οι χώρες που μας πωλούν πανάκριβα πολεμικά πλοία και αεροπλάνα, κινδυνεύουν εξ’ ίσου υπαρξιακώς όπως και εμείς, εμείς φερόμαστε υποτελικώς, φοβικώς ή/και ανοήτως.
«Όλβιος όστις ιστορίας έσχε μάθησιν» (από τη Μήδεια του Ευριπίδη), θα λέγαμε σχολιάζοντας «Το στρατηγικό βάθος της Τουρκίας» του Αχμετ Νταβούτογλου, που έχει καταστεί το βασικό εργαλείο σκέψης της σημερινής εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Η Ελλάς, λοιπόν, είναι αυτή που εγκαινίασε την «παγκοσμιοποίηση», ήδη από τον 8ο π.Χ. αιώνα, με τις εκστρατείες των Αθηναίων. Εξαπλώθηκε, η Ελλάς της αρχαιότητος, με κύριο όπλο της τον Πολιτισμό, ένθεν κακείθεν όλης της Μεσογείου, μέχρι και τη Κασπία θάλασσα.
Στη συνέχεια, ο Ελληνικός Πολιτισμός, καλλίτερα η Ελληνική Φιλοσοφική Πρόταση, στήριξε την Ελληνορωμαϊκή Οικουμένη, θεμελιώνοντας την Ευρώπη ως ανεξάρτητη πολιτισμική και πολιτική οντότητα. Έτσι, ενώ τον 15ο αιώνα η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία -κατ’ ουσίαν Ελληνική, όπως άλλωστε χαρακτηριζόταν τότε- έπεσε στα χέρια των Οθωμανών, η υπόλοιπη Ευρώπη είχε ήδη αρχίσει να αυτονομείται, με το σχίσμα των εκκλησιών το 1054, στηριγμένη όμως πάντα στην Ελληνική θεμελίωσή της. Θα λέγαμε θεμελιωμένη στον «ευρωπαϊκό ελληνισμό», δανειζόμενοι όρο του Σεφέρη.
Τους μετέπειτα αιώνες επιδίωκε ενίσχυση της πολιτισμικής και πολιτικής της οντότητος. Προς τερματισμό των εσωτερικών της πολέμων οδηγήθηκε στη δημιουργία εθνών-κρατών, με τις συνθήκες της Βεστφαλίας, τον δε 19ο αιώνα, με αφορμή της Επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, επεδίωξε γεωγραφική και πολιτισμική της ολοκλήρωση, με προσάρτηση σε αυτήν της νοτιο-ανατολικής χερσονήσου της, επιβάλλοντας ταυτοχρόνως στη νέα Ελλάδα το επικρατούν στην Ευρώπη βεστφαλιανού τύπου κράτος.
Πρέπει εδώ να επισημάνουμε πως οι τότε υπερδυνάμεις εμφανώς ανταγωνίζοντο για την κατ’ ουσίαν προσάρτηση της νέας Ελλάδος σε αυτές, η κάθε μία για δικό της λογαριασμό, επιβουλευόμενες τη γεωστρατηγική της θέση. Η Ρωσία όμως, παρά τις αρχικές της προθέσεις, απεκλείσθη, αποκλεισμός που επισημοποιήθηκε μετά τον Β’ μεγάλο πόλεμο, με την καθοριστική συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, που επενέβησαν έκτοτε καθοριστικά στη διαμόρφωση του κόσμου.
Η νεώτερη λοιπόν Ελλάς, δημιουργήθηκε ως το στρατηγικό σύνορο της Ευρώπης.
Οι βλέψεις της Τουρκίας δεν απειλούν έτσι την Ελλάδα, απειλούν ολόκληρη την Ευρώπη, μάλιστα όχι μόνο στρατιωτικώς, δεδομένου του δημογραφικού προβλήματος όλης της Γηραιάς Ηπείρου. Υπό την έννοια αυτή δεν θα πρέπει να μιλάμε για ανταγωνισμό Ελλάδος και Τουρκίας, αλλά για ανταγωνισμό Ευρώπης και Τουρκίας. Βέβαια εδώ θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας και τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό Ρωσίας-Τουρκίας. Αλλά και να μη ξεχνούμε πως η τυπικώς κρατική αυτονόμηση της Ελλάδος οφείλεται στη συνθήκη της Αδριανουπόλεως του 1829, που επισφράγισε τον πόλεμο Ρωσίας-Τουρκίας.
Σήμερα όμως έχουμε περιέλθει στις ακόλουθες δύο άκρως προβληματικές καταστάσεις, που και οι δύο αφορούν τόσο σε μας, όσο όμως και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η πρώτη προβληματική κατάσταση, που αφορά στην ίδια την ύπαρξη της Ευρώπης ως ανεξάρτητης οντότητας, είναι το ζήτημα της πολιτισμικής της ταυτότητος. Ας μη ξεχνούμε την ανάγκη «φαντασιακής θέσμισης των κοινωνιών», όπως την ανέλυσε ο Καστοριάδης, άνευ της οποίας δεν θα μπορούν να υπάρξουν ούτε κράτη ούτε κοινωνίες. Αυτή τη φαντασιακή θέσμιση θεωρούμε πως πρέπει να την χαρακτηρίζουμε ως «φιλοσοφική θέσμιση» ή «φιλοσοφική θεμελίωση», καθόσον αφορά στη ίδια τη νοηματοδότηση και στον τρόπο ύπαρξης του ανθρώπου και των κοινωνιών του. Αυτή η φιλοσοφική θεμελίωση είναι που δημιούργησε τους Πολιτισμούς και παραδίδεται από γενιά σε γενιά με αυτό που αποκαλούμε Παράδοση.
Είναι ιστορικώς αποδεδειγμένο πως χωρίς τέτοιες Παραδόσεις δεν μπορούν να υπάρξουν τα κράτη. Μάλιστα όταν χρειάστηκε να δημιουργηθούν κράτη χωρίς ιστορία και Παράδοση, δανείστηκαν τις Παραδόσεις άλλων λαών και έτσι μπόρεσαν να αποκτήσουν συνοχή και να πορευτούν στην Ιστορία. Παράδειγμα οι Ηνωμένες Πολιτείες, που δανείστηκαν την Ελληνική Παράδοση, τουλάχιστον για την αρχική πολιτική και πολιτισμική τους θεμελίωση. Το ότι αυτές οι Παραδόσεις ήταν δανεικές, φάνηκε άλλωστε στη γρήγορη εγκατάλειψή τους, γρηγορότερα στις ΗΠΑ, ήδη όμως και στην Ευρώπη.
Σε αντίθεση όμως, οι σημερινές αναδυόμενες δυνάμεις της Ανατολής βασίζονται εν πολλοίς στις Παραδόσεις τους. Η ιστορία δείχνει πως οι Παραδόσεις είναι στοιχεία καθοριστικά για την εξέλιξη λαών και κρατών. Έτσι άλλωστε εξελίχθηκε ο Ελληνικός Οικουμενισμός της αρχαιότητος, αλλά και έτσι το σημερινό Ισλάμ επιχειρεί να κατακτήσει τη Δύση, με την Ευρώπη ολοένα και περισσότερο αυτοχειριαζόμενη, διευκολύνοντάς το πολιτισμικώς.
Τα τελευταία έτσι χρόνια, εντείνεται η προερχόμενη από τις ΗΠΑ, αλλά και εκ του βορρά της Ευρώπης, «κουλτούρα ακύρωσης», ακύρωσης Παραδόσεων, παλαιότερων αξιών, ιδεών, και τελικώς της ίδιας της Ιστορίας της Δύσης. Στον υπόλοιπο και πολυπληθέστερο κόσμο, η Παράδοση των διαφόρων εθνών είτε παραμένει στο συλλογικό φαντασιακό των λαών, με θετικό πρόσημο, είτε αποπροσανατολίζεται, μετατρεπόμενη σε επικίνδυνους φονταμενταλισμούς. Αυτό το τελευταίο μάλιστα, ίσως εξ αιτίας έμμεσης συνέργειας της Δύσης. Η σύγκρουση έτσι των Πολιτισμών, είτε λάβει μορφή πολέμων είτε ολοκληρωθεί ειρηνικώς, κινδυνεύει να αποκτήσει προδιαγεγραμμένο τέλος. Η Δύση δεν αντιλαμβάνεται πως ακυρώνοντας την πολιτισμική ταυτότητά της, αποδομείται και τελικώς θα παραδοθεί, ως σώμα και ως πνεύμα, σε αυτούς που στηρίζονται σε ανώτερα υπαρξιακά νοήματα, με συλλογικούς υπαρξιακούς στόχους, όπως και αν αυτούς τους κρίνουμε.
Δυστυχώς εμείς αδρανούμε. Αδυνατούμε να θεωρήσουμε και να αναδείξουμε την πολιτισμική Παράδοσή μας ως την μεγαλύτερη ισχύ μας, που αποτελεί και ευρωπαϊκή ισχύ. Την ανάδειξη της χώρας μας ως φυσικού φορέως οικουμενικής αξίας Παραδόσεως, ακόμα δηλαδή και πέραν της ανάδειξής της ως γενέθλιου Τόπου της Δύσης, την ανάδειξη της σημαντικής της Ελληνικής γλώσσας και των πανάρχαιων αξιών μας, που εξακολουθούν να εκφράζονται εξ αιτίας του συλλογικού ασυνειδήτου των εναπομεινάντων Ελλήνων-Ελλήνων -ενθυμούμενοι πάλι έκφραση του Σεφέρη, που μιλούσε για «ευρωπαϊκό ελληνισμό» και «ελληνικό ελληνισμό». Αλλά το ακόμα χειρότερο είναι πως την παραποιούμε κιόλας. Ακολουθούμε μάλιστα και κατά γράμμα τη δυτική «κουλτούρα ακύρωσης», που έχει ήδη υπεισέλθει και σε ακύρωση βιολογικών δεδομένων, ως ….βασιλικότεροι του βασιλέως.
Αλλά σαν να μην έφτανε αυτό, φερόμαστε με υποτέλεια και φοβικά σύνδρομα και ως προς την ενίσχυση της στρατιωτικής μας ισχύος, που είναι εξ’ ίσου απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Πρωτ’ απ΄όλα δεν απαιτούμε την οργάνωση κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, που κατ’ ουσίαν άλλωστε προβλέπεται και καταστατικώς. Πέραν τούτου, υποβαθμίσαμε, έως εξαλείψεως την πολεμική μας βιομηχανία, σε αντίθεση με την Τουρκία που καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από τη δική της, η οποία αναπτύσσεται ραγδαίως και προβαίνει και σε εξαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού. Έχουμε παραδώσει την άμυνά μας στις Ηνωμένες Πολιτείες και ολοένα και περισσότερο αποδεικνύεται πως δεν έχουμε λάβει σοβαρά ανταλλάγματα. Αντιθέτως πληρώνουμε πανάκριβο στρατιωτικό εξοπλισμό, τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από χώρες οι οποίες έχουν κάθε συμφέρον να εμποδίσουμε την εξάπλωση της Τουρκίας στις θάλασσές που αποτελούν και όρια της ΕΕ. Μήπως έχουμε περιέλθει πράγματι σε κατάσταση πιστού συμμάχου, όπου «ο πιστός σύμμαχος διατρέχει τον κίνδυνο να θεωρηθεί αγκιστρωμένο ψάρι»; Πράγματι δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά, όταν μάλιστα η Ευρώπη αδυνατεί να κατανοήσει πως ανταγωνισμός Ελλάδος-Τουρκίας σημαίνει και ανταγωνισμό Ευρώπης-Τουρκίας; Αλλά και που εμείς καταδήλως υποεκτιμούμε;
Πριν μερικά χρόνια ο Πρόεδρος Μακρόν χαρακτήριζε το ΝΑΤΟ κλινικά νεκρό, σήμερα μάλλον το ξέχασε και ίσως το θυμηθεί αν κερδίσει τις Προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ ο Τραμπ. Πριν από αυτόν, ο Γάλλος Πρόεδρος Ολάντ τόνιζε για την ανάγκη οργάνωσης μια ενιαίας ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης, άνευ όμως πρακτικού αποτελέσματος. Τελευταία τόσο η ήδη ενισχυμένη στρατιωτική ισχύς της Γαλλίας, όσο η εσχάτως ενισχυόμενη στρατιωτική ισχύς των Γερμανών (που ελπίζουμε να άφησε πίσω της το παρελθόν της), σε συνδυασμό με το σοβαρό ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να αποχωρήσουν από το ΝΑΤΟ, αν εκλεγεί ο Τραμπ, ίσως οδηγήσουν την Ευρώπη να πάψει να αυτοχειριάζεται. Αλλά τελικώς μήπως η μαζική εναντίωση της Ευρώπης στον Τραμπ, υποδηλώνει δήλωση αδυναμίας της να υπερασπιστεί τον εαυτό της και αφήνεται και αυτή στις ΗΠΑ, καίτοι κινδυνεύει να βρεθεί απροετοίμαστη εάν χάσει την αμερικανική κηδεμονία; ( κατά τη γνώμη μας, αργά ή γρήγορα, θα την χάσει)
Πολλά τα ερωτήματα, δύσκολες οι απαντήσεις, καίτοι ο καιρός θα δείξει. Άλλωστε, όπως έλεγε ο Τσώρτσιλ, δεν θα είμαστε χρήσιμοι αν δεν είμαστε αισιόδοξοι.