Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της φτώχειας.
Mε αφορμή την Ευρωπαϊκή ημέρα μνήμης για το ολοκαύτωμα των Ρομά στις 2 Αυγούστου βρέθηκα στο Άουσβιτς.
Στον δρόμο προς το Οσβιέτσιμ, μια μικρή πόλη της Πολωνίας, και συγκεκριμένα προς το στρατόπεδο του Άουσβιτς, σκέψεις και εικόνες από βιβλία, ταινίες και ντοκιμαντέρ για τον Β’. Παγκόσμιο Πόλεμο ήρθαν στο προσκήνιο μαζί με αγωνία και δέος για όσα θα έβλεπα από κοντά.
Διασχίζοντας έναν δρόμο περίπου 60 χιλιομέτρων από την Κρακοβία, μέσα από δάση και περιοχές με παραδοσιακά, πολωνικά σπίτια άλλης εποχής, έφτασα στο Μουσείο του Άουσβιτς (Άουσβιτς Ι), Πρόκειται ουσιαστικά για ένα συγκρότημα στρατοπέδων με δύο κύρια τμήματα, το Άουσβιτς Ι και το Άουσβιτς ΙΙ-Μπιρκενάου λίγα χιλιόμετρα παρακάτω.
Τους επισκέπτες “καλωσορίζει” η γνωστή ταμπέλα “Arbeit macht frei”, το προπαγανδιστικό μήνυμα των Ναζί πως η εργασία απελευθερώνει. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν ακόμη οι ξύλινες αποθήκες διαλογής των μελλοθάνατων κρατουμένων που κατέφθαναν ανά εκατοντάδες. Εβραίοι, ομοφυλόφιλοι, Τσιγγάνοι, πολιτικοί κρατούμενοι ήταν μερικές από τις ομάδες που βρίσκονταν στο στόχαστρο του ναζισμού.
Κατά την επίσκεψη, όλα γύρω ήταν πράσινα και ανθισμένα με τον ήλιο από πάνω ν’ αποσπά για λίγο την προσοχή από την ιστορία του μαρτυρικού τόπου. Μόνο για λίγο...Τα πάντα γύρω καταδεικνύουν πως δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη, τυπική επίσκεψη σε μουσείο. Τίποτα στον χώρο δεν είναι συνηθισμένο και τυπικό. Οι ταμπέλες, τα συρματοπλέγματα, τα πέτρινα blocks, τα ξύλινα παρατηρητήρια των φυλάκων, οι καμινάδες των κρεματορίων που στέκονται ακόμη εκεί, σε επαναφέρουν σε όσα φρικτά υπέστησαν οι άνθρωποι που έζησαν, για όσο έζησαν, σ’ αυτόν τον χώρο, αλλά και σε όσα είναι τελικά ικανός να πράξει ο άνθρωπος κυριευμένος από μίσος και αλαζονεία.
Κάθε block έχει γίνει τώρα ένα μικρό αλλά τεράστιας αξίας μουσείο. Εκθέματα από τη ζωή των τροφίμων, τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, τα προσωπικά τους αντικείμενα, φωτογραφίες ανδρών, γυναικών και παιδιών με ξυρισμένα κεφάλια και καταρρακωμένα πρόσωπα, εικόνες σκελετωμένων παιδιών συγκλονίζουν.
Κοιτώ έξω από το παράθυρο ενός από τα blocks... Πόσοι και πόσες κοίταξαν τότε τον ουρανό από την ίδια θέση, λίγο πριν τον θάλαμο αερίων και τα κρεματόρια;
Δίπλα ακριβώς η εικόνα τεσσάρων από τα χιλιάδες παιδιά που έγιναν πειραματόζωα του Μένγκελε. Στην ίδια αίθουσα βρίσκονταν τα ρούχα και τα παπούτσια κρατουμένων, ρούχα γονιών και παιδιών, ρούχα ορφανά και παγωμένα.
Περπατώντας μέσα σε αυτήν την τεράστια έκταση συνειδητοποιεί κανείς το μέγεθος του απόλυτου εξευτελισμού της ανθρώπινης υπόστασης, το οποίο δε θα μπορέσει ποτέ να χωρέσει ο νους. Ο θάνατος βρίσκεται ακόμη εκεί...στο χώμα, στον αέρα, στα φύλλα των δέντρων, σε κάθε πέτρα....Παρ’ ότι υπήρχαν πολλά γκρουπ ξεναγήσεων στον χώρο, μια απόκοσμη ησυχία, σαν αυτή που ταιριάζει σ’ έναν νεκρότοπο, αλλά και μια βουβή θλίψη απλωνόταν πέρα ως πέρα.
Κατά την έξοδο, όλοι διατηρούσαμε το ίδιο σαστισμένο βλέμμα και την ίδια βαθιά σιγή...και την ίδια απορία...Άνθρωποι τα έκαναν όλα αυτά;
Τα ερείπια και τα ίχνη των εγκλημάτων των Γενοκτονιών που διαπράχθηκαν βρίσκονται εκεί, μολονότι οι Ναζί λίγο πριν την απελευθέρωση του στρατοπέδου πρόλαβαν και ανατίναξαν κρεματόρια, θαλάμους αερίων, και κάποια από τα κτίρια.
«Αυτό που οι Ναζί ήθελαν να καταστρέψουν, θα το διασώσουμε από τη λήθη» είχε δηλώσει ο Wladyslaw Bartoszewski, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, ο οποίος ήταν επιζών του Άουσβιτς.
Και αυτό πρέπει να κάνουμε.. Όλοι μας.