«Ήλθε και η σειρά της νεολαίαςτου κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης να δηλώσει παρούσα στην ιδεολογική μάχη των νοηματοδοτήσεων του Γράμμου». (Αθανάσιος Γκότοβος).
Όλα τούτα γραμμένα και δημοσιευμένα για τις εργασίες της ΗΜΕΡΙΔΑΣ με το πολύ συγκεκριμένο φιλολογικό θέμα: «Έλληνες και Γάλλοι ποιητές για το Γράμο. Ο Γράμος και ο Πωλ Ελυάρ».
Διαβάστε επίσης: Η πολιτική κατασκευή του νοήματος του Γράμμου
Έτσι, χαμπάρι δεν πήρε ο φίλτατος (του ανταποδίδω την όμορφη προσφώνησή του προς εμένα) κ. Καθηγητής Αθανάσιος Γκότοβος ότι στο Γράμο (με ένα και όχι με δυο ‘μ’ οι λέξεις Γράμος και Γράμουστα. Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα», αλλά και άρθρο επί του θέματος γνωστού Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωστή η ‘νοηματοδότηση’ των δυο ‘μ’ στη λέξη Γράμος»). Χαμπάρι, λοιπόν, δεν πήρε ο φίλτατος Θανάσης για το τι ακριβώς θα γινόταν και όντως έγινε στο Γράμο, στις 18 Ιουλίου 2020 στο Νεστόριο με κοινό από την Κομοτηνή, την Καβάλα και τη Θεσσαλονίκη, από την Πτολεμαΐδα, την Κοζάνη, τη Σιάτιστα και την Καστοριά, από την Αθήνα και την Πάτρα, από το Μεσολόγγι, την Άρτα, τα Γιάννενα, την Πεδινή και από τα Γρεβενά, την ιδιαίτερη πατρίδα μου. Και βέβαια από το Νεστόριο. Η ΗΜΕΡΙΔΑ έπρεπε να γίνει στο Γράμο: στη λίμνη Μουτσάλια, στους πρόποδες της Πάνω Αρένας. Η βροχή μας χάλασε τα σχέδια κι έτσι γέμισε με πολυκοσμία (μέσα και έξω) το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Νεστορίου.
Πράγματι συμμετείχαν και καναδυό νεολαίοι του ΣΥΡΙΖΑ. Στο τέλος των εργασιών με πλησίασε ο Ευθύμης Λαμπάδας από τη Θεσσαλονίκη, εκ μέρους της νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, και μου πρότεινε: συνάντηση στο ΧΑΡΟ και ξενάγηση μαζί με τον Αλβανό Ραϋμόνδο από το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης. Δεύτερη συνάντηση στο RiverParty Νεστορίου. Στο ύψωμα ΧΑΡΟΣ τους διάβασα μόνο στίχους από ποιήματα Ελλήνων ποιητών, που, σε μια κανονική χώρα έπρεπε να διδάσκονται στη Μέση και Ανώτατη εκπαίδευσής μας. Ακριβώς όπως ΄παράνομα΄ δίδαξα (με δική μου πρωτοβουλία και ευθύνη) ποίηση της Εθνικής μας Αντίστασης, τραγούδια του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ του Ζέρβα. Θα περίμενε κανείς μεγαλύτερη ευαισθησία και επιστημοσύνη από τον κάθε Αθανάσιο Γκότοβο, επειδή κάνω καλά, καθώς είμαι σίγουρος, τη δουλειά του πανεπιστημιακού δασκάλου - φιλόλογου, μειώνοντας τις γκρίζες ή και απαγορευμένες (από τους καλοθελητές) ζώνες της ελληνικής ποίησης. Αν προσπαθούσε να αποδείξει, ότι οι στίχοι που παρουσιάζω, απαγγέλλοντάς τους στους νέους, δεν διαθέτουν αισθητική αξία, καλώς, αλλά με το να λέει άλλα αντί άλλων, πάει πολύ.
Στον ΧΑΡΟ μού πρότειναν και άλλη μια συζήτηση που εγώ την πραγματοποίησα ως συνάντηση με ερωτήσεις και απαντήσεις. Έτσι ακριβώς και έγινε. Όλα τα άλλα, φίλτατε Θανάση, είναι μόνο εκ του πολύ πονηρού. Θα ήμουν κακός ΣΥΡΙΖΑΙΟΣ και κάκιστος ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ αν θα χρησιμοποιούσα το βήμα για να κάνω πολιτική μέσω της ποίησης. Τα δυο αυτά πεδία τα ξεχωρίζω πολύ ευδιάκριτα. Με την πολιτική δεν ασχολήθηκα ποτέ επαγγελματικά, ΣΥΡΙΖΑΙΟΣ-ΣΥΡΙΖΑΙΟΣ, υπηρετώ την επιστήμη της φιλολογίας από το 1957 και μετά. Αδιάλειπτα. Ως σήμερα, στα 90 μου (και μισό) χρόνια. Εργάζομαι σε καθημερινή βάση. Χωρίς την παραμικρή αμοιβή. Με κέφι και με πλήρη επίγνωση τέλεσης του επιστημονικού μου χρέους.
Για το Γράμο του 1949, στον οποίο αναφέρεται εκτενώς ο Θανάσης Γκότοβος, μονομερώς και με εμπάθεια, θα αφήσω πρωτοκλασάτους στρατηγούς του Βασιλικού Στρατού να μιλήσουν χωρίς καμιά περικοπή. Επαναλαμβάνω: για το Γράμο του 1949, Αύγουστο μήνα:
«Τη ζεστή, καλοκαιρινή ημέρα της 24ης Αυγούστου του 1949, οι κάτοικοι της Κοζάνης αντίκρισαν δεκαοκτώ αεροπλάνα της τότε Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας να κατευθύνονται προς βορρά.
Ηταν τα διθέσια βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως με τα οποία είχε προμηθεύσει η αμερικανική αεροπορία την ελληνική. Η ονομασία τους: Χελντάιβερ (Helldiver). Στις μάχες του Ειρηνικού, με απονηώσεις από τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, έριχναν ναπάλμ στους οχυρωμένους Ιάπωνες. Τέσσερα χρόνια μετά, είχε έρθει η ώρα των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος.
Η αποστολή τόσο μεγάλου αριθμού αεροσκαφών την 24η Αυγούστου ήταν απόφαση του τότε αρχηγού ΑΔΑ Ε. Κελαϊδή. Ήξερε τι έκανε: ακόμα και οι άνδρες της 1ης Μεραρχίας Πεζικού που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή εκείνη την ημέρα, σταμάτησαν ό,τι έκαναν και κοίταξαν με δέος ψηλά.
Απέναντί τους είχαν το ύψωμα Τσάρνο, στον Γράμμο. Αυτός ήταν ο αντικειμενικός σκοπός των 18 Χελντάιβερ εκείνη την ημέρα.
Το ύψωμα αποτελούσε το κλειδί της όλης αμυντικής τοποθεσίας του ΔΣΕ με πολυβολεία, πυροβόλα, όλμους, νάρκες, παγιδεύσεις στις προσβάσεις, ορύγματα, συρματοπλέγματα.
Όπως μου είχε εκμυστηρευθεί ο αντιπτέραρχος ιπτάμενος εν αποστρατεία Ευάγγελος Σινούρης, ο οποίος είχε λάβει μέρος σε εκείνες τις επιχειρήσεις με Σπίτφαϊρ και Χελντάιβερ, «οι αντάρτες είχαν εξοπλίσει τα πολυβολεία τους με τέσσερις σειρές δένδρων. Ήταν πολύ γερά οχυρά. Στον Γράμμο μόνο οι βόμβες των Χελντάιβερ μπόρεσαν να τα ξηλώσουν».
Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία του αντιπτεράρχου ιπταμένου εν αποστρατεία Εδμόνδου Λάιτμερ στον γράφοντα: «Φύγαμε τρεις εξάδες, δεκαοκτώ αεροπλάνα σύνολο. Ο Στρατός είχε κάνει τρεις απόπειρες, νομίζω, να καταλάβει το Τσάρνο αλλά δεν τα είχε καταφέρει. Τους ρίξαμε 72 βόμβες των 500 λιβρών. Λέγεται ότι το υψόμετρο μειώθηκε αρκετά. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Την επομένη πραγματοποιήσαμε δεύτερη προσβολή».
Στις προσβολές που ακολούθησαν, συμμετείχαν 26 Σπίτφαϊρ, δύο Ντακότα ως βομβαρδιστικά (ελληνική ευρεσιτεχνία) συν το πυροβολικό. Το ύψωμα καταλήφθηκε από το πεζικό στις 25 Αυγούστου.
Από τις 24 έως τις 30 Αυγούστου του 1949, η δράση των «Χελς», όπως τα αποκαλούσαν οι χειριστές, ήταν ασταμάτητη. «Τσαγκός, Καραούλι, Παπούλι, Φλάμπουρο, Ψωριάρικο, Πόρτα Οσμάν, Βετέρνικο, ύψωμα 1825, Κιάφα, όλα χτυπήθηκαν ανελέητα», μου έλεγε ο Εδ. Λάιτμερ.
«Έκανα τη βύθιση για να αφήσω τη βόμβα μου», μου είχε εξομολογηθεί ο υποπτέραρχος ιπτάμενος εν αποστρατεία Γεώργιος Δαρμάρος, «και πετούσα μέσα στον κουρνιαχτό. Ηταν απίστευτο χάος. Δύσκολο να το περιγράψει κανείς. Η τελευταία επιχείρηση ήταν σφαγείο».
«Με το δικό μου “Χελ”», μου είπε ο Εδ. Λάιτμερ, «έριξα τις τελευταίες βόμβες του πολέμου στο Κάμενικ, μέσα στην Αλβανία. Ηταν 29 Αυγούστου του 1949».
Απόψεις - Καθημερινή 22.8.2020, Ηλίας Μαγκλίνης - Τσάρνο, 24 Αυγούστου 1949
Συμπέρασμα μοναδικό και φυσιολογικό: να, σε ποιους αρμόζουν τα νικητήρια, οι εμπνευσμένοι πινδαρικού ύψους και έξαρσης στίχοι των ποιητών (των ‘εθνικών’, βέβαια), τα σαλπίσματα των σαλπιγκτών,οι τυμπανοκρουσίες μιας διμοιρίας τυμπανοκρουστών: Στις ‘72 βόμβες των 500 λιβρών’,στους χειριστές των επίσης αμερικανικής επινόησης και κατασκευής 18 Χελντάιβερ (Helldiver). Τα μνημεία και οι εκκλησούλες που χτίζουν ακόμα και σήμερα οι αιωνόβιοι ασκητές της μισαλλοδοξίας.
Ήμουν μαχητής της 16ης Ταξιαρχίας της 9ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Διοικητές, αντίστοιχα, ο Ζώης Τέντας από τη Φούρκα και ο Μήτσος Παλαιολόγου (Ζυγούρας) από το Βόιο. Η Ταξιαρχία μαςτο 1949 κράτησε το Τσάρνο επτά μέρες (70 το 1948). Μετά περάσαμε στο Παπούλι και στο Φλάμπουρο. Δίπλα μας η Πόρτα Οσμάν.
Πιο κατανοητά από αυτά που εξιστόρησαν οι ανώτατοι αξιωματικοί της «τότε Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας» δεν γίνεται: ποιοι, πώς και πότε πήραν το Τσάρνο. «Απέναντί τους είχαν το ύψωμα Τσάρνο, στον Γράμμο. Αυτός ήταν ο αντικειμενικός σκοπός των 18 Χελντάιβερ εκείνη την ημέρα.
Το ύψωμα αποτελούσε το κλειδί της όλης αμυντικής τοποθεσίας του ΔΣΕ με πολυβολεία, πυροβόλα, όλμους, νάρκες, παγιδεύσεις στις προσβάσεις, ορύγματα, συρματοπλέγματα». «Ο στρατός είχε κάνει τρεις απόπειρες, νομίζω, να καταλάβει το Τσάρνο αλλά δεν τα είχε καταφέρει. Τους ρίξαμε 72 βόμβες των 500 λιβρών. Λέγεται ότι το υψόμετρο μειώθηκε αρκετά. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Την επομένη πραγματοποιήσαμε δεύτερη προσβολή». «Στις προσβολές που ακολούθησαν, συμμετείχαν 26 Σπίτφαϊρ, δύο Ντακότα ως βομβαρδιστικά (ελληνική ευρεσιτεχνία) συν το πυροβολικό. Το ύψωμα καταλήφθηκε από το πεζικό στις 25 Αυγούστου». Όταν δεν είχε μείνει πια τίποτα όρθιο.
Και τώρα λίγα λόγια για «το πώς γινήκανε τα πράγματα» που έλεγε και ο Κώστας Βάρναλης, στο Γράμο και το Νεστόριο, ακολουθώντας τη χρονολογική σειρά κατά την εξιστόρηση των γεγονότων.
Τέλη Μαΐου 2020 παίρνω μέιλ από τον Γιάννη Παπαγρηγορίου με την πρόταση: η συλλογή ποιημάτων μου «Και σε εξαίσιες στιγμές τους ντύνω με ρυθμούς και ήχους όλους τους στίχους» να παρουσιαστεί στο Γράμο, στην Μουτσάλια της Πάνω Αρένας, καθότι τα 40 ποιήματα είναι αφιερωμένα στο Γράμο. Κάνω αντιπρόταση που έγινε δεκτή: στο χώρο που εκείνος επέλεξε, του είπα, να πραγματοποιήσουμε επιστημονική ΗΜΕΡΙΔΑ με θέμα: «Έλληνες και Γάλλοι ποιητές για το Γράμο. Ο Γράμος και ο Πωλ Ελυάρ». Οι βροχές και το κρύο μας υποχρέωσαν να μεταφέρουμε τις εργασίας της ΗΜΕΡΙΔΑΣ στο Νεστόριο. Έγιναν κανονικά οι τρεις ομιλίες, ενώ η καλλιτεχνική ηθοποιός Αλέκα Ράπτη από την Πάτρα απήγγειλε ποιήματα του Πωλ Ελυάρ και Ελλήνων ποιητών. Ο Γιώργος Μπέλλος από την Πεδινή Ιωαννίνων με το κλαρίνο του, κι ο γιος του Αλέξανδρος με την κιθάρα του στήριξαν μουσικά την ΗΜΕΡΙΔΑ. Η βραδιά κύλησε ως αργά τα μεσάνυχτα με την κιθάρα και το τραγούδι του Χρήστου Παναγιωτόπουλου, μαέστρου της Ιόνιας Ορχήστρας. Στο τραγούδι και τα ανέκδοτα, τον συνόδευε ο Αντρέας Λάζαρης και πολλοί από τους παρευρισκόμενους.
Τα υπόλοιπα του κ. Αθανάσιου Γκότοβου περί ΠΑΣΟΚ, κυράς Σοφίας από τη Λάκα Σούλι [εγώ θα πρόσθετα την κυρά Ντίνα Καρυοφύλλη, τον Τάκη Δοϊτσίνη (για κάμποσα χρόνια Μήτια Ντοϊτσίνοφ, στη Βουλγαρία, κι αργότερα πάλι Τάκης Δοϊτσίνης επί χούντας, υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών)], λέω να τους αφήσουμε για άλλη φορά. Τα κακόγουστα στημένα παραμύθια είναι μόνο για αγρίους ή απελέκητους, θέλω να πω.
«Στον εμφύλιο πολέμησαν, συνεχίζει ο Αθανάσιος Γκότοβος, Έλληνες εναντίον Ελλήνων, επειδή οι πολιτικές ηγεσίες των αντιμαχομένων δεν κατάφεραν να βρουν μια συμβιβαστική λύση στις διαφορές τους και παρασύρθηκαν στη στρατιωτική αναμέτρηση. Ευθύνη έχουν και οι δύο εξίσου.
Είναι κι αυτός ένας τρόπος «εθνικής συμφιλίωσης», η απώθηση της ρεαλιστικής εικόνας μιας οδυνηρής πραγματικότητας και ο συμψηφισμός των ευθυνών. Σαν να ήταν το πολιτικό πρόγραμμα του ΚΚΕ εκείνης της εποχής να ανατρέψει το αστικό καθεστώς ένα είδος «παρεξήγησης», σαν να μην πίστευε η κομμουνιστική ηγεσία, σοβιετική και ελληνική, στην αναγκαιότητα εγκαθίδρυσης Λαϊκής Δημοκρατίας με δυναμικό τρόπο, όταν οι συνθήκες το ευνοούν. Και σαν να μην πίστευε η ηγεσία του αντικομμουνιστικού μετώπου στην αναγκαιότητα ένοπλης καταστολής της όποιας προσπάθειας βίαιης ανατροπής του πολιτεύματος, αν παραστεί ανάγκη. Είναι προφανές ότι από τη δική τους σκοπιά η απόπειρα ανατροπής του κρατούντος πολιτεύματος με τη χρήση των όπλων ισοδυναμούσε με εσχάτη προδοσία».
Το ποιοι, πότε και πως ανέτρεψαν τη λαϊκή εξουσία της εθνικής αντίστασης και με τίνος όπλα, ο κ. Καθηγητής μήτε λόγο. Σαν να μη υπήρχαν οι λόγοι. Για τις εν ψυχρώ δολοφονίες και τα κυνηγητά αριστερών μετά τη Βάρκιζα, επίσης.
Να θυμίσω στον κ. ΚΑΘΗΓΗΤΉ ότι και το πολίτευμα της αστικής δημοκρατίας και της καπιταλιστικής οικονομίας επιβλήθηκε με την ισχύ των όπλων: στη Γαλλία με τέσσερεις (4) επαναστάσεις που όλες τους ήταν εμφύλιοι πόλεμοι, οι τρεις από τις οποίες (1789, 1830 και 1848) τελείωσαν με την παλινόρθωση της μοναρχίας και μόνο η τέταρτη νίκησε τελεσίδικα. Έτσι δεν είναι, κ. ΚΑΘΗΓΗΤΑ;
Κάτι τελευταίο: αποτάθηκα σε δυο Υπουργούς Παιδείας, τον Θάνο Μικρούτσικο και τον Σταύρο Μπένο, να με βοηθήσουν στην έκδοση των δυο τόμων με τίτλο «Το ελληνικό μοιρολόι». Ο πρώτος μου έκλεισε ραντεβού στα Γιάννενα, εξαπατώντας με, χωρίς να συναντηθούμε ποτέ, ενώ ο δεύτερος μου πρότεινε συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα και κονδύλια. Γνωρίζοντας μέσες άκρες τα φαγοπότια και τις λοβιτούρες της υπόθεσης, αρνήθηκα κατηγορηματικά. Γι’ αυτό και μπορώ να δηλώσω υπεύθυνα, ότι από το ελληνικό (ή από όποιο άλλο) δημόσιο δεν έλαβα μήτε μια πεντάρα τσακιστή. Από τους δυο μισθούς μας, δικού μου και της συζύγου, ξόδεψα πάνω από 3,5 (τριάμισι) εκατομμύρια δραχμές για τη συγκέντρωση ανά την Ελλάδα, την Κύπρο, την Κάτω Ιταλία, τη Μαριούπολη και τη Βουλγαρία των μοιρολογιών.
Και το δημόσιο; Πρέπει να είσαι δικός του (ημέτερος-ημέτερος) για να σε βοηθήσει από τον εθνικό κορβανά. Είτε από οποιαδήποτε άλλα κονδύλια. Κι εγώ μήτε είμαι κι ούτε θα γίνω ποτέ. Ημέτερος.
Έχω τα χέρια μου καθαρά, τη συνείδησή μου πεντακάθαρη και κάνω τη δουλειά του επιστήμονα φιλόλογου όσο μπορώ καλύτερα. Και παραγωγικότερα.
***
Ο Γιάννης Μότσιος είναι τέως καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ανάμεσα στις δημοσιεύσεις τους συγκαταλέγονται 32 δημοσιευμένες μονογραφίες και δοκίμια φιλολογικά, ποίηση και καλλιτεχνική πεζογραφία, λογοτεχνικές μεταφράσεις από τα Ελληνικά στα Ρωσικά, από τα Ρωσικά και Βουλγαρικά στα Ελληνικά κ.ά.