Οι εικόνες από την έκρηξη του ηφαιστείου Κούμπρε Βιέχα στη Λα Πάλμα, στα Κανάρια Νησιά, έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν τον γύρο του κόσμου: Πολύ καιρό μετά την έναρξη της δραστηριότητας, το ηφαίστειο παραμένει «ξύπνιο» - και ουδείς μπορεί να εξηγήσει την κατάσταση καλύτερα από τον Σταύρο Μελετλίδη, Έλληνα ηφαιστειολόγο στη Λα Πάλμα, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή από τα μέσα του Σεπτεμβρίου, παρακολουθώντας στενά το «θηρίο».
Ο κ. Μελετλίδης, 52 ετών, είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης και ζει και εργάζεται στην Ισπανία τα τελευταία 21 χρόνια, όπου είναι μέλος του Γεωγραφικού Ινστιτούτου Ισπανίας, το οποίο είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση των ηφαιστείων. Μιλώντας στη HuffPost Greece, προέβη σε εκτιμήσεις σχετικά με την πορεία της ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή, ενώ απάντησε επίσης σε ερωτήσεις σχετικά με το αν και κατά πόσον θα έπρεπε να ανησυχούμε στην Ελλάδα για κάποια «αφύπνιση» των ηφαιστείων της Σαντορίνης και της Νισύρου.
HuffPost Greece: Πόσον καιρό βρίσκεστε στη Λα Πάλμα, και με τι σκοπό;
Σταύρος Μελετλίδης: Είμαι στη Λα Πάλμα από τις 14 Σεπτεμβρίου με κάποιες 48ωρες διακοπές, για να γυρίσω λίγο σπίτι να δω τα παιδιά. Είμαι μέλος του Γεωγραφικού Ινστιτούτου Ισπανίας που είναι υπεύθυνο δια νόμου για την παρακολούθηση των ηφαιστείων και τη διαχείριση και ενημέρωση της Πολιτικής Προστασίας. Βρίσκομαι εδώ από τις 14 Σεπτεμβρίου. Τα πρώτα πράγματα που κάναμε ήταν να σιγουρέψουμε ότι τα δίκτυα λειτουργούσαν και να κάνουμε κάποια επέκταση σχετικά με σένσορες, (σεισμογράφους, GPS κ.α). Από εκεί και ύστερα, συνεχίζω κάθε μέρα: Έχω επιστημονική επιτροπή με άλλους επιστήμονες για την παρακολούθηση της δραστηριότητας και τα απογεύματα παίρνω κάποια δείγματα από λάβες και πυροκλαστικά- ενώ βεβαίως κάνουμε επισκέψεις με συναδέλφους και συναδέλφισσες σε σταθμούς.
Ποια είναι η κατάσταση την παρούσα στιγμή; Οι εικόνες, αν μη τι άλλο, είναι εντυπωσιακές. Σε τι βαθμό συνεχίζεται η ηφαιστειακή δραστηριότητα;
Αυτή τη στιγμή έχει πέσει λίγο η ενέργεια της έκρηξης. Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε ότι έχει πέσει αρκετά ο ρυθμός των σεισμών και επίσης έχει πέσει και ο όγκος των αερίων που βγαίνουν από τον κρατήρα και από τις λάβες- του διοξειδίου του θείου, πάνω από όλα. Όσον αφορά στην ανύψωση του εδάφους, που έχει φτάσει κοντά στον κώνο γύρω στα 25 εκατοστά, είχαμε κάποια χαλάρωση 2-3 εκατοστών, αλλά είναι σταθερό και δεν είναι κάτι που μας απασχολεί αυτή τη στιγμή.
Πώς εξηγείται η συγκεκριμένη ηφαιστειακή δραστηριότητα; Είναι ασυνήθιστη όντως ή είναι κάτι αναμενόμενο για την περιοχή;
Εδώ όλα τα νησιά είναι ηφαιστειακά, άλλα περισσότερο άλλα λιγότερο. Έχουμε 17 εκρήξεις τα τελευταία 500 χρόνια, και όπως ήταν αναμενόμενο κάποια από αυτά τα νησιά δίνουν τις εκρήξεις γιατί είναι και τα νεότερα στη γεωλογική σκάλα. Πριν 10 χρόνια είχαμε μια υποθαλάσσια έκρηξη, και τώρα έχουμε μία στη Λα Πάλμα, κάτι που δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν αναμενόμενο σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, γιατί είχε υπολογιστεί γύρω στα 45-50 χρόνια η δραστηριοποίηση που έχουμε στα ηφαίστεια. Αλλά ήταν αναμενόμενο από την άποψη ότι είναι ένα νέο γεωλογικά νησί, και είναι λογικό να έχουμε εκρήξεις.
Πώς αντιδρά ο τοπικός πληθυσμός; Ποια είναι η έκταση του κινδύνου στην περιοχή;
Ο πληθυσμός αντέδρασε πάρα πολύ καλά. Κάναμε δύο εκκενώσεις, η μία που ήταν η βασική - που οι λάβες έχουν καταστρέψει τα σπίτια τους- και μια δεύτερη, που έγινε για περίπου ένα 24ωρο γιατί υπήρξε μια πιθανότητα, μια σκέψη ότι θα μπορούσε να πέσει ο κώνος και να δημιουργηθεί ένα πυροκλαστικό ρεύμα- κύμα. Ο κόσμος έχει αντιδράσει καλά. Αν και είμαστε 60 μέρες σχεδόν από την ημέρα της έκρηξης, δεν είχαμε κανένα πρόβλημα στην εκκένωση, δεν είχαμε τραυματισμούς, ή θανάτους. Ο κόσμος ήταν πολύ πειθαρχημένος, γιατί πολλοί από αυτούς είχανε δει ήδη την έκρηξη την τελευταία φορά το 1971, και κάποιοι μάλιστα είχαν δει και αυτήν του 1949 ή τους τα είχαν πει στην οικογένεια- πατεράδες, παππούδες, κλπ. Ένα από τα πιο βασικά, που έχουν παίξει ρόλο, ήταν το ότι από την πρώτη στιγμή είδαν ότι οι επιστήμονες που βρίσκονταν στο νησί, ήταν εδώ για τη δική τους προστασία.
Ποιο θα ήταν το καλό σενάριο, ποιο το κακό και ποιο το πιο ρεαλιστικό/ αναμενόμενο ως προς την εξέλιξη των πραγμάτων;
Το πιο καλό σενάριο θα ήταν στις επόμενες 10-15 μέρες να τελειώσει η έκρηξη. Σε σχέση με αυτά που βλέπουμε, με τους αριθμούς και τα δεδομένα από τα δίκτυα παρακολούθησης θα ήταν ένα καλό σενάριο. Αλλά ακόμα και στις 20 μέρες, θα ήταν το ίδιο καλό ως σενάριο, αρκεί να μην έχουμε νέες εκχύσεις λαβών που μπορεί να καταστρέψουν και νέα οικοδομήματα. Το χειρότερο ίσως σενάριο είναι αυτό που έχουμε ήδη ζήσει: Έχουν καταστραφεί πάνω από 1.000 κτίρια, έχουν εκκενωθεί πάνω από 5.500 άτομα, έχουν καταστραφεί φυτείες, οικοδομήματα, εταιρείες. Πιστεύω ότι χειρότερο από αυτό το σενάριο θα ήταν να προστεθούν άλλα 30, 40, 100 κτίρια- αλλά αυτό θα ήταν πραγματικά το χειρότερο σενάριο. Σε αυτό τον τύπο ηφαιστειακής έκρηξης δεν είναι ότι μπορούν να συμβούν τα πάντα, αλλά υπάρχει ένα pattern (μοτίβο/ ακολουθία) στο πώς μπορεί να εξελιχθεί. Εδώ, με εξαίρεση μία έκρηξη πριν 300 χρόνια σε άλλο νησί, όλες οι εκρήξεις έχουν κρατήσει λιγότερο από 100 μέρες, οπότε λογικά - αν και η στατιστική είναι φτωχή γιατί έχουμε μόνο 16 με 17 εκρήξεις- δεν θα κρατήσει τόσο πολύ από ό,τι φαίνεται. Μπορεί βέβαια να διαψευστούμε γιατί δεν έχουμε «ρεσερβουάρ», μια πραγματική «κάμαρα» από κάτω, οπότε ό,τι μάγμα έρχεται, έρχεται από τον άνω μανδύα: Υποτίθεται ότι είναι ατελείωτο το υλικό εκεί, οπότε δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά πόσο θα κρατήσει, αλλά πιστεύουμε ότι πια το πιο ρεαλιστικό είναι πως είναι ίσως θέμα ημερών ή εβδομάδων να τελειώσει η έκρηξη.
Έχετε εργαστεί και στο ηφαίστειο της Σαντορίνης- ας πούμε δυο κουβέντες και για αυτό: Πόσο πιθανό θα ήταν να είχαμε «αφύπνισή» του; Θα υπήρχε περίπτωση να έχουμε κάτι παρόμοιο με τη Λα Πάλμα στη Σαντορίνη ή στη Νίσυρο; Γενικά μιλώντας, πόσο πιθανό θα ήταν να έχουμε έκρηξη σε Σαντορίνη ή Νίσυρο και πώς θα επηρεαζόταν η περιοχή μας;
Όταν δούλευα στη Σαντορίνη πριν περίπου 25 χρόνια, το ηφαίστειο δεν είχε δείξει κάποια ένδειξη για ξύπνημα. Αυτή τη στιγμή φίλοι και συνάδελφοι που δουλεύουν στον ηφαιστειακό χώρο στην Ελλάδα, και είναι από τους καλύτερους στην Ευρώπη, πιστεύω ότι είναι πιο εξειδικευμένοι να μιλήσουν για τα ηφαίστεια της Σαντορίνης ή της Νισύρου. Αλλά εγώ αυτό που έχω να πω είναι ότι και τα δύο ηφαίστεια παρακολουθούνται. Τώρα που έχει αλλάξει και ο νόμος και η πολιτική προστασία θα είναι υπεύθυνη και για την παρακολούθηση των ηφαιστείων σε συνεργασία και με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και το ινστιτούτο παρακολούθησης του ηφαιστείου της Σαντορίνης, πιστεύω ότι τα πράγματα θα είναι όχι μόνο καλύτερα, μα θα είναι και σε επίπεδο ευρωπαϊκό, για μην πω και παγκοσμίου επιπέδου.
Πόσο πιθανό θα ήταν να είχαμε έκρηξη; Αυτά δεν δουλεύουν έτσι, δεν είναι κάτι που μπορούμε να το πούμε με βάση πιθανότητες. Πρέπει να υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία, χωρίς επιστημονικά στοιχεία είναι δύσκολο να μιλήσουμε για πιθανότητες. Και πώς θα επηρεάζονταν οι περιοχές; Εκεί εξαρτάται πια από το τι είδους έκρηξη θα έχουμε και πού θα είναι αυτή η έκρηξη. Εδώ σε εμάς, η ίδια έκρηξη που βρέθηκε τώρα στα 400 μέτρα από το χωριό δημιούργησε όλα αυτά τα προβλήματα, αλλά αν το ίδιο ηφαίστειο ήταν κάπου αλλού πιο μακριά μπορεί να μην είχαμε κανένα πρόβλημα. Εμείς που δουλεύουμε στην παρακολούθηση ηφαιστείων και έχουμε σχέση με την πολιτική προστασία πάντα μιλάμε για απαντήσεις σε σενάρια τα οποία υπάρχουν- δεν μπορούμε να μιλάμε για υποθετικά, γιατί στο υποθετικό σενάριο μπορούν να συμβούν τα πάντα, μέχρι να πέσει και μετεωρίτης. Οπότε αυτή τη στιγμή από ό,τι ξέρω εγώ και ενημερώνομαι και από συναδέλφους, καθώς και σε συνέδρια και δημοσιεύσεις άρθρων επιστημονικών άρθρων, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τα νησιά αυτά- και είναι όλα υπό παρακολούθηση.