Το όνομα και το πρόσωπο της Σβετλάνα Τιχανόφσκαϊα έγινε γνωστό πέρα από τα σύνορα της χώρας της, τη Λευκορωσίας, ξαφνικά. Μέσα σε μία ημέρα. Όταν την Κυριακή φιγουράριζε στις πρώτες ειδήσεις αρκετών μέσων ενημέρωσης στη Δύση καθώς υπήρχαν αναφορές πως η βασική αντίπαλος του επί σχεδόν 25 χρόνια προέδρου της χώρας, Αλεξάντρ Λουκασένκο αναγκάστηκε να κρυφτεί το βράδυ πριν από τις εκλογές μετά τις προσαγωγές συνεργατών της.
Την Κυριακή των εκλογών εμφανίστηκε να ψηφίσει και το ίδιο βράδυ με την ανακοίνωση αρχικά των exit polls και μετά των αρχικών αποτελεσμάτων που έδειχναν σαρωτική νίκη του Λουκασένκο, το Μινσκ πήρε φωτιά. Εκτεταμένα επεισόδια και άγρια καταστολή με τις φωτογραφίες από τη βία που άσκησε η αστυνομία σοκάρουν.
Η Τιχανόφσκαϊα είχε αμφισβητήσει το, η αλήθεια είναι ”σταλινικού” τύπου, αποτέλεσμα των εκλογών που χάριζε νίκη στον Λουκασένκο με 80% και τον καλούσε να παραδώσει την εξουσία. Συνεργάτες έκαναν σαφώς λόγο για νοθεία.
Μετά και τη δεύτερη άγρια νύχτα διαδηλώσεων και καταστολής μάθαμε πως η Τιχανόφσκαϊα είχε καταφύγει στη Λιθουανία. Σε ένα βίντεο που ανέβασε φαίνεται να υποστηρίζει την εκδοχή που προωθούν και οι συνεργάτες της: ότι της ασκήθηκαν πιέσεις από τις αρχές, κάνει μια περίεργη αναφορά περί ενός απίστευτου διλήμματος την οποία φαίνεται να συνδέει με τα παιδιά της. Επισημαίνει δε πως ο λαός έκανε την επιλογή του και καλεί τους Λευκορώσους να σταματήσουν τις αντιπαραθέσεις με την αστυνομία και να σεβαστούν το νόμο.
Ο Guardian αναφέρει δε εγκατέλειψε τη χώρα με αντάλλαγμα να αφεθεί ελεύθερη και η υπεύθυνη της προεκλογικής της καμπάνιας Μαρία Μοροζ ενώ συνεργάτες της υποστηρίζουν πως πριν περάσει τα σύνορα, είχε κρατηθεί επτά ώρες από τις αρχές.
Η υποψηφιότητα της τελευταίας στιγμής και ένα κλασικό πολιτικό θρίλερ
Ποια είναι όμως αυτή η 38χρονη γυναίκα, που πήρε 10% στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, αμφισβητεί το εκλογικό αποτέλεσμα και τώρα όπως φαίνεται είναι αυτο-εξόριστη στη Λιθουανία;
Κατά πρώτον, δεν επρόκειτο να είναι η βασική αντίπαλος του Λουκασένκο στις εκλογές. Ο υποψήφιος θα ήταν ο σύζυγός της YouTuber, blogger, και ακτιβιστής Σ.Τσιχανούσκι αλλά συνελήφθη στα τέλη Μαϊού και εκείνη πήρε τη θέση του.
Μέσα σε λίγο χρόνο ωστόσο, κατάφερε να κερδίσει μεγάλη στήριξη, εν μέρει επειδή ήταν είναι ένα νέο ελκυστικό πρόσωπο αλλά κυρίως επειδή συσπείρωσε αρκετούς ψηφοφόρους που θέλουν να απαλλαγούν από τον Λουκασένκο. Εξάλλου αυτό ήταν και το βασικό πολιτικό της μήνυμα. Η πτώση το Λουκασένκο, ο σεβασμός στις ελευθερίες και τα πολιτικά δικαιώματα, η δημοκρατική μεταρρύθμιση του τόπου.
Και να που τώρα, είναι πρωταγωνίστρια σε ένα πολιτικό θρίλερ-που παίζεται βέβαια και με όρους social media από την πλευρά της- εξαιρετικά γνώριμο σε χώρες όπως η Λευκορωσία. Αυτή, το νέο πρόσωπο που αμφισβητεί έναν «ισόβιο», «διεφθαρμένο», ηγέτη-«τύρρανο» και δέχεται απειλές, πέφτει θύμα νοθείας στις εκλογές, ξεσηκώνει τους πολίτες και στη συνέχεια ακολουθεί τον δρόμο της αυτο-εξορίας. Είτε επειδή πραγματικά φοβήθηκε για το τι μπορεί να της συμβεί εάν παρέμενε στη Λευκορωσία, είτε έχοντας κατά νου να χτίσει ένα προφίλ μιας αυτο-εξόριστης πολιτικού που μπορεί να αποτελεί εναλλακτική την επόμενη μέρα της πτώσης του Λουκασένκο (όποτε αυτή έρθει) είτε και τα δύο μαζί. Το σίγουρο είναι πως ο λαός έμεινε πίσω για να φέρει σε πέρας το δύσκολο έργο.
Κάποιοι βλέπουν με συμπάθεια την Τιχανόφσκαϊα κάποιοι άλλη με καχυποψία.
Δύο πράγματα όμως πρέπει σίγουρα να κρατήσουμε. Αυτά που καταγγέλλει, πολιτικές διώξεις, φυλακίσεις πολιτικών προσώπων και ακτιβιστών, απειλές, παράνομες κρατήσεις στην ασφάλεια κλπ είναι πράγματα που όπως σωρεία άλλων καταγγελιών έχουν δείξει, συμβαίνουν στη χώρα. Το δεύτερο είναι πως η Ταχανόφσκαϊα φαίνεται να είναι πιο«σκληρό καρύδι» απ′ ό,τι κάποιοι μπορεί να νομίζουν.
Ένα από τα ”παιδιά του Τσερνόμπιλ”
Η Τιχανόφσκαϊα ήταν ένα «παιδιά του Τσερνομπίλ», των οποίων η υγεία επηρεάστηκε άμεσα ή έμμεσα από την καταστροφή, το 1986, του πυρηνικού αντιδραστήρα στην Ουκρανία.
Όπως αναφέρει ο Guardian, ήταν επίσης ένα από τα παιδιά που φιλοξενήθηκαν στην Ιρλανδία για να αναρρώσουν και να ξεπεράσουν το σοκ.
Ο Χένρι Ντιν, 72 ετών σήμερα, και η σύζυγός του Μάριαν ήταν αυτοί που φιλοξένησαν αρχικά την Τιχανόφσκαϊα, τη «Σβέτα» όπως την αποκαλούσαν, στο σπίτι τους την Κομητεία Τιπερέιρι.
Δύο παιδιά έφτασαν εκείνο το έτος. Η Σβέτα έμοιαζε με τον κόρη μου την Μαίρη, λέει ο 72χρονος.
«Ως παιδί ήταν σαφώς έξυπνη, είχε περισσότερες γνώσεις αγγλικών από τα άλλα παιδιά. Ανέλαβε, κατά κάποιο τρόπο, καθήκοντα διερμηνέα, εκπροσωπούσε τους άλλους». Βέβαια, όπως λέει, δεν θα μπορούσε να φανταστεί την τροπή που πήρε η ζωή «για αυτό το μικρό κορίτσι», όπως ο Λουκασένκο αποκαλεί ειρωνικά την αντίπαλό του.
Κάποια από τα παιδιά δεν είχαν ξεπεράσει το ψυχικό τραύμα που είχαν υποστεί αλλά έφεραν και τα σημάδια της δύσκολης ζωής στα χώρα τους, τη Λευκορωσίας, όπως εξηγεί. Εξάλλου ο Ντέιν ταξίδεψε στο Μικασεβίτσι, το χωριό της φιλοξενούμενής του όταν ίδρυσε μια φιλανθρωπική οργάνωση για τα θύματα του Τσερνομπίλ.
Το χωριό βρισκόταν 40 χλμ βόρεια των συνόρων με την Ουκρανία και είχε πληγεί σοβαρά από την καταστροφή.
«Τα νοσοκομεία της Λευκορωσίας ήταν γεμάτα παιδιά εκείνη την εποχή και δυσκολεύονταν να αντεπεξέλθουν. Ο δάσκαλος της Σβετλάνα ήταν ο διερμηνέας μας. Ταξιδεύαμε στη Λευκορωσία τακτικά, επισκεφθήκαμε το σχολείο και έτσι τη συναντήσαμε και την φέραμε εδώ».
Σκληρή δουλειά σε εργοστάσια, θάρρος και ειλικρίνεια
Η μικρή πόλη στην Ιρλανδία όπου έζησε η Τιχανόφσκαϊα, είχε τότε 7.000 κατοίκους. Σε όλα τα παιδιά παρασχέθηκε ιατρική φροντίδα ενώ τα περισσότερα είχαν προβλήματα με την όραση και τη ακοή.
Συχνά τα πήγαιναν πικ-νικ, εκδρομές στον κινηματογράφο, μικρά ταξίδια και για ψώνια. «Τους άρεσε πολύ να πηγαίνουν στα φθηνότερα καταστήματα όπως το Penneys [το όνομα που χρησιμοποίησε η Primark στην Ιρλανδία]. Τους έκανε μεγάλη έκπληξη το μέγεθος των σπιτιών. Μέσα σε λίγες μέρες έβλεπες αυτά τα παιδιά να μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια σου. Βοήθησε και το καλό και πολύ φαϊ. Το φαγητό δεν ήταν άφθονο γι′ αυτά [σ.σ. στην πατρίδα τους]. Αγαπούσαν τις μπανάνες και τα φασόλια».
Τα περισσότερα από τα παιδιά που φιλοξένησαν οι Ντέιν επέστρεψαν μια ή δύο φορές για να τους δουν. Η Τιχανόφσκαϊα όμως επέστρεφε ξανά και ξανά καθώς είχε δεθεί με την οικογένεια και την κοινότητα.
Μερικά καλοκαίρια, βρήκε και δουλειά σε εργοστάσιο στη περιοχή για να βγάλει τα δικά της χρήματα. «Έκανε τις χειρότερες δουλειές αλλά ήταν πολύ χαρούμενη. Χρειαζόταν χρήματα για τις σπουδές της στο Μπρεστ [στη δυτική Λευκορωσία]. Είχε μια ταπεινότητα και ήταν σεμνή».
Η περιπέτεια με τον γιο της και η νέα περιπέτεια της πολιτικής
Μετά συνέχισε να επισκέπτεται την Ιρλανδία.
Υπήρχε όμως κάποια ένδειξη για την ενασχόλησή της με τα κοινά; «Τα παιδιά εκείνη την εποχή δεν θα μιλούσαν ποτέ ανοιχτά για την πολιτική κατάσταση στη Λευκορωσία. Φοβόντουσαν να γνωρίζει κάποιος πως μέλη της οικογένειάς επέκριναν την κυβέρνηση. Αλλά η Σβέτα ήταν ανοιχτή και μας μίλησε για τις ταραχές. Ο κόσμος ήταν δυσαρεστημένος και ήξεραν πως γινόταν νοθεία στις εκλογές».
Ωστόσο, δηλώνει έκπληκτος τώρα που την βλέπει ως άλλη Ιωάννα της Λωραίνης ενώ εκτιμά πως δεν έχει πολιτικές φιλοδοξίες αλλά σκοπός της είναι να μπει μπροστά για τους άλλους.
«Το πρώτο της παιδί ήταν κωφό και άφησε τη δουλειά της για να το φροντίζει. Μετακόμισε με την οικογένειά της στο Μινσκ για να του κάνει την μεταμόσχευση που χρειαζόταν. Αφιέρωσε τη ζωή της στον γιο και στην κόρη της. Είναι μια αφοσιωμένη μητέρα. Ήθελε να εκλεγεί για να απελευθερώσει τους πολιτικούς κρατούμενους. Ευγενής σκοπός από μέρους της».
Τις τελευταίες εβδομάδες ο 72χρονος δεν έχει επικοινωνήσει μαζί της.
«Ήταν ένα υπέροχο κορίτσι. Τα παιδιά και τα εγγόνια μου έχουν πολύ καλές αναμνήσεις από εκείνη...Ήταν ένα καλό, αυθεντικό, ειλικρινές παιδί».
