«Το τακτ είναι η ικανότητα να λες σε κάποιον να πάει στον διάολο, με τέτοιο τρόπο που να τον κάνει να ανυπομονεί για το ταξίδι» είχε πει ο Βρετανός πολιτικός στρατιωτικός, δημοσιογράφος και συγγραφέας Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος υπήρξε ηγέτης της Μεγάλης Βρετανίας από την άνοιξη του 1940 έως το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1945, σε μια ομολογουμένως δύσκολη χρονική στιγμή για την Ευρώπη. Με τη δήλωση του αυτή ο Τσώρτσιλ, ο οποίος ήταν ενάντια στην Πολιτική Κατευνασμού (Appeasement Policy) του προκατόχου του Νέβιλ Τσάμπερλεν, ήθελε να δείξει πως στη διπλωματία υπάρχουν τρόποι να επιδείξεις ωμή και ρεαλιστική ισχύ απέναντι στον αντίπαλο σου ακόμη και όταν είσαι gentleman.
H αλήθεια είναι πως χρειάστηκαν αρκετά χρόνια στις διεθνείς σχέσεις για να περάσουμε από τη νοοτροπία της μεσαιωνικής Ευρώπης, όπου το δίκαιο του ισχυρού κυριαρχούσε και ο εκάστοτε ηγέτης βασίλευε Ελέω Θεού (Dei Gratia). Βέβαια για να είμαστε δίκαιοι, θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε πως η συγκεκριμένη φράση, η οποία χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις ηγεμονίες και αυτοκρατορίες του παρελθόντος, υπάρχει μέχρι σήμερα στον τίτλο της βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας ως απομεινάρι της προσθήκης του 1521. Αποτελεί, όπως φαίνεται απομεινάρι του παρελθόντος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, κυρίως για λόγους συναισθηματικούς.
Η απόλυτη δύναμη προς το πρόσωπο του ηγεμόνα/ ανώτατου αρχηγού αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο το οποίο από αρχαιοτάτων χρόνων κέντριζε το ενδιαφέρον των ανθρώπων και η λαϊκή κουλτούρα φρόντιζε να το ενισχύει με μύθους, θρύλους, ιστορίες και άλλα λαογραφικά στοιχεία ώστε να δημιουργούνται οι κατάλληλες εντυπώσεις. Από τα παραμύθια μέχρι και τα επικά ποιήματα, ο ανώτατος άρχοντας αποτελούσε το ηρωικό πρότυπο που μπορούσε με τα κατορθώματα και την επίδειξη δύναμης να υπερισχύσει έναντι κάθε αντιπάλου.
Καθώς οι κοινωνίες εξελίσσονταν, μοιραία, το πρότυπο αυτό έπεσε σε δυσμένεια για να αναδυθεί σε λανθασμένη μορφή υπό το στυλ του «Μacho Μan». Ενδεχομένως οι παλαιότεροι να θυμάστε τον Αμερικανό παλαιστή Ράντυ Σάβατζ (Randy Savage) ο οποίος στα ρινγκ είχε αποκτήσει το υποκοριστικό «Macho Man (Μάτσο Μαν)».
Βαρβάτος άνδρας όπως θα λέγαμε στα ελληνικά. Ο ορισμός του «Μacho Μan» είναι ένας υπερβολικά διεκδικητικός άνδρας ο οποίος που δείχνει υπερβολική υπερηφάνεια για την ανδρεία του. Ουσιαστικά είναι ο τύπος που επιδεικνύει τη δύναμη του και μιλάει όλη των ώρα για τον τρόπο που θα επιβληθεί σε όποιον θεωρεί αντίπαλο. Στη καθημερινότητα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο τύπος που περπατάει κορδωμένος επιδεικνύοντας τη σωματική του διάπλαση και ρώμη.
Φανταστείτε τώρα αυτό το στυλ στην πολιτική ζωή και στις διεθνείς σχέσεις. Για την ακρίβεια δεν χρειάζεται να το φανταστείτε, αρκεί μόνο να παρακολουθήσετε τις δηλώσεις μερικών πολιτικών όπως ο Τούρκος πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν, ο Αμερικανός πρόεδρος Ν. Τραμπ και ο ανώτατος ηγέτης της Β. Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν. Και οι τρεις αυτοί πολιτικοί στη δημόσια συμπεριφορά τους αγνοούν την έννοια του τακτ, αδιαφορούν για τη διπλωματία και περιφέρονται ως κορδωμένα αρσενικά παγώνια.
Πρόσφατα, μάλιστα, ο Κιμ Γιονγκ Ουν έδωσε στη δημοσιότητα φωτογραφίες του, όπου κάνει ιππασία με το λευκό του άλογο στο βουνό Πεκτού (Paektu Mountain ή Baekdu Mountain - οι Κινέζοι το αποκαλούν Changbai) που βρίσκεται στα σύνορα της Βόρειας Κορέας με την Κίνα. Στις φωτογραφίες ο Κιμ εμφανίζεται σίγουρος, στιβαρός και σε άριστη φυσική κατάσταση προκειμένου να ενισχύσει την πίστη των οπαδών του προς το πρόσωπό του και να διατηρήσει το προφίλ του ατρόμητου αρχηγού.
Έχοντας τον Πούτιν ως πρότυπο
Όλοι οι ηγέτες της διεθνούς πολιτικής σκηνής που χρησιμοποιούν το πρότυπο του σκληρού άνδρα, το στυλ «Μacho Μan», έχουν ως πρότυπο τον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν. Ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο οποίος στο παρελθόν εργάστηκε ως μυστικός πράκτορας της KGB στην Ανατολική Γερμανία, ήταν ο πρώτος πολιτικός που υιοθέτησε και δεν δίστασε να προβάλλει το στυλ του σκληρού/ βαρβάτου άνδρα. Εκτός από τα κουστούμια στις επίσημες συναντήσεις, ο Πούτιν, ο οποίος διαθέτει άριστη φυσική κατάσταση, φωτογραφήθηκε ποζάροντας γυμνόστηθος, με όπλο, στο γυμναστήριο, σε καταδύσεις, στη φύση, ιππεύοντας άλογο, κάνοντας extreme sports και ταύτισε τον εαυτό μου με ήρωα, κυκλοφορώντας ακόμη και ημερολόγιο με τις φωτογραφίες του.
Δημιουργώντας γύρω από τον εαυτό του την εντύπωση ενός ατρόμητου ανθρώπου, κάτι ανάλογο με τους ήρωες κόμικς της αμερικάνικης κουλτούρας, ο Πούτιν θέλησε να ανυψώσει το ηθικό των Ρώσων όταν το 1999 ανέλαβε αρχικά την πρωθυπουργία της χώρας του, σε μια δύσκολη εποχή για τη Ρωσία. Βασιζόμενη λοιπόν στη λαογραφία της χώρας του για τον ισχυρό ήρωα που αντιμετωπίζει κάθε αντιξοότητα ο Πούτιν δημιούργησε τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε η εικόνα του «Μacho Μan», να γίνει αποδεκτή από το ρωσικό κοινό. Σ΄αυτή την προσπάθεια του είχε αρωγό την σωματική του διάπλαση και την άριστη γνώση της διπλωματίας, καθώς έξυπνα φρόντισε να μην χάσει το τακτ από τις επαφές του με διεθνείς προσωπικότητες.
Βλέποντας στη Δύση τον τρόπο που λειτούργησε στο ρωσικό κοινό η συγκεκριμένη προσπάθεια, πολλοί θέλησαν να την αντιγράψουν, χωρίς όμως επιτυχία. Παλαιότερα, είχαμε δει τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν να επιβιβάζεται ως κομάντο σε υποβρύχιο.
Μάλιστα η γαλλική προεδρία φρόντισε να διαρρεύσει αυτές τις φωτογραφίες στον Τύπο ώστε να ενισχύσει το προφίλ του. Ο στόχος αυτών των φωτογραφιών έχει να κάνει με την ψυχολογία του εκάστοτε λαού, ο οποίος επιθυμεί να βλέπει στο τιμόνι της χώρας του έναν ηγέτη στιβαρό και δυνατό, έναν ηγέτη μάχιμο που μπορεί να αντιμετωπίσει όποιον κίνδυνο.
Όμως, πολλές φορές, όταν το προφίλ ή η φυσική κατάσταση δε συνάδουν με την εικόνα του μάχιμου, μόνο γελοίος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάποιος και η προσπάθεια δημιουργίας ΨΕΠ (Ψυχολογικές Επιχειρήσεις Πολέμου) για τα μάτια του αντιπάλου και προς τέρψη των εκάστοτε οπαδών, ενδέχεται να αποβεί μοιραία.
Χάνοντας το πρότυπο του καλού και αγαθού
Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να χαθεί το πρότυπο του καλού και αγαθού, το οποίο μάλιστα διαστρεβλώθηκε στις μέρες μας. Στην αρχαία Ελλάδα συχνά χρησιμοποιούσαν την έκφραση καλός κἀγαθός (και αγαθός).Αν ανατρέξουμε στον Ηρόδοτο, τον εξαιρετικό ιστορικό και γεωγράφο, θα διαπιστώσουμε πως σημαίνει τον ηθικό και χρήσιμο άνθρωπο/πολίτη. Ο αγαθός για τους Αρχαίους ήταν εκείνος που από επιλογή περιφρονεί το κακό και το εύκολο και πορεύεται ενάρετα, γι΄αυτό και η παροιμία «Αγαθών, αγαθίδες» δηλαδή ότι οι Αγαθοί (με την έννοια του ενάρετου) θα λάβουν πλήθος αγαθών. (Αντίστοιχη με τη σημερινή φράση ότι το καλό επιστρέφει πολλαπλάσιο).
Ο επιθετικός προσδιορισμός αγαθός με την έννοια του αφελή/απλοϊκού ξεκίνησε να χρησιμοποιείται το Μεσαίωνα, ενώ παγιώθηκε με το έργο Candide (Αγαθούλης) του Βολτέρου, όπου κοροϊδεύει τον Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς, το Γερμανό φιλόσοφο και την αισιοδοξία του ότι όλα συμβαίνουν για το καλό, ως αφέλεια. Οι δυτικοί πέρασαν και στα παραμύθια τους την αίσθηση ότι ο αγαθός ήρωας είναι συνήθως λιγότερο έξυπνος και, σε κάποιες περιπτώσεις, υστερεί νοητικά.
Έκτοτε η έννοια του αγαθού στον κόσμο της Ευρώπης (και όχι μόνο) απέκτησε την έννοια του αγαθιάρη και λησμονήθηκε η αρχαία ελληνική έννοια, όπου ήταν ταυτόσημη της αρετής και του ανθρώπου που επιθυμεί την ηθική αριστεία. Με το τρόπο αυτό χάθηκε το ωραίο πρότυπο του Αγαθού και Ενάρετου Ανθρώπου της Αρχαίας Ελλάδας και μοιραία και του Αγαθού και Ενάρετου Ηγέτη που γνωρίζει να κυβερνά και επικράτησε η άποψη της Δύσης. Ίσως λοιπόν ήρθε η ώρα να ξανασυστηθούμε με την υπέροχη Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία σε μια προσπάθεια να εμπνεύσουμε πραγματικά πρότυπα προς όφελος των ανθρώπων, απ΄όπου θα ξεπηδούν και οι άριστοι ως ηγέτες.