Το ΟΧΙ των Ελλήνων της 28ης Οκτωβρίου του 1940, η επιτυχημένη αντίσταση στην Ιταλική εισβολή, κι έπειτα η προέλαση στην Βόρειο Ήπειρο, σήμανε την πρώτη αχτίδα του φωτός σε μια Ευρώπη που έμοιαζε να περνάει τις πιο σκοτεινές της ώρες. Λίγους μήνες πριν τα άρματα με το μπλίτζκριεγκ του Ρόμελ είχαν επιτύχει την κατάληψη όλης της Δυτικής Ευρώπης (σε μια εκστρατεία που οι Ναζί αποκαλούσαν και ως ‘έφοδος προς τον ουρανό’), ενώ η Μεγάλη Βρετανία βομβαρδίζονταν ανηλεώς.
Το ΟΧΙ των Ελλήνων, λοιπόν, μέσα σε αυτήν την συγκυρία του πολέμου θα αποδείξουν ότι οι δυνάμεις του Άξονα μπορούν να καμφθούν, ακόμα και στα πεδία μιας αντιπαράθεσης άνιση ως προς την στρατιωτική ισχύ, αλλά και τους ευρύτερους οικονομικούς και γεωπολιτικούς συσχετισμούς, όπως ήταν εκείνη της Ιταλίας με την Ελλάδα. Το στοιχείο δε που ανατρέπει τους ψυχρούς υπολογισμούς, είναι η πανεθνική κινητοποίηση, η βούληση σύσσωμου του έθνους που εγείρεται για να διεκδικήσει την Ελευθερία του.
Ένα στοιχείο που συνήθως παραλείπεται από την ιστορική εκτίμηση της περιόδου, είναι πως η εθνική αντιστασιακή ενότητα του ΟΧΙ, συνέβη, γιατί οι Έλληνες είχαν ανοιχτούς λογαριασμούς με τον εαυτό τους. Και ήθελαν να αποτινάξουν από πάνω τους όλο το άγος του Διχασμού και την Μικρασιατικής Καταστροφής, που έχασκε μέσα στον συλλογικό τους ψυχισμό σαν μαύρη τρύπα.
Ακόμα και ο ίδιος ο Μεταξάς της περιόδου, με το ΟΧΙ, την θέση του ότι η Ελλάδα συμπορεύεται ιστορικά με τις ναυτικές δυνάμεις, καθώς και τα όσα γράφει στο ημερολόγιό του για το πόσο αισθάνεται τελικά ότι έφταιξε στην περίοδο 1915-1922, φαίνεται να σκιαμαχεί με τις ενοχές του, και τον διχαστικό φιλογερμανισμό που εξέφραζε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί, ότι είδε τον Β΄ πόλεμο ως μια ευκαιρία για να εκφράσει στην πράξη την δική του μεταμέλεια για τα όσα διέπραξε στον Α΄. Ας είναι.
Ειδάλλως, η εθνική κινητοποίηση του 1940 δύσκολα μπορεί να εξηγηθεί αν τη δει κανείς αυστηρά στο πλαίσιο του ελληνικού μεσοπολέμου, με την ευθραυστότητα της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, τα αλλεπάλληλα βραχύβια κινήματα και πραξικοπήματα, την δικτατορία Μεταξά, και την παλινδρόμηση του Κομμουνιστικού Κόμματος μεταξύ της γραμμής που όριζε η Σ.Ε. την περίοδο ισχύος της Συμφωνίας Ρίμπεντροπ-Μολότωφ, και εκείνης των ‘εθνικών μετώπων’.
Το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου του 1940, αποτελεί την κορυφαία στιγμή πανεθνικής κινητοποίησης της πρόσφατής μας ιστορίας, και διδάσκει γι’ αυτό το κρυμμένο συγκριτικό πλεονέκτημα κάθε έθνους που σύσσωμο αποφασίζει να προασπίσει την Ελευθερία του.
Στο σήμερα
Αυτό το στοιχείο είναι που υποτίμησε και ο Βλαδίμηρος Πούτιν κατά την απόφασή του να εισβάλει στην Ουκρανία, πιστεύοντας την ίδια του την προπαγάνδα.
Αξίζει να αντιπαραβάλει κανείς την εικόνα των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων: των Ουκρανών που κατά τις πρώτες μέρες του πολέμου βγήκαν στο δρόμο για να συμπράξουν στην απόκρουση του Ρώσου εισβολέα, και των Ρώσων, που κατά τις πρώτες ώρες έπειτα από την κήρυξη της επιστράτευσης είδαν 700.000 συμπολίτες τους να φεύγουν όπως-όπως από την χώρα μπας και γλυτώσουν τον ρωσικό στρατό, για να καταλάβει κανείς το χάσμα στο επίπεδο της ενότητας και του φρονήματος που υφίσταται αναμεταξύ των δύο αυτών περιπτώσεων. Και να δει πόσο αυθεντικός είναι από τη μία πλευρά ένας δημοκρατικός πατριωτισμός που μάχεται για την απόκρουση ενός ολοκληρωτικού επεκτατισμού, και πόσο ψεύτικη είναι από την άλλη η αναβίωση του μεγαλείου της αυτοκρατορίας που κηρύσσουν οι ηγέτες της Ρωσίας (ενώ έχουν τα λεφτά τους, τις πισίνες τους και τα παιδιά τους στη Δύση).
Τουρκικός αναθεωρητισμός
Το ΟΧΙ του 1940, δείχνει σήμερα το δρόμο για το πως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον τουρκικό επεκτατισμό και την εντεινόμενη πίεση που ασκεί στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Μας διδάσκει ότι η βούλησή του μπορεί να καμφθεί μόνο εφόσον πλάι στην διπλωματική και στρατιωτική αναβάθμιση της χώρας, προστεθεί η ενότητα και η αποφασιστικότητα σύσσωμης της κοινωνίας να τον αντιπαλέψει.
Και εδώ είναι το μεγαλύτερο στοίχημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Έλληνες, το αν θα μπορέσουν να επιτύχουν αυτήν της μορφής την ενότητα απέναντι στον Ερντογάν (ο οποίος όλο υποτίθεται κλυδωνίζεται και πάλι πρώτος είναι στις δημοσκοπήσεις). Εμπόδιο σε αυτήν την επιτυχία, οι σύγχρονες εκφάνσεις του μικροελλαδισμού, ψευδοδιχαστικές ή υποκινούμενες από την ψυχολογία ενός καθηλωμένου πλήθους, που αντί να αντικρίσει τις υπαρξιακές προκλήσεις που του θέτει η ιστορία, προτιμάει να ανησυχεί για την πορεία του τιμάριθμου…