Ο αμερικανός Χάιραμ Πάουερς (Hiram Powers, 1804-73) ήταν 17 ετών όταν ξέσπασε η Απελευθερωτικός Αγώνας στην Ελλάδα. Ζούσε τότε στην πόλη Σινσινάτι στην πολιτεία Οχάιο. Ορφανός σε μικρή ηλικία από πατέρα, δούλευε σε βιοτεχνία ωρολογιών και έπειτα σε μουσείο κέρινων ομοιωμάτων. Πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε γλύπτη. Ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου αυτοδίδακτος. Οι ειδήσεις για τη χειμαζομένη μακρινή Ελλάδα συγκινούσαν τους Βορειοαμερικανούς τη δεκαετία του 1820˙δεν είναι τυχαίο ότι στη γειτονική πολιτεία Μίσιγκαν ονομάστηκε Υψηλάντη (Ypsilanti) το 1829 μια κοινότητα (και σημερινή πόλη) προς τιμήν του Δημητρίου Υψηλάντη μετά τη νίκη του στη Μάχη της Πέτρας στη Βοιωτία. Πολλοί Αμερικανοί έβλεπαν τον Απελευθερωτικό Αγώνα ως αγώνα υπέρ της ελευθερίας—της κατάργησης της δουλείας—, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της χριστιανικής πίστης.
Κάπως έτσι έβλεπε και ο φιλελεύθερος Πάουερς την υπόθεση των Ελλήνων.
Στις 19 Ιανουαρίου 1824 ο διαπρύσιος ρήτορας και πολέμιος της δουλείας Ντάνιελ Ουέμπστερ, βουλευτής της Μασαχουσέτης, εισηγήθηκε στο Κογκρέσσο πρόταση να αποστείλει η κυβέρνηση των ΗΠΑ πρέσβη στην Ελλάδα:
« Αναφέρομαι με αυτή την ευκαιρία στον αγώνα ενός ενδιαφέροντος και μεγαλόψυχου λαού, για την υπόθεση της ελευθερίας και του Χριστιανισμού... Και αυτό το κτήριο [Κογκρέσσο] στο οποίο είμαστε συναθροισμένοι, οι κίονες αυτοί, η διακόσμηση, τα πάντα μάς θυμίζουν ότι υπήρχε μια Ελλάδα και ότι τόσον εμείς όσο και η υπόλοιπη ανθρωπότητα είμαστε σε μεγάλο βαθμό οφειλέτες της... Σήμερα η Ελλάς πολεμά με τρομερά άνισους όρους για την ύπαρξή της και τα ανθρώπινα δικαιώματα”.
Παρόλο που η πρόταση του Ουέμπστερ απορρίφθηκε, η ομιλία του, εξαιτίας της δίαχυσής της, είχε μεγάλη διεθνή απήχηση, ιδίως στην Ευρώπη.
Το 1837 ο Πάουερς μετακόμισε με τη γυναίκα και τα παιδιά του στη Φλωρεντία, πόλη ιδανική για ένα ανήσυχο γλύπτη. Εκεί, περί το 1843 φιλοτέχνησε την πρώτη παραλλαγή ενός έργου το οποίο θεωρείται σήμερα ένα από τα νεοκλασσικά αριστουργήματα της αμερικανικής τέχνης, την «Ελληνίδα Σκλάβα» (Greek Slave), βασισμένη στο ελληνιστικό-ρωμαϊκό άγαλμα της Αφροδίτης των Μεδίκων στo Uffizi στη Φλωρεντία.
Η πάλλευκη, ολόγυμνη δούλη, φτιαγμένη από μάρμαρο Τοσκάνης, στέκεται στην κλασική ελληνική στάση ημι-αναπαύσεως (contrapposto). Τα χέρια της (που την προστατεύουν από βιασμό) είναι αλυσοδεμένα, το κεφάλι της ελαφρώς σκυμμένο˙ το δεξί της χέρι ακουμπάει σε ένα κιονίσκο (συστατικό των ρωμαϊκών αντιγράφων), γύρω από τον οποίο είναι τυλιγμένος ένας ανατολίτικος τάπητας με θυσάνους.
Διακρίνονται στο χέρι αυτό ένας μικρός σταυρός και ένα μενταγιόν. Ο κιονίσκος παραπέμπει στην εξέδρα ενός σκλαβοπάζαρου. Εκτεθειμένη και εξευτελισμένη ως αντικείμενο προς αγοράν, διατηρεί εντούτοις την αξιοπρέπειά της.
Ο γλύπτης εξήγησε το 1869, σε επιστολή του στον χορηγό του, E. Στόουτον, πώς εμπνέυστηκε την Ελληνίδα του:
“Αρκετά χρόνια αφότου ήρθα στη Φλωρεντία…θυμήθηκα πως είχα διαβάσει μια αφήγηση για τις θηριωδίες που διέπραξαν οι Τούρκοι εις βάρος των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Κατά τον αγώνα οι Τούρκοι αιχμαλώτισαν πολλούς, άνδρες και γυναίκες, ανάμεσά τους και όμορφες κοπέλες, οι οποίες πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Τουρκίας και της Αιγύπτου. Αυτές ήταν Χριστιανές, και δεν είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς την οδύνη και την απελπισία των θυμάτων καθώς ήταν εκτεθειμένες για να πουληθούν σε δημοπρασία”.
Πράγματι, ακόμη και είκοσι χρόνια μετά το τέλος του, ο Ελληνικός Αγώνας εξακολουθούσε να εντυπωσιάζει πολλούς στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1847 ένα περιοδικό της Μασαχουσέτης (Massachussets Quarterly Review) χαιρέτισε την ελληνική νίκη επί των Τούρκων ως “ένα από τα πιο ένδοξα γεγονότα στην ευρωπαϊκή ιστορία του 19ου αιώνα”.
Η αλυσοδεμένη λευκή γυναίκα , αφού εκτέθηκε το 1845 στο Λονδίνο, όπου την θαύμασε ο Πρίγκηπας Αλβέρτος, ο σύζυγος της Βασίλισσας Βικτωρίας, περιόδευσε στο διάστημα 1847-1853 σε δώδεκα και πλέον πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, από τη Νέα Υόρκη στη Νέα Ορλεάνη και το Κεντάκι. Την είδαν πάνω από 100.000 στον Βορρά και τον Νότο. Η έκθεση συνοδευόταν με ένα φυλλάδιο το οποίο προϊδέαζε το άπειρο περί τα εικαστικά αμερικανικό κοινό για το πώς να “δουν” αυτό το έργο: όχι με τα λάγνα μάτια ενός Τούρκου αλλά, όπως συνιστούσε το άρθρο ενός πάστορα στο φυλλάδιο, με το βλέμμα ενός Χριστιανού που ντύνει τη γύμνια με την αγιότητα.
Την Ελληνίδα Σκλάβα είδαν περισσότεροι αμερικανοί από ποτέ στην έως τότε ιστορία των ΗΠΑ. Ανταποκρίσεις στον τύπο παρακολουθούσαν τον κάθε σταθμό της. Πνευματικοί άνθρωποι στις ΗΠΑ, την Αγγλία και Ιρλανδία έγραφαν επιστολές σε εφημερίδες, δοκίμια, ποιήματα, και κριτικές με αφορμή την Ελληνοπούλα.
Η φιγούρα της αναπαρήχθη σε χαρακτικά και αντίγραφα. Στον δουλοκτητικό Νότο την υποδέχθηκαν― σιωπηρώς― ως δείγμα της υψηλής αισθητικής και της πάλλευκης αγνότητος και αξιοπρέπειας. Κάποιοι σχολίαζαν τη γυμνότητά της.
Οι φιλότεχνοι στη Νέα Ορλεάνη περνούσαν από το σκλαβοπάζαρο της πόλης πηγαίνοντας στην έκθεση του Πάουερς.
Στον Βορρά, όπου η δουλεία δεν ήταν αποδεκτή, η λευκή Ελληνίδα συχνά ταυτίστηκε με “’έγχρωμη” γυναίκα—με αφροαμερικανίδα δούλη.
Η τέχνη παρείχε ακόμη ασυλία και ανοχή για τον Πάουερς και το γλυπτό του εκείνη την εποχή. Χαριτολογώντας ένας δημοσιογράφος στο Πίτσμπεργκ έγραψε το 1851 ότι η περιπλανώμενη Ελληνίδα ήταν φυγάδα, γι’ αυτό και ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να τιμωρηθεί με βάση ένα πρόσφατο νόμο (Fugitive Slave Act) ο οποίος ποινικοποιούσε την διευκόλυνση της φυγής δούλων. Αν η περιοδεία του έργου γινόταν μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο (1861-65), ο Πάουερς και η Ελληνίδα του θα χρειάζονταν ένα Πράσινο Βιβλίο για ασφαλή πλοήγηση.
Σαν τον αφροαμερικανό πιανίστα Ντον Σίρλεϊ στο φιλμ “Το Πράσινο Βιβλίο”, η Ελληνίδα Σκλάβα περιόδευσε σε πόλεις εν ονόματι της άχρωμης, εν τέλει, τέχνης. Όπως θα έλεγαν οι αμερικανοί πολέμιοι της δουλείας, το κάθε της βήμα είχε εμπνεύσει ο Αγώνας του 1821 για την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την Πίστη.
