Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από αφηγήσεις, μύθους, μυθικές παραστάσεις, εικόνες και σύμβολα, αλληγορίες και μεταφορές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο «μύθος» του θεανθρώπου-σωτήρα. Ένας πάσχων και αναγεννώμενος θεάνθρωπος σχεδόν σε κάθε θρησκεία, λαό και πολιτισμό, που είτε θυσιάστηκε και ξαναγύρισε στη ζωή, ή ήρθε σε συμφωνία με τις θεότητες του Άδη να μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα σε δύο κόσμους. Επιβίωσε στη λήθη του χρόνου παίρνοντας κάθε περίοδο διαφορετικό προσωπείο. Ο Μύθος αυτός γέννησε τον Όσιρι των Αιγυπτίων, τον Διόνυσο των αρχαίων Ελλήνων, τον Θαμούζ των Σουμέριων, τον Άδωνι στους Σύριους, τον Άττι στη Μικρά Ασία, τον Μίθρα στους Πέρσες. Επόμενος κρίκος στην αλυσίδα, ο Ιησούς. Αιώνες πριν τον Ιησού, τον μονογενή «Υιό του Θεού» και «Θεό εκ Θεού Αληθινού», στις ‘Βάκχες’ του Ευριπίδη ο Διόνυσος αποκαλούνταν «Υιός του Δία, εν πλήρει φύση Θεός» και «Θεός Κύριος γεννηθείς εκ Θεού». Εκτός από τον Ιησού, και ο Πέρσης Θεός Μίθρας γεννήθηκε σε σπηλιά, το ίδιο και ο Διόνυσος που μάλιστα κατά τους ορφικούς ύμνους αμέσως ανέβηκε στον θρόνο του ως «Βασιλεύς του Κόσμου». Ο Μίθρας αποκαλείτο ως «ο καλός ποιμήν», «η οδός της αλήθειας» και «το φως το αληθινό», αναφέρεται ως, ο Λυτρωτής, ο Σωτήρας, ο Μεσσίας, ταυτίστηκε με το λιοντάρι και το αρνί, ετάφη και μετά από τρεις μέρες αναστήθηκε.
Όλοι τους επίσης υπήρξαν γεννημένοι από μια από θνητή παρθένα: Για τον Ιησού ήταν η Μαρία, για τον Άττι της Μικράς Ασίας η Κυβέλη, για τον Αδώνιδο της Συρίας η Μύρρα και για τον Διόνυσο η Σεμέλη. Το μαρτύριο της σταύρωσης και τον θρίαμβο της ανάστασης περνάει εκτός από τον Ιησού, ο Άττις, αποκαλούμενος και ως «ο αμνός του θεού», όπως επίσης και ο Κρίσνα, το δεύτερο πρόσωπο της Ινδικής τριάδας αντίστοιχο της χριστιανικής τριάδας, ο οποίος ονομάζεται «υιός θεού», «άνθρωπος και Θεός» μαζί. Αναφέρεται μάλιστα ότι οι ουρανοί σκοτείνιασαν την ώρα του θανάτου του, ενώ κατέβηκε και αυτός στον άλλο κόσμο, αναστήθηκε την τρίτη μέρα, και ανελήφθη στους ουρανούς. Πρόκειται λοιπόν για τον ίδιο μύθο που διατρέχει την παγκόσμια ιστορία καλυμμένος με διαφορετικά ονόματα.
«Όποιος δεν φάει το σώμα μου και δεν πιει το αίμα μου, ώστε να γίνει ένα μαζί μου κι εγώ ένα με αυτόν, δεν θα γνωρίσει τη σωτηρία». Το παραπάνω χωρίο δεν προέρχεται από τη Βίβλο, ούτε είναι λόγια του Ιησού, εντούτοις αυτός που μιλάει είναι ο Μίθρας και αποτελεί κομμάτι επιγραφής του ιερού του Πέρση Θεού. Γεννήθηκε από μια παρθένο στης 25 Δεκεμβρίου με μάρτυρες τρεις βοσκούς, μετέτρεψε το νερό σε οίνο, προσέφερε το σώμα και το αίμα του ως θεία κοινωνία, κρεμάστηκε επί ξύλου κι αναστήθηκε. Δεν ήταν άλλος από τον Διόνυσο που πεθαίνει σαν Διόνυσος Ζαγρέας για να αναστηθεί σαν Διόνυσος Ελευθερέας, σωτήρας και ελευθερωτής των ώριμων ψυχών. Η γέννηση του συνοδεύτηκε από την εμφάνιση ενός άστρου στην ανατολή το οποίο ακολούθησαν τρεις μάγοι για να τον βρουν και να φέρουν δώρα στον νεογέννητο σωτήρα. Στην ηλικία των 12 χρόνων ήταν παιδί-δάσκαλος. Όταν έγινε 30 βαπτίστηκε και έτσι άρχισε η βασιλεία του. Είχε 12 μαθητές που ταξίδευαν μαζί του, έκανε θαύματα θεραπεύοντας τους αρρώστους και περπατούσε στο νερό. Τον προσφωνούσαν με πολλά ονόματα, όπως «αλήθεια» ή «φως», «ο γιος του θεού», «καλός ποιμένας», «αμνός του θεού» και πολλά άλλα. Αφού προδόθηκε, σταυρώθηκε, θάφτηκε για 3 μέρες και αναστήθηκε. Ήταν ο Αιγυπτιακός θεός Ώρος, «Ήλιος».
Ο μύθος του πάσχοντα και αναγεννώμενου θεανθρώπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ετήσια εναλλαγή των εποχών. Γύρω από τον αγώνα ανάμεσα στην ακαρπία και την ευφορία της γης, το νέκρωμα της φύσης κατά τη διάρκεια του παγερού χειμώνα και το ξαναζωντάνεμά της κατά τη διάρκεια της ζωοδότρας άνοιξης, υφάνθηκε ο μύθος του Μεσσία μέσα από τα μυστήρια του θανάτου και της Ανάστασης. Ο Άδωνις, ένας πανάρχαιος Θεός της ανατολής η λατρεία του οποίου ήταν διαδεδομένη στην Συρία την Φοινίκη την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, κάθε χρόνο πέθαινε και την άνοιξη ανασταινόταν, μαζί με τη φύση που την ίδια εποχή αναγεννιόταν. Από εκεί η λατρεία του πέρασε στην Κύπρο και από την Κύπρο στην Ελλάδα ήδη από τη αρχαϊκή εποχή. Σύμφωνα με την παράδοση ο τάφος του βρισκόταν στην Βηθλεέμ σε μία υπόγεια σπηλιά στα θεμέλια του Ναού της Θεάς Αστάρτης. Πιθανολογείται ότι το σημείο βρίσκεται εκεί που σήμερα είναι χτισμένος ο Ναός της Γεννήσεως. Τα Αδώνια επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας στο θρήνο της Μ. Παρασκευής και στην Αναστάσιμη ακολουθία. Ένα φυλακτό του 2ου ή 3ου αιώνα δείχνει έναν εσταυρωμένο άντρα, ενώ από κάτω αναγράφεται «Ορφέας Βακχικός», δηλαδή «ο Ορφέας γίνεται Βακχείος», το οποίο αναπαριστάνει τον Διόνυσο θνήσκοντα επί του σταυρού και συμβολίζει τον μυστικιστικό θάνατο της κατώτερης φύσης του μυημένου και την αναγέννηση του ως θεός».
Τα Μυστήρια των Ελλήνων, των Αιγυπτίων και των Περσών ήταν μια μύηση στη διδασκαλία του Ενός Θεού, ενώ ο συμβολικός «μύθος» του πάσχοντα και αναγεννώμενου θεανθρώπου-σωτήρα, ο οποίος επιβίωσε στο πέρασμα των αιώνων και συντροφεύει το ανθρώπινο είδος από τα πρώτα βήματα του στην ιστορία, διδάσκει στους ανθρώπους την προοπτική να καταστούν ένας μικρός Διόνυσος, ένα μικρός Ιησούς, ένας μικρός θεός που είναι ο καθένας μας όπως έλεγε ο Ερμής ο Τρισμέγιστος.
Πίσω λοιπόν από τα διαφορετικά ονόματα προβάλλει ένα και το αυτό παράδειγμα: η προοπτική (ανα)γέννησης του θεού-εαυτού, η νέκρωση του παλαιού Αδάμ και η ανά-σταση του νέου Αδάμ, η επιστροφή από την εξορία και το πέρασμα από την έρημο της α-γνωσίας στην ελευθερία της αυτο-γνωσίας, ένα ακατάπαυστο γίγνεσθαι ολοκλήρωσης και τελείωσης, σε μια διαρκή πορεία για τον φωτισμό και την (απο)θέωση του ανθρώπου. Η διαδικασία αφύπνισης του εσωτερικού θείου, συμβολίζεται μέσα από τα μυστήρια και τις τελετές της ανάστασης, η δε αναγέννηση του Θείου, είναι πρωτίστως μία εσωτερική νίκη του ανθρώπου η οποία εξελίσσεται στην οδό που στο τέλος τον ενώνει με το Θείον. Αποκαθαρμένος και αναγεννημένος ο άνθρωπος από την προσωπική του κατάβαση στον Άδη της ψυχής του και τη θριαμβευτική επανεμφάνιση του, να σταθεί ως άλλος Υιός του Θεού. Έτσι, η σταυροαναστάσιμη περίοδος του Πάσχα συμβολίζει την ταφή του παλαιού ανθρώπου και την ανάσταση του νέου, μια ευκαιρία για διάβαση από τον παλιό σε έναν καινούργιο χρόνο, με την ελπίδα μιας λυτρωτικής αλλαγής.