Ένα κράμα από νεοδεξιό λαϊκισμό, οικονομικό προστατευτισμό, συγκρουσιακή διπλωματία, η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ. Διχάζει την Αμερική, την Δύση και τον κόσμο και αναδιαμορφώνει τη διεθνή και ευρωπαϊκή σκηνή. Αποτελεί, όμως, μια ριζοσπαστική τομή ή απλώς μια αναβίωση παλιών και ώριμων στρατηγικών, με νέα ρητορική;
Ελαφρώς προκλητική μα σίγουρα βουτηγμένη στα σόσιαλ μίντια και στο ρεύμα τους. Από το ιδεολογικό δόγμα του πολυπολικού πλανήτη του Χένρι Κίσινγκερ έως τον κεφαλαιακό οικονομικό Αμερικανισμό του Ρόναλντ Ρέιγκαν, η πολιτική τουΤραμπ αντλεί έμπνευση από το παρελθόν, αλλά ταυτόχρονα ενσωματώνει μοναδικά χαρακτηριστικά που την καθιστούν ξεχωριστή. Είναι, λοιπόν, ένας ιστορικός αναβιωτής ή ένας πολιτικός επαναστάτης, σαλονάτος και μιντιακός;
Παρόμοιες πρακτικές με του Ρονάλντ Ρήγκαν. Δυναμικός ανταγωνισμός και συνεχείς διεκδικήσεις. Από τη μάχη με εμπορικούς αντιπάλους μέχρι την πίεση στους συμμάχους για μεγαλύτερη στρατιωτική συνεισφορά, η πολιτική του κ. Τραμπ φέρνει έντονα στο νου τη στρατηγική του Ρόναλντ Ρήγκαν. Και οι δύο ηγέτες υιοθέτησαν έναν σκληρό οικονομικό πρόγραμμα με επίκεντρο τις ΗΠΑ, απαιτώντας καλύτερους όρους για τις ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή.
Στη 12ετία του 1981-1989 και συν 4 χρόνια ο προεδρικός διάδοχος Τζ. Μπους, ο Ρήγκαν βρέθηκε σε σφοδρή αντιπαράθεση με την κραταιά Ιαπωνία, κυρίως λόγω του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ και της ιαπωνικής κυριαρχίας σε τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, μηχανολογικές επιστήμες και η σύγχρονη τεχνολογία. Αντίστοιχα, ο Τραμπ επικρίνει την Ευρώπη και την ΕΕ -ιδίως τη Γερμανία- για ανισορροπία στο εμπορικό ισοζύγιο και απειλεί με δασμούς σε ευρωπαϊκά προϊόντα.
Ο Ρήγκαν πίεσε την Ιαπωνία να αυξήσει τη συμβολή της στην περιφερειακή ασφάλεια, ενώ ο Τραμπ απαιτεί από τους Ευρωπαίους συμμάχους να δαπανούν περισσότερα στο ΝΑΤΟ, κατηγορώντας τους για υπερβολική εξάρτηση από την αμερικανική στρατιωτική προστασία. Αν και η πολιτική του Τραμπ παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με εκείνη του Ρήγκαν, οι ιστορικές συγκυρίες και οι προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι δύο πρόεδροι διαφέρουν ριζικά. Η διαχείριση των παγκόσμιων προκλήσεων από τους δύο προέδρους αποκαλύπτουν και τα θεμελιώδη χάσματα μεταξύ τους.
Ο Ρήγκαν, πέρα από τις εμπορικές διαμάχες, υιοθέτησε μια στρατηγική ισορροπίας με συμμάχους όπως η Ιαπωνία, αναγνωρίζοντας τη σημασία τους στον ανταγωνισμό με τη Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ). Αντίθετα, ο Τραμπ δε διστάζει να συγκρουστεί ανοιχτά με παραδοσιακούς εταίρους, θεωρώντας ότι η σύγχρονη παγκόσμια ισορροπία απαιτεί νέες προσεγγίσεις.
Βέβαια, αναφορικά με την Ευρώπη, ο Τραμπ μπορεί να λειτουργεί ως καταλύτης ή ως πρόσθετος παράγοντας αβεβαιότητας, αλλά το θεμελιώδες ερώτημα είναι αν η Ευρώπη και η ΕΕ έχει την πολιτική βούληση και την ικανότητα να χαράξει έναν αυτόνομο δρόμο. Η έλλειψη ενιαίας στρατηγικής και η πολυφωνία στις απόψεις των ηγετών των κρατών-μελών καθιστούν δύσκολη τη λήψη αποφάσεων και την αποτελεσματική αντίδραση σε διεθνείς κρίσεις.
Σήμερα, η μεγαλύτερη γεωπολιτική πρόκληση δεν είναι η Σοβιετική Ένωση μα ούτε και η Ρωσία, αλλά η Κίνα, γεγονός που αναδιαμορφώνει ριζικά τις αμερικανικές προτεραιότητες! Στη γεωπολιτική σκακιέρα, οι συμμαχίες και οι ρήξεις δεν είναι ποτέ στατικές-και η Ουάσιγκτον το γνωρίζει καλά.
Τη δεκαετία του ’70, ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Ρίτσαρντ Νίξον εκμεταλλεύτηκαν τη ρήξη μεταξύ Κίνας και Σοβιετικής Ένωσης, φέρνοντας το Πεκίνο πιο κοντά στη Δύση και αποδυναμώνοντας τη Μόσχα σε ελάχιστα χρόνια. Τώρα, οι επιδιώξεις έχουν αντιστραφεί και ο Τραμπ αναζητά τρόπους να αποσπάσει τη Νέα αλλά και... πολύ κουρασμένη Ρωσία από τον Κινεζο-Ρωσικό Άξονα. Και ορθά το σκέφτεται.
Η ιστορία δείχνει πως η Ουάσιγκτον είναι πρόθυμη να αναδιαμορφώσει τις προτεραιότητές της για να πετύχει έναν μεγαλύτερο στρατηγικό στόχο. Όπως κάποτε η σύγκρουση στο Βιετνάμ πέρασε σε δεύτερη μοίρα μπροστά στη γεωπολιτική αναθέρμανση με την Κίνα, έτσι και σήμερα η Ουκρανία φαίνεται να μετατρέπεται σε διαπραγματευτικό χαρτί για μια πιθανή νέα ισορροπία δυνάμεων με τη Ρωσία, αφήνοντας μετέωρους τους Ευρωπαίους συμμάχους της. Αν το νεο-αμερικανικό αφήγημα 2025-2029 αλλάξει προς μια πιο πραγματιστική προσέγγιση στη Μόσχα, το ερώτημα δεν είναι αν η στρατηγική των ΗΠΑ επαναλαμβάνεται, αλλά αν θα είναι εξίσου επιτυχημένη όπως στο παρελθόν. Έχουμε ακόμη καιρό να το δούμε αυτό.
Σημείωση: Πολλοί σοβαροί αναλυτές λένε ότι η Πτώση της ΕΣΣΔ ξεκίνησε το 1975 και έγινε τελικά το 1989-1991... της Κίνας;
Μπαλκόνι στο Μέλλον, από την πίσω Πόρτα του Παρελθόντος! Διατυπωμένο το 1823 ως διακήρυξη ενάντια στην ακραία ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και τις ξένες παρεμβάσεις στο δυτικό ημισφαίριο- οι οποίες θεωρούνταν δυνητικά εχθρικές πράξεις κατά των ΗΠΑ -το Δόγμα Μονρόε εξελίχθηκε σε σύγχρονο εργαλείο γεωπολιτικού ελέγχου, διατηρώντας τη θέση του ως ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Η ερμηνεία του, ωστόσο, προσαρμόζεται διαχρονικά στις εκάστοτε προτεραιότητες των ηγετών.
Ο Έλληνας Εθνάρχης, Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος ηδη από το 1915 γράφει και εκφράζει οτι οι ΗΠΑ πλέον είναι μόνιμα ο μεγάλος παίκτης των δυτικών δυνάμεων! Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν το αξιοποίησε ως όπλο στον Ψυχρό Πόλεμο, ενισχύοντας την αντικομουνιστική του στρατηγική στη Λατινική Αμερική. Ο Ντόναλντ Τραμπ, αντίθετα, το επανάφερε στο προσκήνιο από την πρώτη θητεία του με έναν πιο απομονωτικό τόνο, αποφεύγοντας ελαφρώς πολυμερείς δεσμεύσεις και εστιάζοντας στην αμερικανική κυριαρχία, ενώ σήμερα, η οικονομική και στρατηγική επιρροή της Κίνας στον Παναμά προκαλεί την οργισμένη αντίδραση του.
Την ίδια στιγμή, η Ουάσιγκτον δεν αποκλείει το ενδεχόμενο στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά των καρτέλ ναρκωτικών στο Μεξικό και εκφράζει διεκδικήσεις στον Καναδά και τη Γροιλανδία.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η σύγχρονη εκδοχή του Δόγματος Μονρόε σηματοδοτεί την επιστροφή των ΗΠΑ ως αυστηρού ρυθμιστή στο δυτικό ημισφαίριο, ή αν αποτελεί απλώς ένα εργαλείο πολιτικής ρητορικής και πίεσης, χωρίς ουσιαστική εφαρμογή. Όμως, η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να εξεταστεί αποκομμένα από την επιχειρούμενη εσωτερική αναδιάρθρωση του αμερικανικού κράτους. Όμως τα εσωτερικά ενός σπιτιού δεν μας αφορούν! Όμως να στοχαστούν εκείνες και εκείνοι που πρέπει, τη θέση της Πατρίδας μας, της Ελλάδας και της Κύπρου στο νέο δυτικό και ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Η πολιτική του Τραμπ, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, δεν αποτελεί μια εντελώς νέα ή φρέσκια προσέγγιση. Αντίθετα, εντάσσεται σε ένα ιστορικό συνεχές, όπου ηγέτες όπως ο Πρόεδρος Ρόναλντ Ρήγκαν και παλιότερα ο ΥΠΕΞ Χένρι Κίσινγκερ εφάρμοσαν παραλλαγές στρατηγικών που συνδύαζαν τον πατριωτισμό, τη γεωπολιτική αναδιάταξη και την αναμόρφωση της εσωτερικής διακυβέρνησης.
Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ διαφοροποιείται με ένα μοναδικό μείγμα επιθετικής ρητορικής, αποδόμησης προσώπων θεσμών και συγκρουσιακής στρατηγικής, αμφισβητώντας παραδοσιακές ισορροπίες σε βαθμό που δεν έχει προηγούμενο στη σύγχρονη αμερικανική πολιτική. Του αρέσει να αρέσει ως φωνακλάς, όπως λένε. Μην ξεχνάτε ποτέ ότι πέρα από επιχειρηματίας για 40 χρόνια και πολιτικός για 4 συν 4 υπήρξε και τηλεοπτικός σόοουμαν και περσόνα των ΜΜΕ για 13-15 χρόνια.
Αντλώντας στοιχεία από το παρελθόν, τα μετασχηματίζει με τόσο ριζοσπαστικό και μιντιακό τρόπο που αποτελεί απλώς παραλλαγμένη συνέχεια των προηγούμενων ιδεολογικών προσεγγίσεων, αλλά και η απαρχή μιας νέας φάσης στον αμερικανικό ″απομονωτισμό″ και τη διεθνή ανακατάταξη ισχύος με τις ΗΠΑ ″μόνες″ αλλά πρώτες. Ο πολυπολικός Κόσμος στα Διεθνή και Ευρωπαϊκά είναι -μάλλον- και πάλι η Νέα Τάξη Πραγμάτων!
Επικοινωνιολόγος/Ραδιοφωνικός Παραγωγός
Ο Θωμάς Χ. Μαρκόπουλος είναι Mεταπτυχιακός Φοιτητής ΠΜΣ Διεθνών Σπουδών, Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διπλωματίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Απόφοιτος Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας. Κάτοχος Διπλώματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, Mediterranean College Thessaloniki. Αρθρογραφούσε και αρθρογραφεί με καυστικό ύφος προς ΚΑΘΕ κατεύθυνση εδώ και 17 χρόνια, σε εφημερίδες, sites και blogs. Tα τελευταία 9 χρόνια ασχολείται με το ραδιόφωνο. Το καλοκαίρι - φθινόπωρο 2017 εργάστηκε στην Ελληνική Πρεσβεία στο Βασίλειο των Κάτω Χωρών, στην Χάγη στο Τμήμα Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά. Έχει πάρει μέρος σε πληθώρα (77 συνολικά) Συνεδρίων, Σεμιναρίων και Ημερίδων, κοινωνικού, οικονομικού και καλλιτεχνικού χαρακτήρα. Aπό το 2022 μοιράζει την ζωή του στην Θεσσαλονίκη, το Κιλκίς και τα Χανιά!