Είχα την χαρά μεταξύ άλλων Ρωμαίων ιστορικών τους οποίους έχω μεταφράσει για πρώτη φορά στα ελληνικά, όπως τον Ιουστίνο και Βαλέριο Μάξιμο, να φέρω σε φως και αυτή τη φορά εκπονώντας ένα πολύ σημαντικό έργο τις «Αττικές Νύκτες» του Αύλου Γέλλιου.
Έβγαλα από τα ξεχασμένα σεντούκια της λήθης αυτό το πανεπιστημονικό έργο του φιλοσόφου, λόγιου Ρωμαίου ο οποίος επεδόθη με θέρμη στην συγγραφή αυτού του σπουδαίου πονήματος για το οποίο περνούσε τις κρύες νύκτες σε προάστιο της Αττική, εξ ού και ο τίτλος του έργου « Αττικές Νύκτες» αφιερώνοντας τον χρόνο του γράφοντας και σταχυολογώντας θέματα τα οποία θα χρησιμοποιούσε ως παιδαγωγικό και μορφωτικό μέσον για τα παιδιά του με γνώμονα την ηθική, φιλοσοφία , ιστορία.
Ο Αύλος Γέλλιος, Ρωμαίος γραμματικός, ιστορικός, λόγιος , έζησε τον 1ο αι μ.Χ. περνώντας μέρος της ζωής του στην πάντα ακμάζουσα Αθήνα και εντρυφώντας δίπλα στον Ηρώδη Αττικό μεγάλη φυσιογνωμία ρητορικής της εποχής του.
Ο Γέλλιος ασχολήθηκε πολύ με τους δυο πολιτισμούς, τον ελληνικό και ρωμαϊκό, και προς τιμήν του έχοντας ως μέτρον συγκρίσεως την αρχαία ελληνική πανεπιστημοσύνη, ανέπτυξε και συνέκρινε του Ρωμαίους με την ελληνική σκέψη.
Πάντα καταλήγει ότι οι Έλληνες ήταν όχι μόνο οι πρώτοι διδάξαντες αλλά και οι φέροντες τη γνώση επι παντός επιστητού, δεν δίστασε δε με πάσα ειλικρίνεια να ομολογήσει ότι οι Ρωμαίοι επωφελήθησαν τα μάλλα από τους Έλληνες μη δυνάμενοι να τους φτάσουν.
Αναπτύσσει στίχους της Αινειάδος του Βιργίλιου, του Έννιου και από μια πλειάδα ιστορικών και ρητόρων και άλλων ποιητών που ήκμασαν πριν και κατά την διάρκεια της εποχής του.
Ευρίσκει δε τα αδύναμα σημεία σε κάθε ένα ξεχωριστά από τα έργα που προσέφεραν και τα συγκρίνει κάνοντας αμερόληπτα την κριτική του, όπως συνέβη και με τον Βιργίλιο όπου ο Ρωμαίος ποιητής απέχει παρασάγγας από τον Όμηρο.
Δεν παραλείπει να εκθειάσει το θείο Πλάτωνα , Αριστοτέλη, Αρχιμηδη, πολιτικούς και πολλούς άλλους που έλαμψαν την αρχαία εποχή με τα έργα τους και τη σκέψη τους.
Η Αθήνα της περιόδου εκείνης φαντάζει σύμφωνα με τον λόγιο σαν παράδεισος με τα κρυστάλλινα νερά της και την πλούσια βλάστηση της και το ιδανικό της κλίμα που προσεφερετο να αναπτύσσει κανείς μια ορθή και ξεκάθαρη σκέψη.
Η Ρώμη αν και παγκόσμια πρωτεύουσα του τότε γνωστού κόσμου παράγει πολιτισμό ο οποίος είναι σχεδόν αντίγραφο του ελληνικού, στον οποίο εκλείπει η κομψότητα και ή έκφραση του ελληνικής αυθεντίας.
Η αντιζηλία των Ρωμαίων είναι εμφανής διαμέσου των έργων των. Υπάρχουν όμως λίγοι όπως ο Αύλος Γέλλιος που δεν διστάζει να δείξει τον θαυμασμό του και να συλλέξει ένα θησαυρό γνώσεων που παρουσίασε μέσα από αυτό το μοναδικό έργο.
«Ο Αύλος Γέλλιος συνήθιζε, κάθε μέρα, να μεταγράφει τα κομμάτια που είχαν ενδιαφέρον τα οποία εύρισκε σε μια τεράστια ανάγνωση και του φαίνονταν κατάλληλα για να διαμορφώσουν το πνεύμα ή την καρδιά, τις φιλολογικές διατριβές, φιλοσοφικές, ιστορικές ή κριτικές που άκουγε στις σχέσεις των σοφών που συνήθιζε να συχνάζει.
Αυτές οι Αττικές Νύκτες λοιπόν παρουσιάζουν:
1ο. πολλά κομμάτια της ιερής και εγκόσμιας ιστορίας, περίεργα ανέκδοτα, διαφώτιση επι των ηθών, τη θρησκεία, την κυβέρνηση και την εθνοφρουρά της αρχαίας Ρώμης και των πρώτων χρόνων της Ελλάδος,
2ο έρευνες για την κατάσταση της φιλοσοφίας αυτών των πρώτων χρόνων που έζησε ο συγγραφέας, τα χαρακτηριστικά ζωής των παλαιών φιλοσόφων, τις μεθόδους των σχολών τους, τον τόνο των συναθροίσεων τους, των γευμάτων τους και των ιδιαιτέρων συνομιλιών τους, τις διατριβές επι των πιο σημαντικών σημείων της ηθικής,
3ο την εξέταση, την απολογία ή την κριτική επι της ρωμαϊκής δικαιοσύνης σε σύγκριση με τα ξένα ιδρύματα,
4ο πολλά σπάνια φιλολογικά ελληνικά και ρωμαϊκά άρθρα, τα οποία είχαν τεθεί παράλληλα με τόσο στυλ και ευρυμάθεια, και πολλές γραμματικές συνθέσεις.
Αυτό που κάνει τα σχόλια του Αύλου-Γέλλιου πολύτιμα στους αναγνώστες, είναι διότι μας μετέφερε περίεργα και ενδιαφέροντα αποσπάσματα από πολλά έργα της αρχαιότητος, των οποίων γνωρίζουμε μόνο τους τίτλους και τα οποία ευρίσκουμε στην ανθολογία του, παραδείγματος χάριν, κομμάτια από τον Γράκχο, αυτόν τον διάσημο δημαγωγό, του τιμητή Κάτωνα, τον Βάρωνα, τον Έννιο και διαφόρων άλλων προσωπικοτήτων που ήταν πασίγνωστοι για την ρητορική τους ή για το ταλέντο τους για την ποίηση και την ιστορία, με τέτοιο τρόπο που αν κάποια μέρα η φιλολογία θα επανακτούσε τους θησαυρούς της, δεν θα μπορούσε να διασφαλίσει την αυθεντικότητα των πρωτοτύπων παρά μόνο συγκρίνοντας τα με τα κατατεθέντα αποσπάσματα στο έργο του Αύλου Γέλλιου.
Η μετάφραση που προσφέρω επι του παρόντος στο κοινό και επομένως είναι η μόνη πλήρης μετάφραση που υπάρχει από ένα συγγραφέα του οποίου το στυλ και η λατινικότητα δεν έχουν, είναι αλήθεια, ούτε αυτή την καθαρότητα, ούτε αυτή την κομψότητα που χαρακτηρίζουν τον αιώνα του Κικέρωνα, του Οράτιου και του Βιργίλιου, αλλά του οποίου ο τρόπος να εκθέτει μια διατριβή ή να εξετάζει κάποιο σημείο της φιλοσοφίας, δεν την καθιστά αδιάφορη, ζωντανή, ερεθιστική, επιμορφωτική, στην εμβέλεια του μεγαλύτερου αριθμού αναγνωστών.
Όπως ο ηγούμενος του Verteuil συνέδεε με πολύ στυλ βαθιές γνώσεις, θεώρησα ότι αποδίδω υπηρεσία στη φιλολογία αποσπώντας μέρος της εργασίας από αυτήν την ανεκτίμητη μετάφραση, και εισήγαγα μέσα στις παρατηρήσεις μου όλες αυτές από τις σημειώσεις του που μου φάνηκαν να αξίζουν να διατηρηθούν.
Η ευνοϊκή υποδοχή από το κοινό που είχαν οι μεταφράσεις του διαλόγου των Επιφανών ρητόρων και της Φύσεως των Θεών, που είναι μέρος από την πλήρη έκδοση των Έργων του Κικέρωνος, μου φαίνεται ότι επιτρέπουν να αντιλαμβάνομαι τις ίδιες προσδοκίες για αυτή, για την οποία επέδειξα την ίδια φροντίδα, και μου παρουσίασε να νικήσω τις πιο μεγάλες δυσκολίες.» Απόσπασμα από τον πρόλογο του εν εκδόσει βιβλίου
Αλεξάνδρα Συμεωνίδου