Οι πρώτες εβδομάδες της δεύτερης Προεδρίας Τραμπ ξυπνούν από το βαθύ λήθαργο τη πολιτική στην Ευρώπη. Οι λαοί αντιλαμβάνονται ότι ο κόσμος άλλαξε και απαιτούν δράση σε αντίθεση με τη βολική αδράνεια των προηγούμενων δεκαετιών. Θέρος–τρύγος–πόλεμος στασιό δεν περιμένουν μας θυμίζει η λαϊκή παροιμία, και οι Έλληνες καλούνται να μεταβάλλουν τα ιστία τους ώστε το πλοίο ”Ελλάς” να ανταπεξέλθει καλύτερα στην επερχόμενη μπόρα. Ο καιρός έχει ήδη μπατάρει και η ορατότητα έχει μειωθεί αισθητά.
Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία έχουν εμπλακεί σε ένα ιδιότυπο παίγνιο εξουσίας, έναν νέο ψυχρό πόλεμο, που όποιος χάσει θα απωλέσει την ικανότητα προβολής ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα. Τα άλλα δυο μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, Βρετανία και Γαλλία έχουν προ πολλού βολευτεί στον περιφερειακό τους ρόλο.
Το θέατρο της Ουκρανίας ήταν ίσως το πρώτο θερμό μέτωπο αλλά το μεγάλο στρατηγικό διακύβευμα για τη Ρωσία αποτελεί η Αρκτική. Γι’ αυτό και ο Τραμπ αναδεικνύει τη Γροιλανδία ως κορυφαίο προμαχώνα και καλεί τον Καναδά να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ. Ο ιστορικός του μέλλοντος ενδεχομένως να αφιερώσει ένα τόμο ανάλογο του διαλόγου Αθηναίων και Μηλίων που μας μετέφερε ο Θουκιδίδης, αφού το ανάλογο είναι σαφές: η ισχύς των ΗΠΑ έναντι του δικαίου του Καναδά και της Γροιλανδίας, που συμπαρασύρει τη Δανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Γιατί όμως μας ενδιαφέρει άμεσα το θέμα της Γροιλανδίας;
Η Γροιλανδία βρίσκεται μεταξύ της Αρκτικής και του Βόρειου Ατλαντικού. Πρόκειται για μια πύλη προς την εξερεύνηση και εκμετάλλευση της Αρκτικής αλλά και για τη ναυσιπλοΐα τόσο στο βορειοανατολικό όσο και για το βορειοδυτικό πέρασμα, δηλαδή τους δυο κύριους θαλάσσιους διαδρόμους, ο πρώτος κατά μήκος της Ρωσίας και ο δεύτερος του Καναδά. Η Γροιλανδία παρέχει ήδη υποστήριξη στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις για αμυντικές και επιστημονικές επιχειρήσεις. Πέραν της αλιείας, η Γροιλανδία είναι πλούσια σε πολύτιμα ορυκτά για τη νέα οικονομία, άρα υπάρχει ακόμα ένα κίνητρο ενσωμάτωσης στις ΗΠΑ.
Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία επενδύει συστηματικά στην Αρκτική, η οποία κρύβει τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου και πετρελαίου, που παλαιότερα λόγω συνεχώς αντίξοων καιρικών συνθηκών, η εξόρυξη ήταν ασύμφορη, ενώ πλέον, με το λιώσιμο των πάγων είναι οικονομικά εφικτή. Η Ρωσία που κατέχει τις αρχιπελαγικές νήσους Franz Joseph ενισχύει τις στρατιωτικές βάσεις της και υποβάλει στα Ηνωμένα Έθνη αξιώσεις στην αρκτική υφαλοκρηπίδα. Οι αξιώσεις της Ρωσίας που ξεπέρασαν τα 400 μίλια έγιναν παραδόξως δεκτές από τα Ηνωμένα Έθνη. Η τελική απόφαση δεν έχει ακόμα ληφθεί γιατί τόσο ο Καναδάς όσο και η Δανία εγείρουν αντιρρήσεις και αξιώσεις, ειδικά για την υποθαλάσσια γραμμή Lomonosov.
Σε κάθε περίπτωση, η Ρωσία κατέχει περί τα 53% της αρκτικής ακτογραμμής, και διαθέτει υποδομές που υποστηρίζουν τόσο την οικονομία και τη προβολή ισχύος της από το καιρό της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και το 60% του συνολικού πληθυσμού της αρκτικής. Συνεπώς, η αρκτική πολιτική της Ρωσίας δεν είναι ευκαιριακή αλλά αποτέλεσμα συστηματικής επένδυσης και συνειδητής επιλογής, αφού τα κίνητρα ελέγχου της αρκτικής είναι πέραν του ορυκτού πλούτου και της αλιείας, ο έλεγχος του βορειοανατολικού περάσματος, δηλαδή από το βόρειο άκρο της Νορβηγίας μέχρι το Βερίγγειο πορθμό στην Άπω Ανατολή.
Κατά τους θερινούς μήνες αλλά πιθανώς και τους λοιπούς, τα 25, που σύντομα θα γίνουν 50, παγοθραυστικά της Ρωσίας θα διανοίγουν θαλάσσιες οδούς στα εμπορικά πλοία, μειώνοντας την απόσταση σε σχέση κατά 35% με τον διάπλου της Μεσογείου και του Σουέζ. Πέραν της μείωσης του χρόνου και του καυσίμου, άρα του κόστους μεταφοράς, η Ρωσία και οι φιλικοί προς αυτή στόλοι, ξεπερνούν γεωπολιτικά εμπόδια, όπως το Γιβραλτάρ και του Σουέζ που ελέγχονται από την αντίπαλη Δύση. Άρα η Δύση χάνει το μονοπώλιο ελέγχου των θαλασσίων οδών.
Οι έριδες περί την αρκτική εξελίσσει και το Δίκαιο της Θαλάσσης που διέπει τις σχέσεις των Κρατών ως προς τα θέματα αυτά. Ένα Κράτος δε μπορεί να επεκτείνει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) πέραν των 200 μιλιών, εκτός αν αποδείξει ότι η υφαλοκρηπίδα είναι φυσική συνέχεια της χερσαίας μάζας (άρθρο 76). Οι ΗΠΑ δεν έχουν επικυρώσει τη συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, όμως ουσιαστικά το επικαλούνται ως εθιμικό. Κάποιες αλλά όχι όλες οι διαφορές έχουν ήδη ειρηνικά επιλυθεί, οπότε αναμένονται και ένοπλες αντιπαραθέσεις μεταξύ των δρώντων για τη διασφάλιση συμφερόντων τόσο στην ΑΟΖ όσο και στο υπέδαφος.
Παράλληλα, τόσο η Κίνα όσο και ΕΕ δε παρακολουθούν αμέτοχες. Η Γαλλική Total κατέχει το 20% στο φυσικό αέριο του Yamal, παρά τις κυρώσεις και τον οικονομικό αποκλεισμό μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Κίνα ενδιαφέρεται άμεσα για το βορειοανατολικό πέρασμα, ώστε να μην αποκοπεί από τη σημαντική αγορά της ΕΕ, οπότε παίζει ανάλογα τα χαρτιά της στη διεθνή σκακιέρα.
Η προφανής σύνδεση με τα ελληνικά συμφέροντα είναι η αρκτική ναυσιπλοΐα, που αν εξελιχθεί από 1.5εκ σήμερα σε 70εκ. τόνους εμπορευμάτων ετησίως το 2030, τότε θα επηρεάσει άμεσα τη μεταφορά φορτίων, δηλαδή το πυρήνα της ελληνικής ναυτιλίας. Όμως, το ενδιαφέρον είναι πρωτίστως πολιτικό. Η Ευρώπη λησμονεί ότι η Αμερική δημιουργήθηκε από απόκληρους της Ευρώπης. Η αρπαγή γης από τους αυτόχθονες και γενικά η δια των όπλων αρπαγή της γης ήταν η κύρια πρακτική επέκτασης, και με τη πάροδο του χρόνου τόσο το νομικό σύστημα την επέτρεψε ή την νομιμοποίησε όσο και ένας ηθικός κώδικας την επιβράβευσε. Όταν λοιπόν ο Τραμπ απευθύνεται προς κυρίαρχα κράτη, όπως ο Καναδάς και η Δανία, με σκοπό την αρπαγή και διάθεση ανάλογη των Αθηναίων προς τους Μηλίους, διαταράσσει τη διεθνή έννομη τάξη, και τονίζει την υποκρισία και της επεκτατικές προθέσεις της υπερδύναμης. Συνεπώς, ο νόμος και η ηθική συγκρούονται και τα υπόλοιπα Κράτη πρέπει να επιλέξουν είτε να συμβιβαστούν με κατώτερες ηθικές νόρμες είτε να χάσουν το σεβασμό τους προς το νόμο.
Έναντι των εξωφρενικών απαιτήσεων, η Δανία και η ΕΕ επικαλούνται το διεθνές δίκαιο, όπως και η Ελλάδα και η Κύπρος έναντι του αφηγήματος της «γαλάζιας πατρίδας» και ορίων ΑΟΖ. Όμως αν η ΕΕ υποστηρίξει σθεναρά τη Δανία με εμπορικό πόλεμο και λοιπά αντίμετρα έναντι των ΗΠΑ, τότε δε μπορεί παρά να πράξει το ίδιο και έναντι της Τουρκίας, γιατί αν δε το πράξει, τότε τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ θα διαπιστώσουν την ala cart ενωσιακή αλληλεγγύη, οπότε και το οικοδόμημα της ΕΕ θα καταρρεύσει, προς μεγάλη ικανοποίηση του Τραμπ, που δηλώνει ευθαρσώς ότι αγαπά την Ευρώπη αλλά όχι την ΕΕ.
Άρα για την ΕΕ το διακύβευμα είναι καθοριστικό για το μέλλον της ΕΕ, και ειδικότερα για την Ελλάδα το ζήτημα της Γροιλανδίας είναι πολύ ευρύτερο από την απασχόληση του εμπορικού της στόλου, αφού ο Τραμπ ξεκινά έναν ”πόλεμο”, πιθανώς χωρίς όπλα αλλά σίγουρα με θύματα. Ο ευρωπαίος Μακιαβέλι θυμίζει στον Ηγεμόνα, ότι το πόλεμο τον ξεκινά όποτε θέλει αλλά δεν τελειώνει όταν θέλει. Περίπου τα ίδια λέει και ο Σουν Τσου, αλλά και ο Μάο που εκπαιδεύουν τους γραφειοκράτες της Κίνας: η πολιτική είναι αναίμακτος πόλεμος – ο πόλεμος είναι αιματηρή πολιτική. Η παγκόσμια αταξία δε συνάδει με τη παγκόσμια τάξη που επέβαλλαν οι ΗΠΑ στα ερείπια της Γερμανίας και της Ιαπωνίας το 1945. Πώς θα καταφέρει ο Τραμπ να ικανοποιήσει την όρεξη του και να τιθασεύσει την όρεξη λοιπών ρεβιζιονιστών;