Το πρόγραμμα της αποκαλούμενης «Ασπίδας του Αχιλλέα», που μέχρι σχετικά πρόσφατα αναφερόταν ως «θόλος» για την προστασία της ελληνικής επικράτειας, είναι μεταξύ των σημαντικότερων προγραμμάτων που περιλαμβάνει ο Μακροπρόθεσμος Προγραμματισμός Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) των Ενόπλων Δυνάμεων για το 2025-2036.
«Ασπίδα του Αχιλλέα», «Θώραξ», δορυφόρος: Τι έχει ανακοινωθεί, τι επιδιώκεται
Ενημέρωση της ειδικής διαρκούς επιτροπής εξοπλιστικών προγραμμάτων και συμβάσεων της Βουλής από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Δένδια και τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Δημήτριο Χούπη σχετικά με τον Μακροπρόθεσμο Προγραμματισμό Αμυντικών Εξοπλισμών των Ενόπλων Δυνάμεων 2025-2036 έλαβε χώρα την Πέμπτη, ενώ τα γενικά χαρακτηριστικά του εν λόγω προγράμματος ριζικής αναβάθμισης της ελληνικής αεράμυνας είχαν αναφερθεί επανειλημμένα τον τελευταίο καιρό.
Αντίθετα με αυτό που σκέφτεται ενδεχομένως αρχικά κάποιος όταν ακούει για «θόλο», δεν πρόκειται για κάτι «μονοκόμματο», μα για μια σειρά από αλληλοϋποστηριζόμενους και συνδεόμενους «θόλους», ή «φυσαλίδες» άμυνας- κάτι που υποδεικνύεται άλλωστε και σε πρόσφατες σχετικές αναρτήσεις του υπουργού Εθνικής Άμυνας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, το «πλέγμα» αυτό προορίζεται να λειτουργεί ενιαία- μια «ορχήστρα», ένα «σύνολο» διαλειτουργικών, συνεργαζόμενων μεταξύ τους συστημάτων και μέσων.
Υπό αυτή την έννοια, ο σχεδιασμός είναι για έναν γενικότερο «θόλο» πέντε επιπέδων: αντιαεροπορικής, αντιβαλλιστικής, αντι-drone, αντιπλοϊκής και ανθυποβρυχιακής προστασίας. Σκοπός θα είναι η «Ασπίδα του Αχιλλέα» να καλύπτει το σύνολο της ελληνικής επικράτειας έτσι ώστε οι πλέον σύγχρονες και αποτελεσματικές μονάδες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, περιλαμβανομένων υπερσύγχρονων φρεγατών και μαχητικών 4,5 και 5ης γενεάς (F-35, Rafale, F-16V- οι τρεις τύποι από τους οποίους επιδιώκεται να αποτελείται ο στόλος των 200 μαχητικών της Πολεμικής Αεροπορίας) να αποδεσμευτούν σε μεγάλο βαθμό από το καθήκον της υπεράσπισης/ άμυνας με τη στενή έννοια και να αφεθούν ελεύθερες για άλλες αποστολές, περιλαμβανομένης της χρήσης στρατηγικών όπλων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Προς προμήθεια δύο φρεγατών FREMM για το Πολεμικό Ναυτικό
Η «Ασπίδα του Αχιλλέα» έχει χαρακτηριστεί επανειλημμένα ως το πιο εμβληματικό από τα έργα που δρομολογεί το υπουργείο Εθνικής Άμυνας στο πλαίσιο του εξοπλιστικού προγράμματος, ύψους 25 δισ. ευρώ σε διάστημα 12 ετών. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει πει ότι «αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη επένδυση την οποία θα κάνουμε τα επόμενα χρόνια», τονίζοντας ότι είναι απαραίτητο να μπορεί να συμπεριλαμβάνει και εγχώρια προστιθέμενη αξία, υπό τη μορφή συμμετοχής ελληνικών βιομηχανιών.
Στο ευρύτερο πλαίσιο της αναβάθμισης των πυραυλικών δυνατοτήτων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αξίζει να σημειωθεί η προτεραιότητα της προμήθειας νέων πυραυλικών συστημάτων πυροβολικού, με σκοπό τη δραστική αύξηση βεληνεκούς και τη δυνατότητα πληγμάτων με ακρίβεια σε στρατηγικό βάθος, χρησιμοποιώντας ειδικά πυρομαχικά ανάλογα με τον στόχο και διαθέτοντας παράλληλα αντιπλοϊκές δυνατότητες (για χρήση κατά πλοίων). Το αυξημένο βεληνεκές, όπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΕΘΑ, θα παρέχει τη δυνατότητα επικάλυψης, ενίσχυσης και υποστήριξης με πυρά γειτονικών περιοχών- κάτι που σημαίνει δυνατότητα υποστήριξης και απομακρυσμένων νήσων, μικρονήσων και βραχονησίδων, καθώς και αμοιβαία υποστήριξη μεταξύ των κυρίων νήσων.
Για να μπορεί να λειτουργεί οργανωμένα και αποτελεσματικά όλη αυτή η «ορχήστρα» συστημάτων απαιτείται να μπορούν να «μιλούν» μεταξύ τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η διασύνδεση όλων των οπλικών συστημάτων, πλατφορμών και αισθητήρων επιδιώκεται να επιτευχθεί με ένα κοινό και ενοποιημένο σύστημα Διοίκησης και Ελέγχου που θα αξιοποιεί Τεχνητή Νοημοσύνη για ανάλυση και εκμετάλλευση πληροφοριών με σκοπό την επιλογή και προσβολή στόχων ανάλογα με τη σπουδαιότητα και προτεραιότητά τους. Προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενός τέτοιου συστήματος είναι η ύπαρξη σύγχρονων κρυπτογραφημένων συστημάτων επικοινωνιών.
Υπενθυμίζεται πως πρόσφατα υπεγράφη η σύμβαση για το πρόγραμμα «Θώραξ», το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ένα «ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα υποστήριξης και λήψης αποφάσεων από τις Ένοπλες Δυνάμεις». Το σύστημα συλλέγει δεδομένα από όλους τους αισθητήρες που διαθέτει η Ελλάδα: Ραντάρ, εναέρια, επίγεια μέσα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, παρατηρητήρια, ηλεκτρονικά μέσα, από όλους τους φορείς (όχι μόνο των Ενόπλων Δυνάμεων και της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος και της Πολιτικής Προστασίας). Με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης τα δεδομένα θα κατηγοριοποιούνται, θα ορίζονται προτεραιότητες, θα υφίστανται επεξεργασία και θα προωθούνται σε όποιον φορέα/ κλιμάκιο έχει την αρμοδιότητα λήψης απόφασης. Το πρόγραμμα αυτό προορίζεται για τη διαχείριση και αντιμετώπιση κάθε πρόκλησης ασφαλείας της χώρας- από στρατιωτικές απειλές μέχρι κινήσεις παράνομων κυκλωμάτων και καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.
Σημαντικοί «πυλώνες» σε όλο αυτό το πλέγμα είναι επίσης η συνεργασία του ΥΠΕΘΑ με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την απόκτηση δορυφόρου στρατιωτικών προδιαγραφών, καθώς και το πρόγραμμα για προμήθεια συστημάτων διεξαγωγής κυβερνοπολέμου και επιχειρήσεων ηλεκτρονικού πολέμου.
Όπλα, λεπτομέρειες και «θολά» σημεία
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της όλης υπόθεσης είναι (προφανώς) τα σύγχρονα όπλα που θα ενταχθούν στο πλαίσιο της «Ασπίδας του Αχιλλέα».
Μεταξύ αυτών που μπορούν να ειπωθούν με βεβαιότητα είναι ότι οι πύραυλοι Patriot θα συνεχίσουν να έχουν σημαντικό ρόλο στο πλέγμα αεράμυνας της χώρας- και θα είναι επιφορτισμένοι σε μεγάλο βαθμό με την αντιπυραυλική άμυνα, δεδομένης και της ολοένα και αυξανόμενης απειλής του τουρκικού οπλοστασίου βαλλιστικών πυραύλων – μια απειλή η οποία, παρά τις εμπειρίες από περιστατικά όπως οι μαζικές επιθέσεις με κύματα βαλλιστικών πυραύλων εναντίον του Ισραήλ (και τα διδάγματα από αυτές) για κάποιον λόγο φαίνεται συχνά να υποβαθμίζεται/παραβλέπεται στην ειδησεογραφία, αντίθετα με την απειλή των drones.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί πως ο πρωθυπουργός έκανε πρόσφατα ειδική αναφορά στους Patriot, σημειώνοντας πως «η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που διαθέτει αμερικανικά συστήματα Patriot, αλλά αν θέλουμε να πάμε να αγοράσουμε νέα συστήματα Patriot, πιστεύω ότι θα χρειαστούμε τέσσερα με πέντε χρόνια για να μπορέσουμε να προμηθευτούμε ένα τέτοιο σύστημα, πολύ απλά γιατί δεν υπάρχει η παραγωγική δυνατότητα. Οι ευρωπαϊκές δυνατότητες είναι περιορισμένες, το Ισραήλ είναι μία χώρα με την οποία έχουμε μία στρατηγική συμμαχία και ενδεχομένως μπορεί πιο γρήγορα να μας παρέχει τέτοιες δυνατότητες. Αν, όμως, τα συστήματα αυτά κατασκευάζονται και στην Ελλάδα, αυτό μας δίνει άλλες δυνατότητες να μπορούν οι ελληνικές εταιρείες να διεκδικήσουν τέτοιου είδους προμήθειες και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες».
Οι εν λόγω αναφορές του πρωθυπουργού, σε συνδυασμό με πληροφορίες που έχουν γίνει γνωστές στο παρελθόν, φαίνονται να υποδεικνύουν εκ νέου πως το ισραηλινό στοιχείο όπως όλα δείχνουν θα είναι ιδιαίτερα έντονο στην «Ασπίδα του Αχιλλέα»- υπενθυμίζεται πως μια έντονη ισραηλινή «στροφή» στους εξοπλισμούς των Ενόπλων Δυνάμεων είναι ήδη σε εξέλιξη εδώ και καιρό (πύραυλοι Spike, συλλογές SPICE για μετατροπή απλών βομβών σε κατευθυνόμενα όπλα μεγάλης εμβέλειας κ.α.). Οι ισραηλινοί πύραυλοι Barak MX φαίνονται ως μια από τις ισχυρότερες υποψηφιότητες- ειδικά αν λάβει κανείς υπόψιν την προμήθειά τους από την Κύπρο (στρατιωτικές πηγές έχουν αναφερθεί επανειλημμένα στην επιδίωξη συμβατότητας με τον κυπριακό «θόλο» αεράμυνας), αλλά και την εξαγορά της Ιntracom Defense (IDE) από την ισραηλινή ΙΑΙ το 2023.
To Barak MX και τις δυνατότητές του είχε περιγράψει τον Μάιο του 2023 στη HuffPost Greece ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος της ΙΑΙ, Boaz Levy, παρουσιάζοντάς το ως ένα σύστημα το οποίο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες αεράμυνας των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων: Όπως είχε υπογραμμίσει, πρόκειται για ένα σύστημα που μπορεί να χρησιμοποιεί διάφορους τύπους αναχαιτιστικών πυραύλων, μικρής, μέσης και μακράς εμβέλειας, ικανό να αναχαιτίζει απειλές (περιλαμβανομένων και βαλλιστικών πυραύλων) αρχίζοντας (ανάλογα με τον τύπο πυραύλου) από τα 0 και φτάνοντας μέχρι και τα 150 χλμ, κάτι που σημαίνει ότι πρόκειται για ένα σύστημα που θα μπορούσε είτε να αντικαταστήσει υπάρχοντα συστήματα αεράμυνας, ή να υιοθετηθεί με στόχο τη συνολική βελτιστοποίηση της αεράμυνας. Άλλα ισραηλινά συστήματα που έχουν υποδειχθεί ως αρκετά πιθανοί «πυλώνες» της «Ασπίδας του Αχιλλέα» είναι το David’s Sling (κυρίως αντιβαλλιστικού χαρακτήρα) και το SPYDER (μικρότερου βεληνεκούς)- συστήματα διαφορετικών εμβελειών ώστε να καλύπτονται οι απαιτήσεις μιας πολλαπλών στρωμάτων άμυνας. Επίσης, υπενθυμίζεται πως ισραηλινά αντι-drone συστήματα είχαν αγοραστεί και αναπτυχθεί στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας.
Όσον αφορά στο αντιπλοϊκό στοιχείο της «Ασπίδας του Αχιλλέα», σταθερός αναμένεται να παραμείνει ο ρόλος των συστοιχιών πυραύλων Exocet, ενώ οι προαναφερθείσες επιδιώξεις για πυραυλικά συστήματα πυροβολικού και με αντιπλοϊκές δυνατότητες φαίνονται να υποδεικνύουν το επίσης ισραηλινό σύστημα PULS, που παρουσιάζεται ως μια σχεδόν «κλειδωμένη» υποψηφιότητα για την ενίσχυση του ελληνικού πυραυλικού πυροβολικού. Παράλληλα, στην όλη «εξίσωση» συμπεριλαμβάνονται οι ισραηλινοί πύραυλοι Spike, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «πολυεργαλεία», χάρη στη μεγάλη εμβέλεια και την ακρίβειά τους.
Μάλλον «θολό» παραμένει το τοπίο ως προς τις αναφορές σε ανθυποβρυχιακή προστασία. Δεδομένων των δυνατοτήτων εκτοξεύσεων πυραύλων που διαθέτει ο τουρκικός υποβρύχιος στόλος, τα τουρκικά υποβρύχια εντάσσονται και αυτά στο συνολικό πλαίσιο της απειλής που καλείται να αντιμετωπίσει ο ελληνικός «θόλος». Μέχρι τώρα ελάχιστα έχουν γίνει γνωστά για αυτό το στρώμα της «Ασπίδας του Αχιλλέα»: Κάποιες πληροφορίες κάνουν λόγο για αισθητήρες στον βυθό, στο πρότυπο του συστήματος SOSUS του Ψυχρού Πολέμου στον Βόρειο Ατλαντικό για τον εντοπισμό σοβιετικών υποβρυχίων. Αν και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποδειχτεί περίπλοκο από διάφορες απόψεις (πχ το πού θα τοποθετούνταν οι αισθητήρες, τι «υπογραφές» πλοίων – ενδεχομένως και δυνάμεων συμμαχικών χωρών - θα κατέγραφαν κ.α.),θα μπορούσε να είναι χρήσιμο ακόμη και ως μέσο/ μέθοδος παραπλάνησης (με εμφανή πόντιση ψεύτικων, υποτιθέμενων «αισθητήρων» σε περιοχές ώστε να δημιουργηθεί η εντύπωση στον αντίπαλο πως αυτές «παρακολουθούνται», επηρεάζοντας τις κινήσεις του).
Σημειώνεται πως στον Προγραμματικό Ορίζοντα για Έργα Έρευνας και Ανάπτυξης του έτους 2025 που δόθηκε στη δημοσιότητα από το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται προγράμματα ανάπτυξης συστήματος εναέριας επιτήρησης με χρήση ακουστικών αισθητήρων, «μεταφερόμενου και δυναμικά αναπτυσσόμενου» συστήματος θαλάσσιας/ εναέριας επιτήρησης, συστήματος αυτόνομης θαλάσσιας και υποθαλάσσιας επιτήρησης, ολοκληρωμένου συστήματος αντιμετώπισης μη επανδρωμένων αεροσκαφών, συστήματος ανίχνευσης στόχων θαλάσσιας επιφάνειας ή υποθαλάσσιων με τεχνολογία οπτικών ινών, καθώς και συστήματος κατευθυνόμενης δέσμης ενέργειας (συμπεριλαμβανομένων συστημάτων λέιζερ και μικροκυμάτων) για προστασία κρίσιμων υποδομών από μαζικές απειλές drones.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί το εξής: Κανένα σύστημα άμυνας δεν θεωρείται απολύτως αδιάτρητο/ αδιαπέραστο. Υπό αυτή την έννοια, το να θεωρηθεί ότι μαχητικά και πλοία θα αποδεσμευτούν πλήρως από «αμυντικά» καθήκοντα θα μπορούσε να εκληφθεί ως αρκετά φιλόδοξος στόχος- οπότε είναι ρεαλιστικό να θεωρηθεί πως τα σύγχρονα μαχητικά και πλοία των Ενόπλων Δυνάμεων θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν ρόλο, ειδικά χάρη στη διαλειτουργικότητα, τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου και τους προηγμένους αισθητήρες τους, ενισχύοντας τα «μάτια» της ελληνικής άμυνας.
Ωστόσο, αντίστοιχα, η απαλλαγή των μέσων αυτών από μεγάλο μέρος του φόρτου της «χωρικής υπεράσπισης» χάρη στην «Ασπίδα του Αχιλλέα» θα σημαίνει κατακόρυφη αύξηση των δυνατοτήτων αξιοποίησής των επιχειρησιακών δυνατοτήτων τους, περιλαμβανομένων ισχυρών πληγμάτων στον αντίπαλο, κάτι που συνεπάγεται εκ των πραγμάτων μείωση της απειλής προς την «Ασπίδα του Αχιλλέα» και την ελληνική επικράτεια και συνολικά αυτό που θα οριζόταν ως αύξηση της ελληνικής αποτρεπτικής ισχύος.