Όλοι ξέρουν τον θρύλο της Ατλαντίδας: Της αρχαίας υπερδύναμης που περιγράφεται στους διαλόγους «Τίμαιος» και «Κριτίας» του Πλάτωνα, και υποτίθεται ότι υπήρξε χιλιάδες χρόνια πριν την εποχή του Σόλωνα. Η Ατλαντίδα, σύμφωνα με την επίμαχη διήγηση (όπου υπάρχει λεπτομερής περιγραφή της ίδιας και της μεγάλης ισχύος της), ήταν μια τεράστια ναυτική δύναμη, πέρα από τις Στήλες του Ηρακλέους (Γιβραλτάρ) η οποία είχε κατακτήσει μεγάλες περιοχές της Ευρώπης και της Αφρικής, και ήρθε σε σύγκρουση με τους Αθηναίους- ωστόσο οι δυνάμεις της ηττήθηκαν και λίγο αργότερα την κατάπιαν τα κύματα σε μια ημέρα και νύχτα.
Ανεξαρτήτως του από πού μπορεί να πηγάζει ο θρύλος αυτός- εάν επρόκειτο για παραβολή του Πλάτωνα χάριν των πολιτικών του θεωριών ή εάν υπάρχουν πραγματικές βάσεις, χαμένες στις ομίχλες μιας μακρινής, ξεχασμένης ιστορίας- η Ατλαντίδα (μια από τις πιο γνωστές θεωρίες για την οποία θέλει τον θρύλο να πηγάζει από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και την κατάρρευση του Μινωικού Πολιτισμού) θεωρείται συνώνυμο της έννοιας της βυθισμένης πόλης ή ηπείρου. Κατά καιρούς, βεβαίως, πολλοί έχουν υποστηρίξει πως έχουν βρει στοιχεία για την ύπαρξη της μυθικής ηπείρου και για εντοπισμό της θέσης της- ενώ έχουν κάνει την εμφάνισή τους και πιο «εξωτικές» θεωρίες, για προηγμένο τεχνολογικά πολιτισμό κ.α.
Οι πιο πρόσφατοι ισχυρισμοί τέτοιου είδους προέρχονται από βρετανική ομάδα ερευνητών, που σε νέο ντοκιμαντέρ υποστηρίζει πως τα ερείπια της Ατλαντίδας βρίσκονται στις δυτικές ακτές της Ισπανίας, που βρέχονται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Ειδικότερα, πρόκειται για την εταιρεία Merlin Burrows: Όπως είπε στο LiveScience ο Μπρους Μπλάκμπερν, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, εργαζόμενοί της εντόπισαν πριν δύο χρόνια στην Ισπανία κάτι που ίσως να είναι η Ατλαντίδα.
Η εταιρεία, στο Νορθ Γιόρκσαϊρ της Αγγλίας, χρησιμοποιεί ιστορικά αρχεία και δεδομένα από δορυφόρους για να βρίσκει αρχαιολογικούς χώρους. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από δορυφόρους όπως οι Landsat 5 και 8, που παρέχουν επίσης δεδομένα για το Google Earth, για τον εντοπισμό του επίμαχου χώρου, που βρίσκεται στο Εθνικό Πάρκο Ντονάνα στην Ισπανία. «Προφανώς, είναι πολύ τολμηρό να το υποστηρίζει κανείς αυτό. Θα υπάρχουν δύο απόψεις: Η μία θα είναι “τέλεια, ας το κοιτάξουμε” και “αυτά είναι σκουπίδια”».
Οι ερευνητές της εταιρείας έψαξαν για τον συγκεκριμένο χώρο μετά από ανάλυση των κειμένων του Πλάτωνα, αλλά και ενός άλλου κειμένου, για το οποίο ο Μπλάκμπερν δεν αποκαλύπτει ποιο ήταν. «Δεν θα το μοιραστούμε αυτό δημόσια σε αυτή τη φάση», είπε σχετικά, προσθέτοντας ότι αυτό θα γίνει όταν έρθει η ώρα.
Η Merlin Burrows, ακολουθώντας τις περιγραφές του Πλάτωνα που υποδεικνύουν πως η Ατλαντίδα ήταν ένα νησί «μεγαλύτερο από τη Λιβύη και και την Ασία μαζί», μπροστά από τις Στήλες του Ηρακλέους, έκανε την αναζήτησή της στις ακτές της Ισπανίας. Εκεί βρέθηκαν αρχαία ίχνη: Μεγάλοι κύκλοι που πιθανώς να ήταν οι βάσεις αρχαίων πύργων, ερείπια που – σύμφωνα με τους ερευνητές- ανήκουν στον ναό του Ποσειδώνα και μια μπλε-πράσινη πατίνα σε κάποια από τα ερείπια, στοιχεία που συναντώνται όλα στους διαλόγους του Πλάτωνα. Επίσης, βρέθηκαν τα ίχνη ενός μεγάλου θαλάσσιου τείχους, καθώς και ίχνη ενός τσουνάμι, που ίσως να ήταν εκείνο που «έπνιξε» την Ατλαντίδα.
«Οι πόλεις της Ατλαντίδας, που περιγράφονται με λεπτομέρεια στα γραπτά του Πλάτωνα, βρίσκονται εκεί, για να τις δούνε όλοι» είπε ο Μπλάκμπερν. Επίσης, η εταιρεία έλαβε δείγματα υλικού (το οποίο, σύμφωνα με τον Μπλάκμπερν είναι σκυρόδεμα, φτιαγμένο από άνθρωπο), από τα θεμέλια και τα πιθανά ερείπια, τα οποία έδωσε προς ανάλυση σε εργαστήριο στην Ιταλία. Τα δείγματα αυτά, σύμφωνα με τον CΕΟ της Merlin Burrows, έχουν ηλικία περίπου 10.000-12.000 ετών- ωστόσο ο ίδιος δεν είπε ποιες μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν.
Σε κάθε περίπτωση, η Merlin Burrows και η Ingenio Films γύρισαν ένα ντοκιμαντέρ δύο ωρών με τίτλο «Atlantica»- και, σύμφωνα με τον Μπλάκμπερν, αναμένονται και άλλα ντοκιμαντέρ: «Αυτό που θέλουμε στα αλήθεια είναι να κάνουμε franchise την ανακάλυψη. Θέλουμε να βγάλουμε πολλά λεφτά από αυτήν και με αυτά να υποστηρίξουμε την αρχαιολογική κοινότητα».
Σημειώνεται πως δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που η Ατλαντίδα τοποθετείται στη νότια Ισπανία: Στο «Atlantis Rising», το National Geographic είχε αναφέρει τον εντοπισμό στοιχείων που υποδείκνυαν επίσης πως η Ατλαντίδα βρισκόταν στο Εθνικό Πάρκο Ντονάνα, όπως και σε μελέτη του 2004 στο «Antiquity». Επίσης, η Ελένα Μαρία Γουΐσο, διευθύντρια του Anglo-Spanish-American School of Archaeology, είχε εκδώσει το 1929 το βιβλίο «Atlantis in Andalucia», όπου παρουσιαζόταν η υπόθεση πως η περιοχή ήταν αποικία της Ατλαντίδας.
Από μία άποψη, δεν αποτελεί έκπληξη που η νότια Ισπανία παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς στην περιοχή κατοικούσαν άνθρωποι από αρχαιοτάτων χρόνων: Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science: Reports, αναφέρεται πως ερευνητές ανακάλυψαν ότι άνθρωποι ζούσαν στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου της Ντονάνα από περίπου 5.000 χρόνια πριν. Επίσης, η έρευνα έδειξε πως το πάρκο (το οποίο είναι μια περιοχή βάλτων, ρηχών ρεμάτων και αμμόλοφων) βρισκόταν πάνω από τη στάθμη της θάλασσας σε κάποιες περιόδους, που περιλαμβάνουν τη Νεολιθική Εποχή και την Εποχή του Χαλκού. Ερευνητές επίσης βρήκαν ότι το Εθνικό Πάρκο βρίσκεται πάνω σε ιζήματα της Ολόκαινου που άρχισαν να συσσωρεύονται περίπου 7.000 χρόνια πριν. «Κάτω από αυτά τα ιζήματα υπάρχουν συγκεντρώσεις ιζημάτων από πριν την Ολόκαινο και απολιθωμένες άμμοι που ανάγονται χιλιάδες χρόνια παλαιότερα» είπε ο Χουάν Χοσέ Βιλάριας- Ρόμπλες, ένας εκ των συντελεστών της έρευνας και στέλεχος του Ινστιτούτου Γλωσσικής Λογοτεχνίας και Ανθρωπολογίας στο Κέντρο Ανθρώπινων και Κοινωνικών Επιστημών στη Μαδρίτη.
Εάν στέκουν οι εκτιμήσεις περί 10.000- 12.000 ετών για το σκυρόδεμα που ανέφερε η Merlin Burrows, τα δείγματα αυτά θα μπορούσαν να προέρχονται από αυτές τις συγκεντρώσεις, σύμφωνα με τον Βιλάριας- Ρόμπλες- ο οποίος ωστόσο είπε πως οι χρονολογίες δεν αντιστοιχούν σε κοινωνίες τύπου Ατλαντίδας. «Ωστόσο, υποθέτοντας πως το υλικό είναι τεχνητό (που είναι μεγάλη υπόθεση) η χρονολογία μας πηγαίνει, από άποψης ιστορίας και κουλτούρας, στην Παλαιολιθική και τη μετα-Παλαιολιθική περίοδο» σημείωσε σχετικά στο LiveScience. «Πρόκειται για τις εποχές των κυνηγών- συλλεκτών, όχι αυτές των δημιουργών και αρχόντων γεωργικών, κτηνοτροφικών, ναυτικών πολιτειών (όπως η Ατλαντίδα)».
Όπως ήταν αναμενόμενο, πολλοί είναι αυτοί που αμφισβητούν τους ισχυρισμούς της Merlin Burrows: Ο Κεν Φεντέρ, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Central Connecticut State University, και συγγραφέας του «Encyclopedia of Dubious Archaeology: From Atlantis to the Walam Olum», ρωτά γιατί δεν παρουσιάστηκε η έρευνα της εταιρείας σε επιστημονικό περιοδικό, έτσι ώστε να αναλυθεί και κριθεί και από άλλους επιστήμονες.
Όπως σημειώνει, δεδομένου ότι ο Πλάτωνας έχει πολλές περιγραφές στους διαλόγους του, είναι κοινό φαινόμενο κάποιοι ερευνητές να επικεντρώνουν σε κάποια αυτά, παραλείποντας άλλα. Επίσης, ο Μαρκ Άνταμς, συγγραφέας του «Meet Me in Atlantis: My Quest to Find the 2.000 Old Sunken City», υπογραμμίζει στο LiveScience πως πρόκειται σίγουρα για μια πολύ ενδιαφέρουσα περιοχή, αλλά αυτό δεν είναι κάτι νέο, καθώς είναι γνωστό στους αρχαιολόγους εδώ και χρόνια πως η νότια Ισπανία αποτελούσε επίκεντρο θαλασσίου εμπορίου στην αρχαιότητα.
«Σημαίνει αυτό πως η περιοχή ήταν η Ατλαντίδα; Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα “όχι”, αλλά δεν βλέπω νέα στοιχεία που να με πείθουν περισσότερο για το “ναι”» είπε σχετικά, προσθέτοντας πως υπάρχουν κάποια στοιχεία, αλλά λείπουν άλλα- όπως ίχνη του μοναδικού σχεδιασμού της πόλης, με τους ομόκεντρους κύκλους, ή η ανακάλυψη κάποιας επιγραφή για την Ατλαντίδα σε αιγυπτιακό ναό , όπου, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, είχε βρεθεί η αρχική επιγραφή. Ακόμη, τονίζει πως ο Πλάτωνας δεν έγραψε το κείμενό του ως γεωγραφική αναφορά, μα ως «όχημα» για διάλογο φιλοσοφικού περιεχομένου.