Τα ξημερώματα της 3ης Ιανουαρίου δολοφονείται σε ιρακινό αεροδρόμιο ο στρατηγός Κασέμ Σολεϊμάνι, αρχηγός της δύναμης Quds, του τμήματος ξένων επιχειρήσεων του Σώματος Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς (IRGC), τρίτος στην ιεραρχία του καθεστώτος Χομεϊνί και ιδιαίτερα λαοφιλής στον πληθυσμό της χώρας του. Οι συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης οξύνονται δραματικά. Ντόναλντ Τραμπ και Χασάν Ροχανί ανταλλάσσουν απειλητικές δηλώσεις, χωρίς ωστόσο να ξεκαθαρίζουν τις άμεσες προθέσεις τους για πολεμική εμπλοκή. Ακολουθεί πυραυλική επίθεση σε αμερικανικούς στόχους στο Ιράκ από τις οποίες επιβεβαιώνεται ότι δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα, παρά ταύτα, ενώ όλοι περιμένουν ανάλογη αντίδραση από την Ουάσιγκτον εκείνη μεταφέρει την διαμάχη στην διπλωματική αρένα αρνούμενη την χορήγηση βίζας στον Ιρανό ΥΠΕΞ .
Αν και επικρατεί η ανησυχία μιας κλιμακούμενης αναμέτρησης στο τέλος όλα δείχνουν ότι οι προβλέψεις ματαιώνονται. Ο αποκεφαλισμός όμως της στρατιωτικής ηγεσίας του ιρανικού καθεστώτος, υπό τον φόβο μιας νέας ανάφλεξης, την ώρα που οι ΗΠΑ αποσύρουν σταδιακά την παρουσία τους από την περιοχή, δημιουργεί ερωτηματικά αν και κατά πόσο η στοχευμένη αυτή ενέργεια μπορεί να προστεθεί στην λίστα των «στρατηγικών» επιτυχιών των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Υπενθυμίζεται δε ότι λίγο πριν την απεμπλοκή τους από την Συρία, οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις, είχαν καταφέρει την δολοφονία του ηγέτη του Ισλαμικού κράτους. Το ερώτημα είναι αν εντοπίζονται ομοιότητες μεταξύ των δύο συμβάντων και τί είναι αυτό που δικαιολογεί την εξόντωση του Σολεϊμάνι;
Στο προφίλ της ισχυρής σιϊτικής περιφερειακής δύναμης έρχεται να αντιπαραβληθεί η κατάσταση στο εσωτερικό της ιρανικής χώρας όπου εντοπίζονται ηχηρές αντιφάσεις. Από την μία οι ένθερμοι οπαδοί του θεοκρατικού καθεστώτος Χομεϊνί, με προσωπολατρευτική στάση απέναντι στην ιρανική ηγεσία, πολλώ δε στο πρόσωπο του Κασέμ Σολεϊμάνι, και από την άλλη μια σημαντική μερίδα πληθυσμού που φέρεται να αμφισβητεί την θεοκρατική διακυβέρνηση. Στο μωσαϊκό αυτό έρχονται να προστεθούν οι μειονοτικές ομάδες της ιρανικής περιφέρειας όπου το θεοκρατικό δόγμα που ευαγγελίζεται το καθεστώς δεν βρίσκει και μεγάλη απήχηση σε αντίθεση με την ιδέα της εθνικής ταυτότητας. Οι εθνοτικοί θύλακες του Ιράν εμφανίζονται ως τα πιο ζωντανά κέντρα αντίστασης στην κληρικοκρατία και τα τελευταία χρόνια, τα ριζοσπαστικά εθνοτικά κινήματα σε διάφορες επαρχίες αποτελούν μεγάλη πρόκληση εσωτερικής ασφάλειας για το καθεστώς της Τεχεράνης. Αν και η δράση του Ιρανού Στρατηγού αφορά τις ξένες επιχειρήσεις του Ιράν, η εμβέλεια του στο εσωτερικό της χώρας αποτέλεσε πόλο έλξης για την στρατολόγηση νέων μελών της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς, σε περίοδο που απαιτήσεις για έμψυχο δυναμικό, «ιδεολογικά καθαρό» είναι σημαντικά αυξημένες.
Επανερχόμενοι σε ολόκληρο τον χάρτη της Μέσης Ανατολής και εξετάζοντας το Ιράν σε περιφερειακό επίπεδο, το βλέπουμε να δρα αναθεωρητικά και ενδεχομένως μακιαβελικά. Ο Σολεϊμάνι φέρεται ότι ήταν κοντά στον ανώτατο ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, και ο ιθύνων νους πίσω από την περιφερειακή στρατηγική της χώρας του. Είχε αναλάβει με σημαντική επιτυχία την δημιουργία ενός εκτεταμένου σιϊτικού άξονα επιρροής σε Ιράκ, Συρία και Λίβανο. Πιστεύεται ότι το όνομά του κρύβεται πίσω από πολλές μυστικές επιχειρήσεις επαναστατικών σιϊτικών οργανώσεων στην Μ. Ανατολή αλλά και της ισλαμιστικής Χαμάς. Μεταξύ των σιϊτικών επαναστατικών οργανώσεων συγκαταλέγεται και Χεζμπολάχ την οποία οι ΗΠΑ προσπαθούν να φέρουν σε διεθνή απομόνωση ενώ την ίδια στιγμή ο ρόλος της στα εσωτερικά πολιτικά δρώμενα του Λιβάνου εμφανίζεται αναβαθμισμένος. Οι στενές σχέσεις που είχε ο Σολεϊμάνι με τον ηγέτη της Χεζμπολάχ και η από κοινού δράση που είχαν αναπτύξει στην περιοχή είναι ένα από τα σημαντικά ζητήματα για την Ουάσιγκτον. Τα δύο μέρη φέρονται από κοινού να δραστηριοποιούνται και στο Ιράκ διαταράσσοντας την προσπάθεια εγκαθίδρυσης ειρήνης. Δεν μπορεί βέβαια να διατυπωθεί ότι ο θάνατος του Σολεϊμάνι θα οδηγήσει στον αποδιάρθρωση της οργάνωσης, όμως λειτουργεί –έστω και προσωρινά- ανασταλτικά για την επιχειρησιακή δράση των ανταρτών της σε επίπεδο περιφέρειας.
Είναι γεγονός ότι η ιδέα του αποκεφαλισμού της ηγεσίας δεν οδηγεί πάντοτε στην αποδιάρθρωση μιας οργάνωσης καθώς εξαρτάται από παράγοντες όπως ο βαθμός συνεκτικότητας, η γραφειοκρατία και η ικανότητα να αξιοποιεί τα μέσα και το ιδεολογικό φορτίο που φέρει (Jenna Jordan, 2019). Για τις «ταξιαρχίες του Κόμματος του Θεού» η δύναμη των Quds διαθέτει τα ανωτέρω χαρακτηριστικά καθώς επίσης και μία «δεξαμενή ταλέντων» ώστε να διατηρηθεί η δράση τους επιχειρήσεις ασύμμετρου χαρακτήρα. Εικάζεται όμως οτι θα απαιτηθεί αρκετός χρόνος και ο χρόνος αυτός λειτουργεί υπέρ της αμερικανικής αποτροπής, όπως αυτή διατυπώθηκε εκ μέρους της αμερικανικής ηγεσίας.
Μιλώντας δε για «ένα ορισμένο επίπεδο αποτροπής» ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ ουσιαστικά διεμήνυε στην ιρανική Κυβέρνηση την πρόθεση των ΗΠΑ να αντιμετωπίσει την παραστρατιωτική δραστηριότητα στην περιοχή η οποία στόχευε ενάντια στις αμερικανικές δυνάμεις. Το μήνυμα αυτό αλλά και το ίδιο το γεγονός της δολοφονίας καταδεικνύει ότι οι ΗΠΑ δεν φείδονται προθέσεων και προφανώς έχουν και την δυνατότητα να πλήξουν κάθε ασύμμετρη απειλή. Μήνυμα που φαίνεται να εξέλαβε η ιρανική ηγεσία, καθώς μιλώντας για την πυραυλική επίθεση o Υπουργός Εξωτερικών της Τεχεράνης Τζαβάντ Ζαρίφ επικαλέστηκε το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και, εκφράζοντας ρητά το δίλημμα ασφάλειας που υπάρχει, τόνισε ότι πρόθεση του Ιράν δεν ήταν η κλιμάκωση της κρίσης.
Παρά ωστόσο την έλλειψη προθέσεων για κλιμακούμενη ένταση η επίθεση με βαλλιστικούς πυραύλους στα δύο ιρακινά αεροδρόμια κατέδειξε ότι το Ιράν διαθέτει επαρκή ισχύ για μία ενδεχόμενη αναμέτρηση. Και θα πρέπει να πιστωθεί ως «επιτυχία» για το Ιράν, η επιθυμία του Ιρακινού Πρωθυπουργού να αποσυρθούν οι αμερικανικές δυνάμεις από τα εδάφη της χώρας του, φοβούμενος μην καταστεί το Ιράκ επιχειρησιακό πεδίο της αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο πλευρών.
Η ανησυχία για εκτεταμένο θερμό επεισόδιο μεταξύ των δύο δυνάμεων ελλοχεύει από τον Μάιο του 2018, όταν οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ουσιαστικά επιτρέποντας στο τελευταίο να θέσει και πάλι σε τροχιά ανάπτυξης τις πυρηνικές του δυνατότητες. Το ίδιο υπό την σκιά των κυρώσεων τηρούσε παρελκυστική στάση προσδοκώντας σε ένα ευνοϊκότερο Κογκρέσο. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους οι ΗΠΑ θέτουν σε εφαρμογή νέο πακέτο κυρώσεων, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2019 επανέρχονται στο θέμα των κυρώσεων με την επιβολή εμπάργκο στις εξαγωγές Ιρανικού Πετρελαίου σε απάντηση προς την ιρανική επίθεση εναντίον εγκαταστάσεων πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας.
Θα μπορούσε να διατυπωθεί ο ισχυρισμός, ότι εφόσον το Ιράν σύμφωνα με τις εκθέσεις της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, δεν παρέκλινε από την συμφωνία του 2015 η στάση των ΗΠΑ απέναντι στη συμφωνία αλλά και η πολιτική των κυρώσεων στόχο είχαν να αναστείλουν τον αναθεωρητισμό του Ιράν, και πιο συγκεκριμένα να εμποδίσουν την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων και την υποστήριξη που παρείχε σε ομάδες ανταρτών. Αν επομένως αντικειμενικός σκοπός της Ουάσιγκτον είναι η αναδίπλωση του Ιράν από την εξωτερική του επιρροή και τις ασύμμετρες επιχειρήσεις στην περιοχή, η εξόντωση του Σολεϊμάνι μπορεί να λειτουργήσει μόνο μεσοπρόθεσμα και δεν μπορεί εξασφαλίσει ότι το Ιράν θα μεταβάλει την περιφερειακή του πολιτική.
Ταυτόχρονα η απόσυρση του Ιράν από την πυρηνική συμφωνία του 2015 αποτελεί οπισθοδρόμηση σε μία εμπεδωμένη προσπάθεια για έλεγχο των πυρηνικών ενώ είναι αμφίβολο εάν δεν ακολουθήσουν αναταραχές από χτυπήματα των ανταρτών. Το γεγονός δε ότι θα μπορούσε να έχει άμεσες ολέθριες συνέπειες αποστερεί από το γεγονός κάθε αιτιολογική βάση. Ακόμα και αν, όπως έχει διατυπωθεί, ληφθεί ως προληπτική ενέργεια για την προστασία των αμερικανών αξιωματούχων στην περιοχή, θα ήταν προτιμότερο να υιοθετηθούν άλλα μέτρα ματαίωσης των επιχειρησιακών σχεδιασμών του Σολεϊμάνι.
Η κατάρριψη του Ουκρανικού αεροσκάφους με συνέπεια 176 επιβαίνοντες να χάσουν την ζωή τους έρχεται να προστεθεί στις θλιβερές συνέπειες της αμερικανικής ενέργειας.