Κυκλοφορούν στις 26 Νοεμβρίου σε 30 γλώσσες τα απομνημονεύματα της Άγκελα Μέρκελ με τίτλο: «Ελευθερία: Αναμνήσεις 1954-2021» (στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Η γυναίκα που κυβέρνησε τη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση επί 16 έτη (2005-2021) προχωρά σε μία προσπάθεια αυτοβιογράφησης χωρίς φίλτρα και δισταγμούς. Έτσι, χωρίς αναστολές και πολιτικό φτιασίδωμα πρέπει και να κριθεί από τους αναγνώστες.
Μολονότι δεν συνηθίζεται ένα βιβλίο να σχολιάζεται πλήρως πριν κυκλοφορήσει, οι διαρροές στις οποίες η ίδια η πρώην καγκελάριος έχει προχωρήσει μάς δίνουν τη δυνατότητα να βγάλουμε ορισμένα συμπεράσματα. Παράλληλα έχουν ήδη προκληθεί ποικίλες πολιτικές αντιδράσεις.
Αρχικά, σημειώνεται ότι το βιβλίο γράφτηκε αποκλειστικά από την ίδια την Άγκελα Μέρκελ χωρίς τη βοήθεια κάποιου ειδικού διορθωτή και χωρίς τη σύμπραξη ιστορικών ή σκιωδών συγγραφέων (ghost writers), με μόνη τη βοήθεια της στενής της συνεργάτιδάς της, Μπεάτε Μπάουμαν. Από κοινού επέλεξαν τη ροή, το ύφος, την πολιτική κατεύθυνση (αν υπάρχει…) και τον εκδοτικό οίκο της Κολωνίας Kiepenheuer & Witsch.
«Η Angela Merkel είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης της Γερμανίας επί δεκαέξι χρόνια, στη διάρκεια των οποίων σφράγισε τη γερμανική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή πολιτική σκηνή με τη δράση αλλά και με τη στάση της εν γένει. Στα απομνημονεύματά της κάνει μια αναδρομή στη ζωή της σε δύο γερμανικά κράτη: στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας ως το 1990 και στην επανενωμένη Γερμανία από το 1990 και εξής» διαβάζουμε στο εισαγωγικό σημείωμα.
Η Μέρκελ λοιπόν, το «κορίτσι του Κολ», όπως είχε αποκληθεί, υπήρξε η Ανατολικογερμανίδα που διείσδυσε στη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και με τις πολιτικές ευλογίες του Χέλμουτ Κολ προωθήθηκε στην ιεραρχία. Τελικά, ξεπέρασε «στη στροφή» τον πολύ Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, κερδίζοντας το κόμμα και αργότερα και την καγκελαρία. Κυβέρνησε με «σιδερένιο χέρι» τη Γερμανία επί 16 έτη, συμβάλλοντας στην οικονομική της άθνηση και παράλληλα στην ολοένα και μεγαλύτερη αποστασιοποίησή της από τις φτωχές χώρες του ευρωπαϊκού νότου.
Η Μέρκελ στο βιβλίο της μιλά ευθαρσώς (ξεδιάντροπα θα έλεγε κανείς, για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς) για την πολιτική της να υπεραμυνθεί του ρωσικού φυσικού αερίου. Θεωρεί ότι η στήριξη του αγωγού Nord Stream ήταν απολύτως σωστή πολύ απλά διότι η γερμανική βιομηχανία χρειαζόταν επειγόντως το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο. Η Μέρκελ με τη συγκεκριμένη πολιτική της ουσιαστικά άνοιξε το δρόμο για την πλήρη ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Το 2022, ένα χρόνο μετά την αποχώρηση της Μέρκελ από την ηγεσία της Γερμανίας, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία και χρησιμοποίησε το ρωσικό φυσικό αέριο για να εκβιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου εκείνη να μη στηρίξει την Ουκρανία στον πόλεμο. Το να υπεραμύνεται, επομένως, σήμερα η Μέρκελ εκείνης της εγκληματικά αντευρωπαϊκής πολιτικής αποτελεί πλεόνασμα θράσους και αλαζονείας.
Κι επειδή πολλοί θα σπεύσουν να της χρεώσουν απλώς ως «λάθος» και «αβλεψία» τη συγκεκριμένη στρατηγική, τα ίδια τα λόγια της περί της ανάγκης των γερμανικών κολοσσών για το ρωσικό αέριο δεν αφήνουν κάποιο περιθώριο συμπάθειας στους «βασιλοκότερους της βασίλισσας». Επρόκειτο ξεκάθαρα περί συνειδητής στρατηγικής επιλογής με αποκλειστικό γνώμομα το γερμανικό συμφέρον χωρίς να υπάρχει στο μερκελικό/γερμανικό μυαλό η παραμικρή σκέψη για την υπόλοιπη Ευρώπη.
Εν συνεχεία, η πρώην καγκελάριος δεν διστάζει να προβάλει την προσωπική σχέση που είχε αναπτύξει με τον Πούτιν και τις ιδιωτικές συζητήσεις τους σχετικά με την Ουκρανία. Στην προσπάθειά της να δικαιολογήσει τα εμπόδια που η ίδια έθεσε το 2008 στην ένταξη της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ σπεύδει να δηλώσει ότι ο Πούτιν τής είχε εκμυστηρευτεί: «Δεν θα είσαι για πάντα καγκελάριος και τότε θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ. Και αυτό ακριβώς θέλω να εμποδίσω».
Ο πρώην πρέσβης της Ουκρανίας στο Βερολίνο Αντρίι Μέλνικ, μιλώντας στο Spiegel, σχολίασε σχετικά: «Θα ήταν ένδειξη δύναμης και όχι αδυναμίας να παραδεχόταν τουλάχιστον στα απομνημονεύματά της το φιάσκο, ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοιες καταστροφές».
Η Μέρκελ, ωστόσο, εμφανίζει τον Πούτιν ως έναν πολιτικό που της ασκούσε bullying αφήνοντας τον σκύλο του να κυκλοφορεί στην αίθουσα κάποιας συνάντησής τους ενώ γνώριζε τη φοβία της για τα σκυλιά. Σχολιάζει επίσης τον θαυμασμό του Ντόναλντ Τραμπ για το Ρώσο πρόεδρο και την επιχειρηματική/εμπορική προσέγγισή του σε όλα τα ζητήματα υψηλής πολιτικής.
Κωμικοτραγική όμως είναι η προσέγγιση της πρώην καγκελαρίου και στα ζητήματα της τρέχουσας γερμανικής πολιτικής. Κριτικάρει ανελέητα το νυν και απερχόμενο (όπως όλα δείχνουν) καγκελάριο Όλαφ Σολτς, σχολιάζοντας την… «ανδρική» στάση του έναντι των συγκυβερνώντων του, οι οποίοι ως επίσης άνδρες, σύμφωνα πάντα με τη Μέρκελ, συμπεριφέρονται ανώριμα και μετατρέπουν τις πολιτικές τους διαφορές σε διαφορές επί προσωπικού. «Ως καγκελάριος πρέπει να αντιμετωπίσεις δύσκολες συνθήκες. Νιώθεις πολλά συναισθήματα, όμως είναι καλύτερα να φωνάζεις έχοντας απέναντί σου τον τοίχο, παρά μπροστά στο γερμανικό κοινό», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Λησμονεί, φυσικά, η βετεράνος πια φράου Μέρκελ ότι ο Σολτς υπήρξε δικός της αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομικών (2018-2021). Συμπορεύτηκαν στην τελευταία της κυβέρνηση και διαμόρφωσαν από κοινού τη μυωπική πολιτική της Γερμανίας έναντι της Ρωσίας.
Θα έχει ενδιαφέρον αν η Μέρκελ διατυπώνει οποιεσδήποτε διαφωνίες με τον πρώην κυβερνητικό της εταίρο και σχετικά με το μεταναστευτικό πρόβλημα, στο οποίο επίσης από κοινού ευήραν και προώθησαν μία πολιτική ανοικτών συνόρων, προσελκύοντας στην Ευρώπη τεράστιακύματα όχι πια προσφύγων της Συρίας, αλλά κυρίως παράνομων μεταναστών.
Ως προς την Ελλάδα, οι διαρροές του βιβλίου μιλούν για αρκετά εκτενή αποσπάσματα σχετικά με τα μνημόνια και τις δραματικές διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης Τσίπρα το 2015. Τα υπόλοιπα δείγματα γραφής βεβαίως δεν μας αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας σχετικά με κάποια ενδεχόμενη σχετική αυτοκριτική της Μέρκελ όχι έναντι του Αλέξη Τσίπρα αλλά έναντι της Ελλάδας για την από το 2010 τιμωρητική γερμανική προσέγγιση στο πρόβλημα της κρίσης χρέους.
Καταληκτικά, η Μέρκελ επιγράφει το βιβλίο της ως «Ελευθερία», κάνοντας μια γενικόλογη έκκληση για… ελευθερία στην εποχή του Ίλον Μασκ. Η ίδια εκφράζει την ανησυχία της για την ανέλιξη του ιδρυτή της SpaceX στα υψηλά κλιμάκια του Λευκού Οίκου στο πλευρό του νεοεκλεγέντος προέδρου Τραμπ. Σημειώνει πως το γεγονός ότι ο άνθρωπος που ελέγχει τους περισσότερους δορυφόρους πάνω από τη γη θα συνδιαμορφώνει στο εξής την αμερικανική πολιτική αποτελεί παγκόσμιο κίνδυνο.
Θα ήταν ευχής έργον, πάντως, ο κόσμος που άφησε πίσω της η πρώην «σιδηρά κυρία» της Γερμανίας να μην ήταν τόσο ιδεολογικά και πολιτικά αφύλακτος ώστε άνθρωποι όπως ο Μασκ να δουν φως και να μπουν…