Πολλά μηνύματα συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι η Κοινή Αγροτική Πολιιτκή (ΚΑΠ) βρίσκεται πάλι σε σημείο καμπής. Επίσημη διαβούλευση της ΕΕ, εκθέσεις, αναλύσεις και ειδικές μελέτες όλα δείχνουν ότι κάτι το ουσιαστικό πρέπει να αλλάξει. Χρηματοδότηση, διατροφική ασφάλεια, ποιότητα προϊόντων, σχέση αγοράς και παραγωγής, σχέση παραγωγής και ΑΕΠ, εγκατάλειψη αγροτικών εκμεταλλεύσεων, οικολογικός προσανατολισμός, εξάρτηση από εισαγωγές και πολλά άλλα, είναι θέματα προς συζήτηση. Το παράδοξο είναι ότι η συμμετοχή στη διαβούλευση από ελληνικής πλευράς (αγρότες και άλλοι ενδιαφερόμενοι) ήταν μικρή.
Οπως βρισκόμαστε στο τέλος του έτους γίνεται πάλι ένας αγώνας δρόμου για τις πληρωμές των κοινοτικών επιδοτήσεων: καθυστερήσεις, περισσή γραφειοκρατία, συντεχνίες, εξαρτημένες σχέσεις κέντρου και περιφέρειας, ισχυρές συντεχνίες, ανυπαρξία επίσημης διοικητικής στήριξης στους παραγωγούς,υπερφορολόγηση, ποινές και πρόστιμα, όλα έχουν τον ρόλο τους και η ζωή των παραγωγών γίνεται δυσκολότερη.
Οπως εξελίσσεται η κατάσταση δεν υπάρχει προοπτική, οι επαγγελματίες εγκαταλείπουν τον χώρο, οι νέοι απογοητεύονται και η σχέση υπαίθρου-αστικού χώρου γίνεται προβληματική. Η μεταποίηση δεν προχωρά και έτσι δεν δημιουργούνται διακλαδικές συνέργειες σε τοπικό επίπεδο, οι λίγες εξαιρέσεις ειδικά σε τουριστικές περιοχές είναι ελπιδοφόρες, αλλά δεν σώζουν την κατάσταση. Αντίθετα οι εισαγωγές γίνονται καθεστώς. Η εξαιρετική μελέτη των Ε. Νικολαίδη και Γ. Στασινόπουλου «οι αναπτυξιακές δυνατότητες του αγροτροφικού συστήματος στην Ελλάδα» (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ), 2015, αναδεικνύει με πειστικό τόπο τα προβλήματα και τις ελλείψεις, αλλά καταθέτει και προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Προτάσεις συγκεκριμένες, αφού δεν αρκείται όχι γενικότητες.
Ταυτόχρονα οι αναμονές της κοινωνίας είναι μεγάλες. Ο καταναλωτής θέλει ποιοτικά προϊόντα, φυσικά και βιολογικά, αλλά η συγκέντρωση της γης και η έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους οδηγεί στην εμφάνιση νέων καταστάσεων: στη Γαλλία το 20% της αγροτικής γης κατέχεται ήδη από εταιρείες και επενδυτικά ταμεία, ενώ μόλις έξω από το Παρίσι κινέζικη εταιρεία αγοράζει μεγάλες εκτάσεις αγροτεμαχίων. Η αγορά έχει τη δική της λογική, η βιομηχανοποίηση και ο αυτοματισμός της παραγωγής επηρεάζουν τον αγροτικό χώρο και η παραδοσιακή αγροτική οικογένεια δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα. Ενα νέο μοντέλο αγροτικής παραγωγής εκκολάπτεται, οι επιδοτήσεις της ΕΕ παίζουν πλέον οριακό ρόλο και δημιουργούν εξαρτήσεις, ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι νέες καταναλωτικές τάσεις αλλάζουν τα πάντα.
Κι εμείς, ποιό αγροτικό μοντέλο θέλουμε; Ο παραγωγός θεωρείται πλέον ελεύθερος επαγγελματίας, η υπερφορολόγηση και η έλλειψη προοπτικής διώχνει τους νέους από το χωράφι, η παραδοσιακή αγροτική οικογένεια σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει ούτε για δείγμα. Και η ενδογενής ανάπτυξη; Η βιοποικιλότητα και η μεσογεική διατροφή; Τα πολλά ΠΟΠ και η αξεπέραστη φέτα; Η ανάπτυξη της περιφέρειας με αουσιαστική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων; Ολα θα μείνουν κούφιες υποσχέσεις;
Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος αν συνεχίσουν οι πολιτικοί μας να αρκούνται στο ρόλο του διαχειριστή και μάλιστα διαχειριστή χαμηλής στάθμης, των κοινοτικών επιδοτήσεων. Η άλλη λύση είναι να διαμορφωθεί εθνική αναπτυξιακή πολιτική, με ισχυρή αγροτική διάσταση, αλλά αυτό θέλει σοβαρότητα και σχεδιασμό, επιστροφή στο χωριό, σκληρή εργασία, συνέργειες των κλάδων, καινοτομία και εξαγωγές.